Ευρώ και επιστροφή σε εθνικό νόμισμα.

Η συζήτηση για το νόμισμα της χώρας έχει προσλάβει θεολογική διἀσταση για τις κυβερνήσεις της Ελλάδας τουλάχιστον για τα χρόνια της κρίσης.Το ευρώ αποτελεί το άγιο δισκοπότηρο για την εκάστοτε κυβέρνηση ενώ οι πολίτες έχουν διαμορφώσει μία σχέση μαζί του που θυμίζει το σύνδρομο της Στοκχόλμης(*blogger).

 του Ξενοφώντος Χατζόπουλου
Οικονομολόγος - MA International Business and Economic Integration

Το δίλλημα ευρώ ή δραχμή δεν αφορά αυτό καθεαυτό το εκάστοτε νόμισμα αλλά κυρίως τις πολιτικές που συνδέονται με αυτό.Το ευρώ από το 2002 που επιβλήθηκε στην χώρα είχε σαν όλα τα άλλα νομίσματα πλεονεκτήματα και αδυναμίες. Η βασική αλλαγή όμως που επέφερε ήταν η παράδοση της νομισματικής εξουσίας στις Βρυξέλλες κατά το 2002 και από το 2009 και της δημοσιονομικής αντίστοιχα. Η επιλογή περιοριστικής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, ως αντίδοτο στην κρίση, που επιβλήθηκε από την Ε.Ε είναι σίγουρο ότι δεν θα αποτελούσε επιλογή των Ελληνικών κυβερνήσεων. Η επιλογή της όμως από τις Βρυξέλλες κατα την περίοδο 2009-2015 έφερε τα γνωστά αποτελέσματα. 

• Αύξηση της πραγματικής ανεργίας πάνω από το 30% ,μείωση πραγματικών εισοδημάτων κατά 30%,μείωση του Α.Ε.Π κατά 27%, αύξηση του Δημόσιου χρέους απο το 110 % στο 180%,αύξηση των χρεών των ιδιωτών προς το Δημόσιο από τα 33 στα 87 δισ. ευρώ,αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στα 110 δισ. ευρώ κ.ο.κ. Στην ουσία η χώρα βρίσκεται σε μία ιδιότυπη εσωτερική στάση πληρωμών ,καθότι εξυπηρετούνται μόνο οι υποχρεώσεις  προς την Ε.Ε την Ε.Κ.Τ και το Δ.Ν.Τ , που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε πτώχευση.

Παρ΄ όλα αυτά και το τρίτο μνημόνιο προβλέπει αύξηση φόρων και μείωση κρατικών δαπανών κατά 5,4 δισ. ευρώ το 2016, πράξεις που θα τροφοδοτήσουν εκ νέου την ύφεση και συνεπακόλουθα τη μείωση των δημοσίων εσόδων έτσι ώστε να είναι βέβαιο ότι θα οδηγηθούμε σε νέα μέτρα από το 2018 καθότι θα φανεί πλέον καθαρά ότι και το ασφαλιστικό δεν είναι βιώσιμο. Στην παρούσα φάση τα ταμεία οφείλουν από καθυστερημένες συντάξεις και εφάπαξ 3,5 δισ.ευρώ αν δε όλοι αυτοί οι συνταξιούχοι μπούν στο συνταξιοδοτικό σύστημα θα δημιουργήσουν επιπλέον δαπάνες 1,2 δισ. Ευρώ ετησίως. Αν σε αυτά προσθέσουμε και τα 5,5 δισ. ευρώ που χρωστάει το κράτος στους ιδιώτες δημιουργείται μία  συνολική υστέρηση πληρωμών κατά 10 δισ. ευρώ , η οποία έχει δημιουργηθεί τα 3 τελευταία χρόνια. Συνεπώς καταρρίπτεται στην ουσία η επιτυχία των πρωτογενών πλεονασμάτων η οποία λογίζεται σε καθαρά ταμειακή βάση.

Η προσπάθεια αντικατάστασης του ευρώ από ένα άλλο νόμισμα, την δραχμή στην περίπτωση μας, θα είναι απόπειρα καινοφανής με την έννοια ότι η κυβέρνηση θα παρακρατήσει την ποσότητα του ευρώ που κυκλοφορεί στην χώρα ανταλλάσοντας τις τραπεζικές καταθέσεις με δραχμές άμεσα , καθώς επίσης και τα τραπεζογραμμάτια που βρίσκονται στα χέρια των Ελλήνων σε βάθος χρόνου με την αποκατάσταση της ομαλότητας στην οικονομία. Δηλαδή στα πρώτα στάδια η δραχμή θα λειτουργεί σαν παράλληλο νόμισμα για εσωτερική κατανάλωση ενώ το ευρώ θα χρησιμοποιηθεί στίς εξωτερικές συναλλαγές. Γιά όσους ανησυχούν για την επάρκεια συναλλάγματος το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, κυρίως λόγω της κρίσης, είναι πλεονασματικό.

Η ισοτιμία του νέου νομίσματος είναι καθαρά τεχνικό θέμα και δεν έχει νόημα να συζητηθεί επί του παρόντος , όπως επίσης και το νομικό καθεστώς μετάβασης από το ένα νόμισμα στο άλλο. 

• Η βασική ανάγκη που οδηγεί στη συζήτηση για μετάβαση στην δραχμή είναι η ανάπτυξη της οικονομίας και μάλιστα με ρυθμούς που πρέπει να υπερβαίνουν το 3% ετησίως με ορίζοντα 10ετίας. Είναι προφανές ότι αυτοί οι ρυθμοί μέσα στην Ευρωζώνη είναι πρακτικά αδύνατον να επιτευχθούν. Με την μέθοδο δε της εσωτερικής υποτίμησης που έχει επιλεγεί σε συνδυασμό με περιοριστική δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική πολιτική, ακόμη και στην απίθανη περίπτωση που επιτευχθεί ασθενικός ρυθμός ανάπτυξης , λόγω του αναδιανεμητικού χαρακτήρα των επιβαλλόμενων μέτρων τα θετικά αποτελέσματα δεν θα επηρρεάσουν θετικά την μεγάλη πειοψηφία των Ελλήνων.

Το μεγάλο πλεονέκτημα του εθνικού νομίσματος είναι ουσιαστικά η δυνατότητα των κυβερνώντων να έχουν  στα χέρια τους την οικονομική διακυβέρνηση της χώρας ελέγχοντας την δημοσιονομική και νομισματική πολιτική. Τα πλεονέκτηματα του ελέγχου της οικονομίας στην παρούσα φάση είναι σημαντικότερα από την άνευ όρων συμμετοχή μας στην Ευρωζώνη.

Για όσους δε ανησυχούν για την παραμονή μας στην Ε.Ε να επισημάνω δύο βασικά σημεία:

1.Τα θεμέλια του ευρώ λόγω των εμμονών της Γερμανίας κλονίζονται και κανένας δεν μπορεί να βεβαιώσει για την διατήρησή του στο προσεχές μέλλον. Οπότε τα σενάρια αντικατάστασης πρέπει να είναι σε μόνιμη επεξεργασία καθότι μπορούμε να βρεθούμε εκτός όχι από επιλογή αλλά από de facto κατάσταση.

2.Η μορφή και η συνοχή της Ε.Ε δεν είναι πλέον δεδομένη και είναι υπαρκτός ο κίνδυνος η γρήγορη επέκταση προς Νότο και ιδίως προς Ανατολάς να επιφέρει συρρίκνωση εδαφική και χαλάρωση των Θεσμών. Η αρχή έγινε με την Μ.Βρετανία.

Τα βασικά πλεονεκτήματα που θα μπορούσε να προσφέρει η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα είναι:

1.Η ανεξαρτητοποίηση της Τράπεζας της Ελλάδος από την Ε.Κ.Τ και η επανάκτηση του εκδοτικού προνομίου που εντός της Ευρωζώνης έχει περιέλθει στην Ε.Κ.Τ , με αποτέλεσμα η ποσότητα του κυκλοφορούντος εντός της χώρας χρήματος να ρυθμίζεται αποκλειστικά από τις Βρυξέλλες.

2.Η ανακεφαλαιοποίηση των Ελληνικών Τραπεζών με άμεσο αποτέλεσμα την επιστροφή του ελέγχου τους σε εγχώριους παράγοντες. Μέσω της ανακεφαλαιοποίησης θα υπάρξει δυνατότης ρύθμισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων με τρόπο ώστε να μήν υπάρξει απομείωση περιουσίας των Ελλήνων , ενώ παράλληλα θα υπάρξει δυνατότης χορήγησης νέων δανείων για να τονωθεί η οικονομία.

3.Η ανακεφαλαιοποίηση των αποθεματικών των ταμείων τουλάχιστον κατά το ποσό των απωλειών από το P.S.I. Με αυτό τον τρόπο θα δοθεί μία περίοδος χάριτος στα ταμεία μέχρι να υπάρξει σαφής βελτίωση στα οικονομικά τους που θα προέλθει από την ανάπτυξη της οικονομίας.

4.Ρύθμιση ευνοϊκής ισοτιμίας της δραχμής που θα βοηθήσει στην προώθηση των Ελληνικών εξαγωγών και θα κάνει συμφέρουσα την παραγωγή προιόντων εντός των συνόρων.Το πρώτο και μεγαλύτερο λάθος στην εισαγωγή του ευρώ ήταν η μή ρεαλιστική ισοτιμία του 1 ευρώ να αντιστοιχεί με 340,75 δραχμές, η οποία συνέτεινε στην αποβιομηχάνιση της χώρας.

5.Μείωση των έμμεσων φόρων κυρίως στά καύσιμα που επηρεάζουν το κόστος παραγωγής. Επίσης μείωση του Φ.Π.Α που είναι σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα. Κατ΄αυτόν τον τρόπο θα αυξηθεί η κατανάλωση και θα ευνοηθεί έναντι των αναταγωνιστών ο τουρισμός.

6.Μείωση των άμεσων φόρων στα νοικοκυριά, έτσι ώστε να αυξηθεί η κατανάλωση αλλά και των επιχειρήσεων για να τονωθεί η επενδυτική δραστηριότητα.

7.Πλήρης αναμόρφωση της Αγροτικής πολιτικής με έμφαση στην επάρκεια προσφοράς στα βασικά γεωργικά  και κτηνοτροφικά προϊόντα και την υποκατάσταση των εισαγωγών.

Όσον αφορά τους συνήθεις φόβους περί πληθωρισμού, υποτίμησης της δραχμής και διαχείρισης του εξωτερικού χρέους να παρατηρήσω τα εξής:

1.Σε πρώτη φάση το κράτος, λόγω της έντονης και συνεχιζόμενης επί μακρόν ύφεσης, θα έχει την δυνατότητα να αυξάνει την νομισματική κυκλοφορία χωρίς επακόλουθη σημαντική αύξηση του πληθωρισμού . Η ανακεφαλαίωση των τραπεζών, επειδή στην ουσία θα αντικαταστήσει χρήμα δεν πρόκειται να μεταβάλλει στην ουσία την ποσότητα του κυκλοφορούντος χρήματος κατά την ευρεία έννοια.

2.Η κερδοσκοπική υποτίμηση του νομίσματος είναι δύσκολο να σχεδιασθεί καθότι το νόμισμα σε πρώτη φάση θα είναι «εγκλωβισμένο» στην χώρα.

3.Η μείωση των εσόδων από φόρους, σε περίπτωση κακού υπολογισμού των συντελεστών ελαστικότητας, αλλά και η αύξηση των δαπανών με σκοπό την τόνωση της οικονομίας , μπορούν μερικώς να χρηματοδοτηθούν από την αυξημένη προσφορά χρήματος.

4.Η διαχείριση του εξωτερικού χρέους μάλλον θα είναι πιό εύκολη όταν θα υπάγεται σε Ελληνικό δίκαιο παρά σε Αγγλικό. Επιπλέον η εξάλειψη του εκβιασμού των Δανειστών για την πτώχευση του τραπεζικού μας συστήματος θα μας επιτρέψει να διαπραγματευθούμε δικές μας αξιώσεις όπως το κατοχικό δάνειο, οι πολεμικές αποζημιώσεις ,η μείωση του χρέους μας από ομόλογα που έχει αγοράσει η Ε.Κ.Τ στην δευτερογενή αγορά κ.λ.π.

Η αντίληψη ότι η μείωση του χρέους θα έλθει ως φυσική συνέχεια της εφαρμογής του τρίτου μνημονίου και της ολοκλήρωσης της αξιολόγησης και συνακόλουθα της επιβολής όλων αυτών των περιοριστικών δημοσιονομικών μέτρων που εγγυώνται την ύφεση πρέπει να λάβει τέλος. Η μείωση του χρέους είναι σημαντική ενέργεια εφόσον γίνει σε απόλυτους αριθμούς μέσω κουρέματος, αν και στην περίπτωσή μας θα υπάρχει απομείωση μέσω μείωσης επιτοκίου και παράτασης του χρόνου αποπληρωμής, αλλά σημαντικότερη είναι η διασφάλιση της δυνατότητας αποπληρωμής του. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης ,ανώτερους του μέσου επιτοκίου δανεισμού του κράτους που κυμαίνεται περίπου στο 2,5%. Αυτή την στιγμή στην Ελλάδα γίνεται η συζήτηση απομείωσης του χρέους όταν τα προαπαιτούμενα για την μείωση απεμπολούν την δυνατότητα της χώρας να το αποπληρώνει.

Η επιτυχία του εγχειρήματος της αλλαγής σε εθνικό νόμισμα εξαρτάται από δύο βασικούς παράγοντες.

1.Την περίοδο προσαρμογής για την μετάβαση στην δραχμή που θα διαρκέσει μία διετία. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου πρέπει να τεθούν οι βάσεις για την αναδιάρθρωση της παραγωγικής διαδικασίας και του χρηματοπιστωτικού τομέα.

2.Η κρατική μηχανή πρέπει να αναδιαρθρωθεί εκ βάθρων  από άποψη  στελεχιακού δυναμικού και λειτουργικών δομών. Επιπλέον πρέπει να εξαλειφθεί το φαινόμενο της διαφθοράς και των πελατειακών σχέσεων που ταλανίζει το δημόσιο από γεννέσεως Νεοελληνικού κράτους και διαχέεται σε όλα τα επίπεδα και βαθμίδες.

• Θα πρέπει οι Ελληνικές  κυβερνήσεις , που από το 1996 και μετά έχουν μετατραπεί σε εντολοδόχους των Βρυξελλών να χαράξουν επιτέλους εθνική πολιτική που θα οδηγήσει την χωρά μακριά από περιπέτειες σε όλα τα ζητήματα , μια και το οικονομικό χρησιμοποιείται από τους δανειστές σαν μέσο πίεσης για οποιοδήποτε θέμα αφορά την χώρα π.χ μεταναστευτικό, Σκοπιανό, συνοριακές διαφορές κ.λ.π. Αυτή την δυνατότητα βέβαια έχουν να την ασκήσουν οι Έλληνες πολιτικοί για τουλάχιστον είκοσι χρόνια και δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι οι απρόθυμοι εντολοδόχοι των Βρυξελλών μπορούν να αφομοιώσουν το νέο τους ρόλο. Το λένε και οι φλεγματικοί Άγγλοι,"δεν μπορείς να μάθεις καινούργια κόλπα σε ένα γέρικο σκύλο", ή όπως λένε και στο χωριό μου "παλιός γάιδαρος καινούργια περπατησιά δεν μαθαίνει".

Όσοι βέβαια, αθεράπευτα αισιόδοξοι, προσδοκούν ευνοϊκά αποτελέσματα από τις ατέρμονες διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες και δεν έχουν πεισθεί από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα ας ανατρέξουν στην Αρχαἰα Ελληνική γραμματεία για να δουν πως καταλήγουν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ μερών όπου υπάρχει ανισοκατανομή δύναμης. Ο Όμηρος δίνει την απάντησή του μέσα από τα λόγια του Αχιλλέα πριν την μονομαχία με τον Έκτωρα. Γι΄αυτούς που θεωρούν την Ιλιάδα μύθο, ας διαβάσει  Θουκυδίδη, ο οποίος δίνει μια πολλή εμπεριστατωμένη απάντηση περιγράφοντας την λογική των Αθηναίων στην διαπραγμάτευση με την Μήλο κατά την διάρκεια του Πελλοπονησιακού πολέμου.

• Οι συμμετοχές στους διεθνείς οργανισμούς και συνθήκες δεν είναι θέματα ταμπού. Πρέπει να επανεξετάζονται πάντα με γνώμονα το εθνικό συμφέρον μακριά από κομματικές και ιδεολογικές σκοπιμότητες χωρίς ιδεοληψίες και με νηφαλιότητα. Διεθνείς οργανισμοί κατά καιρούς διαλύθηκαν (ΚΟΜΕΚΟΝ) ή αντικαταστάθηκαν από άλλους (Κ.Τ.Ε ,E.F.T.A), αυτοκρατορίες (Αυστροουγγαρία) ή συνοποσμονδίες κρατών (Σοβιετική Ένωση) έπαψαν να υπάρχουν, κράτη διέκοψαν την συμμετοχή τους σε διεθνείς οργανισμούς για να επανέλθουν αργότερα (Ελλάδα και Γαλλία με στρατιωτικό σκέλος του Ν.Α.Τ.Ο). 

Συνεπώς τα κράτη έχοντας μεγάλη χρονική διάρκεια ύπαρξης πρέπει να σχεδιάζουν μακροπρόθεσμα και να μην εγκλωβίζονται στο παρόν. Η συζήτηση για το μέλλον του νομίσματος αυτή την λογική έρχεται να υπηρετήσει.

Πηγή
* Υπάρχει κάτι που διαφεύγει από τον κ. Χατζόπουλο. Στο Δημοψήφισμα του Ιουλίου 2016  οι Έλληνες - το 62% - ψήφισαν εναντίον του ευρώ (και όχι εναντίον της Ευρώπης - αυτής της Ευρώπης). Γιατί οι Ευρωπαίοι το κατάπιαν και δεν μας ανάγκασαν να βγούμε στη δραχμή; Φυσικά το ΟΧΙ αυτό προδώθηκε αμέσως μετά απ' όλες τις πολιτικές δυνάμεις και εξακολουθεί να μένει ορφανό. "Το ΟΧΙ παραμένει σε ισχύ, αφού δεν αναιρείται από εκλογές - σαν αυτές του Σεπτεμβρίου του2106- αλλά από νέο δημοψήφισμα!" (Γ. Κασιμάτης)
Το πρόβλημα κατά τη γνώμη μου είναι: Η πολιτική ελίτ της χώρας είναι "φυτευτή" και ετερόφωτη. Δεν υπάρχει για λογαριασμό της χώρας, αλλά των ολιγαρχών που με τη σειρά τους υπάρχουν ως τέτοιοι ελέω του "μεγάλου αφεντικού".