Του Αθανάσιου
Θεοδωράκη.
Υπάρχουν συγγραφείς με
ταλέντο, με δύναμη γραφής, με περίσσια ευαισθησία και αγάπη για τη γλώσσα. Κι
όταν συμβαίνει η γλώσσα στην οποία εκφράζονται να μην είναι η μητρική τους,
βγαίνει πηγαία όλη η μαεστρία τους για να αναδείξουν έννοιες ξεχασμένες,
εκφράσεις χυμώδεις, λέξεις που άλλαξαν περιεχόμενο, νοήματα με νέους
συμβολισμούς. Στην περίπτωση της ελληνικής γλώσσας μέσα στη διαχρονικότητα και
την γόνιμη εξέλιξή της, το υλικό είναι πλούσιο, η γραμματεία μας βαριά, οι
φιλόσοφοι πολλοί, τα λήμματα αμέτρητα, οι συνθέσεις απρόσμενες: «συνάκαιρη του
κόσμου» η ρωμηοσύνη, όπως είπε ο Σεφέρης και η γλώσσα μας συνάκαιρη και «η
ωραιότερη» (Πίτερ Μπίεν).
Στην περίπτωση του
ελληνιστή Πέδρο Ολάγια (Pedro Olalla) δεν έχεις πολλά να πεις ή να σχολιάσεις.
Σε κατατρώει το ίδιο κείμενο, σε καθηλώνει, σε ταξιδεύει, πάει κι έρχεται σαν
σαϊτα η σκέψη του ανάμεσα στη σημερινή πραγματικότητα και στην αρχαία Αθήνα,
συγκρίνει καταστάσεις, τολμά παραλληλισμούς, φωτίζει λεπτομέρειες, ζωντανεύει
πρόσωπα. Λεπτομέρειες, ακροκέραμα, ανόματα δρόμων, προτομές εμφανείς ή
σκεπασμένες από τη λήθη, όλα μαζύ πλέκονται και φτιάχνουν νέες εικόνες. Το
κείμενο γίνεται υφάδι, κέντημα πολύχρωμο, χιτώνας αρχαίος και χράμι συνάμα μιας
χειρονακτικής τέχνης που συνόδευε σταθερά τον οίκο. Κι όχι απλά τον οίκο, αλλά
και την οικονομία, αφού περί αυτού πρόκειται, περί του ρόλου της οικονομίας στη
σύγχρονη ζωή, του ρόλου της πολιτικής σε σχέση με την οικονομία, της πολιτικής
βασισμένης στον αυτεξούσιο πολίτη, του πολίτη βεβαίως με συνείδηση, αιδώ, πειθώ
και αρετή.
Μπήκα όμως κάπως
αυθαίρετα στα χωράφια του Πέδρο Ολάγια. Στο τελευταίο του πόνημα «Η μετέωρη
Ελλάδα», από τις εκδόσεις Παπαζήση, πραγματεύεται την «παρακαταθήκη και τις
προκλήσεις της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας από την οπτική της σύγχρονης
Αθήνας». Η σεισάχθεια του Σόλωνα, οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη, η πολιτική
του Περικλή, όλα αυτά μας παρουσιάζονται στο βιβλίο αυτό απλά, συσχετίζονται με
τις ουσιώδεις αναζητήσεις του καθένα, γιατί τότε οι λέξεις δεν είχαν χάσει το
νόημά τους. Ευρηματικός γιατί εμβριθής, ουσιαστικός γιατί βαθύτατα πολιτικός,
πρωτότυπος ως βολονταριστής και καινοτόμος, ο εκπληκτικός αυτός ισπανός
ελληνιστής ανοίγει δρόμους. Δεν έχει σημασία αν δέχεσαι την επιχειρηματολογία του,
αυτό που μετρά εδώ είναι η απέραντη αγάπη για τον ελληνισμό και η μέθοδος: η
συσχέτιση, η συνάφεια, η συνοχή, «το όλον» για να πάμε στον Αριστοτέλη που τόσο
εκτιμά και επεξηγεί.
- Μετέωρη Ελλάδα, μετέωρη Ευρώπη, μετέωρη ανθρωπότητα; Μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις αξεπέραστες παρακαταθήκες της αθηναϊκής δημοκρατίας; Αυτή είναι η πρόκληση σήμερα, αφού το αδιέξοδο είναι γενικό και δεν καλύπτεται από αριθμούς και στατιστικές. Επιστροφή στην άνθρωπο και στο μέτρο, επανακατάκτηση της πολιτικής και ουσιατικό ρόλο στον πολίτη. Ο Πέδρο Ολάγια είναι αισιόδοξος κι έχει τους λόγους του. Αφού ο ελληνισμός είναι από τη φύση του ταυτισμένος με τον ανθρωπισμό, τότε, μέσα από αυτή την προσφυγή στις ρίζες της άμεσης και διαρκούς δημοκρατίας, υπάρχει ελπίδα.
Εμείς πρέπει αφενός να
τον ευχαριστήσουμε για τη νέα του αυτή προσφορά στην πολιτική σκέψη κι αφετέρου
να συλλογισθούμε με βάση τις αρχαίες παρακαταθήκες τούτο: «ο υπέρτατος σκοπός
της «πόλεως» εξακολουθούσε να είναι το να κάνει τους ανθρώπους πιο ελεύθερους,
πιο ευτυχείς, κυρίους του εαυτού τους και ηθικά ανώτερους». Μπορούσε να το πει
κανείς καλύτερα; Κι αν αυτό ίσχυε τότε, γιατί δεν μπορούμε να το ξανακάνουμε να
ισχύει και σήμερα;
Σχόλια