"Η αυτοματοποίηση θα καταργήσει το ένα τρίτο των θέσεων εργασίας στη Βρετανία τα επόμενα 20 χρόνια - Για πολλούς νέους εργαζόμενους το Ίντερνετ προσφέρει ανεξάντλητες ευκαιρίες και δυνατότητες. Για κάποιους άλλους αντιπροσωπεύει τον χειρότερο πρόσωπο του εργασιακού μεσαίωνα"
Του Μιχάλη ΤΡΙΚΚΑ
"Έρχονται να σας πάρουν τις δουλειές". Την ώρα που οι Βρετανοί κοιτάζουν τις αφίσες του ξενοφοβικού UKIP με τους απειλητικούς μετανάστες και σκέφτονται να εγκαταλείψουν την Ε.Ε. για να τους αποφύγουν, μια νέα πανεπιστημιακή μελέτη αναδεικνύει έναν πραγματικό κίνδυνο για εκατομμύρια θέσεις εργασίας στη χώρα. Και φυσικά περνά απαρατήρητη.
Ο νέος Βρετανός ανειδίκευτος εργάτης τελικά δεν θα είναι μελαμψός. Θα δουλεύει περισσότερο, αδιαμαρτύρητα, δεν θα κάνει διάλειμμα για τσιγάρο, δεν θα ζητάει άδεια και, το κυριότερο, δεν θα πληρώνεται. Η μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και του κέντρου Ντελουάτ αποκαλύπτει ότι μία στις τρεις θέσεις εργασίας στη Βρετανία θα έχει καταργηθεί μέσα στην επόμενη εικοσαετία εξαιτίας της τεχνολογικής εξέλιξης και της αυτοματοποιημένης παραγωγής. Σε απόλυτους αριθμούς αυτό σημαίνει ότι 10 εκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν τη δουλειά τους.
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι εκείνοι που θα πληγούν περισσότερο θα είναι οι πιο χαμηλόμισθοι. Όσοι κερδίζουν λιγότερες από 30.000 λίρες τον χρόνο έχουν πενταπλάσιες πιθανότητες να αντικατασταθούν από κάποια μηχανή σε σχέση με όσους κερδίζουν περισσότερες από 100.000 λίρες. Στη βρετανική πρωτεύουσα οι αλλαγές αναμένεται να είναι ακόμη πιο δραματικές με τις κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας να έχουν οκταπλάσιες πιθανότητες να χαθούν.
"Η τεχνολογική πρόοδος είναι πιθανό να προκαλέσει μια μείζονα αλλαγή στη βρετανική αγορά εργασίας τις επόμενες δεκαετίες. Αν οι αλλαγές αυτές δεν γίνουν πλήρως κατανοητές και δεν γίνουν οι απαραίτητες προετοιμασίες, υπάρχει ο κίνδυνος ανεργίας και μειωμένης απασχόλησης που θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Ένα αυξανόμενο χάσμα μεταξύ εχόντων και μη εχόντων είναι επίσης ένας κίνδυνος καθώς οι δουλειές που απαιτούν λιγότερες δεξιότητες συνεχίζουν να χάνονται" παρατηρεί ο Άνγκους Νοουλς - Κάτερ από την ερευνητική ομάδα.
- Οι θέσεις εργασίας που κινδυνεύουν περισσότερο, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι οι θέσεις "επαναλαμβανόμενης διεκπεραίωσης, γραφικών καθηκόντων και υποστήριξης υπηρεσιών" σε κλάδους όπως η διοίκηση, οι πωλήσεις, οι μεταφορές, οι οικοδομές και η ενέργεια. "Ασφαλέστερες" δουλειές θεωρούνται εκείνες που προϋποθέτουν εξειδικευμένη επιστημονική κατάρτιση και επικοινωνιακές ικανότητες.
Οι ερευνητές ομολογούν ότι το ποσοστό των θέσεων εργασίας που απειλούνται με εξαφάνιση τους εξέπληξε. Ήταν τόσο μεγάλο, ώστε να τους αναγκάσει να ελέγξουν αν κάποιες από τις δουλειές που περιγράφουν έχουν ήδη αρχίσει να εξαφανίζονται. Και έτσι ανακάλυψαν ότι από το 2001 οι βιβλιοθηκάριοι στο Λονδίνο έχουν μειωθεί κατά 65%, ενώ οι προσωπικοί γραμματείς κατά 50%.
