Ποιος κατέχει την απόλυτη αλήθεια στα οικονομικά

την
Του Βασίλη Παζόπουλου*
Ο άνθρωπος θεωρεί αυτονόητη την ικανότητα να θαυμάζει μια υπέροχη σύνθεση από πολύχρωμα λουλούδια, όμως τα περισσότερα ζωικά είδη είναι λιγότερο τυχερά. Έχουν μια ασπρόμαυρη θεώρηση του κόσμου. Τα μάτια τους δεν διακρίνουν χρώματα.
Για τον βάτραχο τα λουλούδια όσο δεν κινούνται είναι ανύπαρκτα. Τα μάτια του είναι κατασκευασμένα να αντιλαμβάνονται μόνο την κίνηση. Αν τον κλείσουμε σε ένα κλουβί με άφθονα νεκρά έντομα, θα πέθαινε από την πείνα.
Οι μέλισσες βλέπουν το αόρατο στην ανθρώπινη όραση υπεριώδες φως. Για αυτό και πολλά λουλούδια για να τις προσελκύουν εκπέμπουν στο υπεριώδες.
Οι νυχτερίδες δεν αντιλαμβάνονται τον κόσμο παρά μόνο από τις ανακλάσεις των υπέρηχων υψηλής συχνότητας που οι ίδιες εκπέμπουν. Προσδιορίζουν τη θέση των αντικειμένων στο χώρο από την ηχώ των ανακλώμενων ήχων. Κάτι ανάλογο με το radar και το sonar.
Ο κροταλίας επιτίθεται στο απόλυτο σκοτάδι, σημαδεύοντας το υπέρυθρο φως που εκπέμπει το ζωντανό του θήραμα. Ορισμένα ψάρια μέσα σε λασπωμένα ποτάμια αντιλαμβάνονται τον αδιαφανή κόσμο τους με τη βοήθεια ηλεκτρικών πεδίων.
Είναι εγωκεντρικό να πιστεύουμε ότι η ανθρώπινη θεώρηση αντιλαμβάνεται την αντικειμενική πραγματικότητα.
Η αρχή της αβεβαιότητας
Η αρχή της αβεβαιότητας και η θεωρία του χάους έχουν αποδείξει πως η ουσία της πραγματικότητας είναι απρόσιτη. Καθορίζονται από παράγοντες για την επίδραση των οποίων δεν γνωρίζουμε πολλά.
Μπορούμε να προσεγγίσουμε την πραγματικότητα, να δοκιμάσουμε να την περιγράψουμε, αλλά ποτέ δεν θα την φτάσουμε στο αληθινό της νόημα. Θα υπάρχει πάντα κάποιο σημείο  μυστηριώδες, αχαρτογράφητο. Κάθε μέτρηση περιέχει έστω και ένα μικρό σφάλμα, γιατί γίνεται με όργανα περιορισμένης ακρίβειας.
Το συνηθισμένο λάθος των μορφωμένων υπεροπτών είναι πως θεωρούν ότι έχουν παθολογικό πρόβλημα οι άλλοι επειδή κάνουν πράγματα που ο ίδιος δεν καταλαβαίνει. Δεν συνειδητοποιεί ότι η ίδια η δική του η αντίληψη μπορεί να είναι περιορισμένη.
Είναι αδύνατον να εκφράσουμε το σύμπαν στην πληρότητα του. Η πενιχρότητα των ανθρώπινων αισθήσεων και του διανοητικού μας πεδίου στη σύλληψη του υποατομικού μικρόκοσμου και του συμπαντικού απείρου, δημιουργεί πολλές δυσχέρειες για την κατανόηση πλήθους φυσικών φαινομένων.
Επιπλέον, οι εμπειρίες μας χρωματίζουν αυτό που γνωρίζουμε. Δεν υπάρχει πλήρης αντικειμενική εκτίμηση. Εκτός από την ικανότητα των αισθητήριων οργάνων, όλα σχετίζονται με τις προηγούμενες εμπειρίες και την συναισθηματική βαρύτητα που τους αποδίδουμε.