Αντιλαμβανόμενοι μάλλον ότι η εικόνα που περιγράφουν δεν είναι και τόσο ευχάριστη, οι ερευνητές έσπευσαν να προσθέσουν και την απαραίτητη νότα αισιοδοξίας. Μπορεί κάθε χρόνο να χάνονται 2% με 3% των θέσεων εργασίας στο Λονδίνο, αλλά οι δουλειές αυτές αντικαθίστανται από καινούργιες, σημειώνουν.
- "Μέσα στην επόμενη επταετία θα έχουν δημιουργηθεί 300.000 νέες θέσεις εργασίας" αναφέρει η μελέτη. Τι είναι όμως 300.000 μπροστά σε 10 εκατομμύρια;
Η καταστροφή και η δημιουργία θέσεων εργασίας σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι του μέλλοντος θα έχουν διαδοχικές σταδιοδρομίες σε εναλλασσόμενες δουλειές, τονίζουν οι ερευνητές, αναμασώντας στη συνέχεια τα γνωστά στερεότυπα περί επαγγελματικού επαναπροσανατολισμού των εργαζομένων προκειμένου να αντεπεξέλθουν και να προσαρμοστούν στις προκλήσεις του μέλλοντος.
Είναι πράγματι έτσι; Στις ΗΠΑ, όπου οι ίδιοι ερευνητές υπολόγισαν πέρσι ότι το 47% των θέσεων εργασίας απειλείται με εξαφάνιση τις επόμενες δεκαετίες, η "Ουάσιγκτον Ποστ" αναγνώριζε το καλοκαίρι ότι "στο νέο τοπίο της αγοράς εργασίας οι δουλειές βρίσκονται πιο εύκολα, αλλά οι εργάσιμες ώρες παραμένουν σε μειωμένη προσφορά".
Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία του καλοκαιριού ανακούφιζαν μόνο σε πρώτη ανάγνωση, καθώς πίσω από τη μείωση της ανεργίας και την αύξηση των θέσεων εργασίας κρυβόταν κάτι εντελώς διαφορετικό. "Ο αριθμός των ανθρώπων σε θέσεις μερικής απασχόλησης αυξήθηκε κατά ένα εκατομμύριο μέσα στον Ιούνιο, με τον συνολικό αριθμό των εργαζομένων που απασχολούνται πλέον με αυτόν τον τρόπο να φτάνουν τα 27 εκατομμύρια... Αυτό προκαλεί ανησυχίες ότι η εργατική δύναμη οδηγείται σε μια μόνιμη πόλωση, με την προσωρινή απασχόληση στη μια πλευρά και τη μόνιμη απασχόληση στην άλλη" σημειώνει η "Ποστ".
Στον αυτοματοποιημένο κόσμο των "νέων προκλήσεων" που ευαγγελίζεται το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, εκείνη που κυριαρχεί είναι η επισφαλής απασχόληση. Δουλειές χωρίς την παραμικρή σταθερότητα, ικανοποίηση και την παραμικρή δυνατότητα εξασφάλισης αξιοπρεπούς επιπέδου ζωής. Δουλειές που συνήθως προσδιορίζονται με όρους όπως οι "συμβάσεις μηδενικών ωρών εργασίας", που τα τελευταία χρόνια αυξάνονται με αλματώδη ρυθμό στη Βρετανία, όπου όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι περιμένουν εναγωνίως ένα τηλεφώνημα από τον εργοδότη για μια έκτακτη ώρα εργασίας.
Στο βιβλίο του "Επισφαλής Ραψωδία" ο Ιταλός κοινωνιολόγος της εργασίας Φράνκο Μπεράρντι περιγράφει τη νέα εργατική δύναμη ως "πρεκαριάτο" (σύμπτυξη του προλεταριάτου και της επισφάλειας - precarity). Όπως σημειώνει,
- "το κεφάλαιο δεν στρατολογεί πια ανθρώπους, αλλά αγοράζει πακέτα χρόνου, ξεχωριστού από τους εναλλασσόμενους και ευκαιριακούς φορείς τους.... Ο χρόνος εργασίας τεμαχίζεται, μειώνεται σε ελάχιστα τεμάχια που μπορούν να ανασυναρμολογηθούν και ο κατακερματισμός αυτός επιτρέπει στο κεφάλαιο να βρίσκει συνεχώς συνθήκες για τους ελάχιστους μισθούς".
- Δεν είναι όμως μόνο οι αριστεροί διανοούμενοι που ερμηνεύουν τις τεχνολογικές αλλαγές με αυτόν τον τρόπο. Τον περασμένο Ιανουάριο μέχρι και ο νεοφιλελεύθερος Economist αναγνώριζε ότι "η ευημερία που έφερε η ψηφιακή επανάσταση αφορά κυρίως τους κεφαλαιοκράτες και τους εξειδικευμένους εργάτες". Κάθε τεχνολογική επανάσταση καταστρέφει κάποιες δουλειές και δημιουργεί νέες, συνέχιζε το άρθρο. Ωστόσο αυτή τη φορά η αλλαγή χαρακτηρίζεται από εντελώς άνισους όρους.
"Μέχρι τώρα δημιουργούνται πολύ λιγότερες θέσεις εργασίες στον κλάδο της πληροφορικής από εκείνες που καταστρέφονται στον κλάδο των κατασκευών: Πέρσι η Google, η Apple, η Amazon, και το Facebook, που μαζί αξίζουν περισσότερο από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, απασχολούσαν μόνο 150.000 άτομα" σημείωνε ο Economist.
Για πολλούς νέους εργαζόμενους το Ίντερνετ προσφέρει ανεξάντλητες ευκαιρίες και δυνατότητες. Για κάποιους άλλους αντιπροσωπεύει τον χειρότερο πρόσωπο του εργασιακού μεσαίωνα. Η νέα μεσιτική υπηρεσία της Amazon αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στην πλατφόρμα με την ονομασία Μηχανικός Τούρκος (Mechanican Turk) η εταιρεία δίνει τη δυνατότητα σε εργοδότες από όλο τον κόσμο να αναζητούν παντού φτηνά εργατικά χέρια που θα χτυπούν πληκτρολόγια από τα σπίτια τους.
- "Αποκτήστε πρόσβαση σε μια παγκόσμια, κατά παραγγελία εργατική δύναμη που θα είναι διαθέσιμη για 24 ώρες το 24ωρο, επτά μέρες την εβδομάδα. Καλύψτε χιλιάδες στόχους μέσα σε λίγα λεπτά.
- Πληρώστε μόνο αν είστε ικανοποιημένοι με το τελικό αποτέλεσμα" αναφέρει η σχετική διαφήμιση (www.mturk.com).
Τα πρώτα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης οι λουδίτες έσπαγαν τις υφαντουργικές μηχανές των εργοστασίων που τους έπαιρναν τις δουλειές. Οι μηχανές, όμως, που απειλούν σήμερα δεκάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας δεν έχουν τη μορφή κάποιου φουτουριστικού ρομπότ, αλλά παραμένουν κρυμμένες στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές με τη μορφή λογισμικών προγραμμάτων. Μόλις το περασμένο καλοκαίρι το πρακτορείο Ασοσιέιτεντ Πρες ανακοίνωνε λακωνικά ότι στο εξής "η πλειονότητα των δημοσιεύσεων για τα κέρδη των εταιρειών στα επιχειρηματικά νέα θα παράγεται με τη χρήση αυτοματοποιημένης τεχνολογίας".
- Είναι φανερό ότι η ψηφιακή επανάσταση εισέρχεται σε ένα εντελώς διαφορετικό στάδιο, το οποίο πολύ σύντομα θα οδηγήσει σε κατακλυσμιαίες αλλαγές όχι μόνο για εκατομμύρια δουλειές, αλλά και για την ίδια τη φύση της εργασίας. Οι τεχνολογικές αλλαγές από μόνες τους δεν έχουν φυσικά αρνητικό πρόσημο. Αντί για εργαλείο εκμετάλλευσης, θα μπορούσαν κάποια στιγμή να απελευθερώσουν τους ανθρώπους από τις πιο μονότονες και άχαρες δουλειές προσφέροντας στη θέση τους περισσότερο ελεύθερο χρόνο και δημιουργικότητα.
Στα χέρια όμως των καπιταλιστών η αυξανόμενη αυτοματοποίηση και ο κόσμος ψηφιακής δουλοπαροικίας που γεννά αποτελούν πραγματικό εφιάλτη. Εκτός βέβαια αν πιστέψει κανείς τους σχεδιαστές του Μηχανικού Τούρκου της Amazon: "Εργαζόμενοι, επιλέξτε ανάμεσα σε χιλιάδες δραστηριότητες και εργαστείτε μόνο όταν σας βολεύει". Καλό ακούγεται.
Blogger: Με την ευκαιρία δες: Λουδίτες!
Σχόλια