Η ψευδαίσθηση της βεβαιότητας
Η κοινή λογική εξαρτάται άμεσα από αυτό που μας λένε οι αισθήσεις μας. Δεν υπάρχει μόνο άσπρο και μαύρο. Στεκόμαστε στην πολύχρωμη ενδιάμεση ζώνη μεταξύ αλήθειας και ψευδαίσθησης. Το φάσμα των αποχρώσεων είναι ανεξάντλητο κι οι δυνατότητες ακαθόριστες.
Κλειδί αποτελεί η επιθυμία των ανθρώπων. Ένα ψυχρό τεχνοκρατικό μυαλό δύσκολα θα ανατριχιάσει με τους στίχους του Καβάφη. Εκεί σταματάει το όριο της λογικής και βρισκόμαστε στο πεδίο της αισθητικής. Κάποιοι το ονομάζουν ηθική.
Ακόμα και η έννοια του χρόνου δεν είναι όσο απλή νομίζουμε. Μόνο στην συνειδητή εμπειρία φαίνεται να κινούμαστε μπροστά στον χρόνο. Στον αντικειμενικό κόσμο δεν υπάρχει παρελθόν, παρόν και μέλλον. Το παρόν είναι καθαρά ψυχολογική αντίληψη.
Οι περισσότερες βεβαιότητες μας σχετικά με τον χρόνο, τον χώρο και την ύλη, δεν είναι παρά πειστικές ψευδαισθήσεις. Τα πάντα δημιουργούνται δύο φορές. Μια στο νου και μία στην πραγματικότητα. Οι σκέψεις είναι υλικοί διαβιβαστές που επηρεάζουν και επηρεάζονται από τον φυσικό μας κόσμο.
Ο εγκέφαλος δεν διαχωρίζει την διαφορά μεταξύ αυτού που βλέπει στο περιβάλλον του και αυτού που θυμάται, γιατί πυροδοτούνται τα ίδια συγκεκριμένα δίκτυα νευρώνων. Η αντανάκλαση στον καθρέπτη της μνήμης είναι που μας δίνει την αίσθηση του «εγώ».
Το μόνο που μπορούμε να θεωρήσουμε σίγουρο, είναι η ύπαρξη των σκέψεων και της αντίληψης μας.
Οι νέοι εικονολάτρες των οικονομικών θεωριών
Οι γνώσεις που απορρέουν από την επιστήμη αντιτίθενται όλο και περισσότερο στην βαθιά τάξη των βεβαιοτήτων. Υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα αντίληψης. Δεν διατυπώνει απόλυτες αλήθειες, αλλά απόλυτα περιορισμένες αλήθειες.
  • Η άρνηση της έννοιας στης διαίσθησης, του προφανούς, της βεβαιότητας, έχει μία συνέπεια. Ανοίγει την πόρτα στην ανησυχία, τον προβληματισμό. Η επιστήμη αναζητά απαντήσεις, αλλά συνήθως ανασύρει στο φως καινούργιες ερωτήσεις.
  • Σήμερα έχουμε επαναπροσδιορίσει τους στόχους της επιστήμης. Αποσκοπεί στην ανακάλυψη νόμων που θα μας επιτρέπουν να προβλέπουμε τα γεγονότα μέσα στα όρια που θέτει η αρχή της απροσδιοριστίας. Τα ίδια αίτια δεν προκαλούν πάντα τα ίδια αποτελέσματα.
  • Όταν οι φυσικοί έχουν αποδεχτεί για την επιστήμη τους πως δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια, είναι αλαζονικό να θεωρεί κάποιος οικονομολόγος πως την έχει ανακαλύψει στην δικιά του.
Όσοι ανακάλυψαν την οικονομική πυρίτιδα συμπεριφέρονται ως νέοι εικονολάτρες της μεγάλης βεβαιότητας. Ξεχνούν πως οι οικονομικές θεωρίες βασίζονται στις ανθρώπινες συμπεριφορές, με αμέτρητες, συνεχώς διαμορφούμενες μεταβλητές.
Ο μεγαλύτερος γνώστης δεν μπορεί να κατέχει την απόλυτη αλήθεια. Στην ευνοϊκότερη των περιπτώσεων θα μπορεί να μας περιγράψει μια πολύ πιθανή ιστορία.

Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου