Πριν προχωρήσουμε στο σημερινό κείμενο, καλό θα ήταν ο αναγνώστης να "φρεσκάρει" λίγο όσα είχαμε πει πριν δυόμισυ χρόνια από τούτην εδώ την γωνιά για τα δομημένα ομόλογα ("Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 75. Οι οίκοι αξιολόγησης και τα δομημένα ομόλογα "), επειδή φαίνεται ότι η ιστορία πρόκειται να επαναληφθεί πολύ σύντομα.
Προ ολίγων ημερών, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πήρε μια "ιστορική" (σύμφωνα με τον διοικητή της Μάριο Ντράγκι) διπλή απόφαση, προκειμένου να αυξήσει την ρευστότητα των τραπεζών και, κατ' επέκταση, να επιταχύνει την κυκλοφορία τού χρήματος, με στόχο να βοηθήσει την πανευρωπαϊκά αναζητούμενη ανάπτυξη. Πρώτον, μείωσε το επιτόκιο δανεισμού σε 0,05% (δίνοντας πλέον σχεδόν τζάμπα δανεικά) και το επιτόκιο καταθέσεων σε -0,20% (δηλαδή, για να καταθέσεις χρήματα στην ΕΚΤ θα πρέπει να πληρώνεις κι από πάνω!), καθιστώντας απαγορευτικό το "παρκάρισμα" κεφαλαίων. Δεύτερον -και απείρως σημαντικώτερο-, προανήγγειλε την αγορά τίτλων καλυπτόμενων από περιουσιακά στοιχεία. Ας προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τι σημαίνει αυτό το τελευταίο.
Ως γνωστόν, η ΕΚΤ "μειονεκτεί" έναντι των άλλων ανταγωνιστικών της κεντρικών τραπεζών (Fed, Bank of Japan, Bank of England κλπ) επειδή η ΕΚΤ δεν επιτρέπεται να κάνει έκδοση χρήματος, όπως εκείνες. Ενώ, δηλαδή, η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ (η Fed) μπορεί να τυπώνει δολλάρια όποτε οι καταστάσεις και οι συγκυρίες το απαιτούν, η ΕΚΤ δεν μπορεί. Και για να το πούμε διαφορετικά: σε σύγκριση με την ΕΚΤ, η Fed μπορεί να ασκήσει νομισματική πολιτική πολύ ευκολώτερα.
Αφού, λοιπόν, η ΕΚΤ δεν μπορεί να τυπώσει καινούργιο χρήμα, έπρεπε να βρεθεί άλλος τρόπος για να αυξηθεί η ρευστότητα των υπ' αυτήν τραπεζών. Κι ο τρόπος αυτός βρέθηκε στην αγορά τίτλων. Στην "Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού" είχαμε εξηγήσει αναλυτικά το πώς διογκώθηκε η τραπεζική φούσκα, η οποία οδήγησε στην σοβούσα παγκόσμια καπιταλιστική κρίση με το σκάσιμό της. Ας δούμε τώρα πώς η απόφαση της ΕΚΤ μάς οδηγεί στην επανάληψη της ιστορίας.
Χρόνια τώρα (κυρίως από τότε που καταργήθηκε ο Νόμος Class-Steagall) οι τράπεζες τιτλοποιούν τα δάνεια που χορηγούν. Μαζεύουν, δηλαδή, τα δάνεια που έχουν χορηγήσει, τα φτιάχνουν ομόλογα και τα πουλάνε. Με τον τρόπο αυτό εξουδετερώνουν την πιθανότητα χασούρας από κάποια δάνεια που δεν θα εξυπηρετηθούν, εφ' όσον μέσα στα ομόλογα που στήνουν, "χωνεύουν" και τα επικίνδυνα δάνεια μαζί με τα καλά. Αυτή η τακτική έχει δυο βασικές επιπτώσεις. Πρώτον, οι τράπεζες χορηγούν δάνεια δίχως πολλούς ελέγχους και δίχως πολλούς ενδοιασμούς, εφ' όσον ξέρουν πως κάποιο ομόλογο θα φτιαχτεί για να σπρώξουν όσα "σκουπίδια" μαζέψουν. Δεύτερον... προσέξτε:
Ποιοί αγοράζουν αυτά τα ομόλογα; Μα... οι τράπεζες! Αφού οι μέτοχοι των τραπεζών θέλουν υψηλά και γρήγορα κέρδη, οι διοικήσεις τους δεν έχουν αντίρρηση να "επενδύσουν" σε τέτοια ομόλογα, χάρη στα οποία εισπράττουν και συγχαρητήρια και μπόνους (φυσικά!). Μόνο που με τόση σαβούρα που τιτλοποιείται, έχει χαθεί ο μπούσουλας. Παναπεί, έχει χαθεί η διατραπεζική εμπιστοσύνη. Από την στιγμή που μια τράπεζα ξέρει πόσα σκουπίδια έχει σπρώξει στα δικά της ομόλογα, είναι λογικό να υποψιάζεται ότι και οι άλλες τράπεζες κάνουν το ίδιο. Αποτέλεσμα: αυτά τα δομημένα (ή τοξικά, όπως θέλετε πείτε τα) ομόλογα μένουν αδιάθετα. Για παράδειγμα, σήμερα υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ομόλογα συνολικού ύψους κάπου στο ενάμισυ τρισεκατομμύριο αλλά περισσότερα από τα μισά παραμένουν απούλητα.
Παρένθεση. Λένε πως σήμερα οι τράπεζες είναι πνιγμένες στα κόκκινα δάνεια. Ας παραβλέψουμε το ότι η ευθύνη για την ύπαρξη αυτών των δανείων ανήκει αποκλειστικά στις ίδιες τις τράπεζες που τα χορήγησαν δίχως μέτρο και δίχως έλεγχο. Όμως, πρέπει να πούμε ότι κόκκινα δάνεια υπήρχαν πάντα. Απλώς, εκτός καπιταλιστικής κρίσης, οι τράπεζες είχαν την δυνατότητα να τα ξεφορτωθούν μέσω της τιτλοποίησής τους. Πάντοτε θα βρισκόταν κάποιος να τα αγοράσει (π.χ. ένα ασφαλιστικό ταμείο). Άρα το πρόβλημα με τα κόκκινα δάνεια δεν είναι η ύπαρξή τους αλλά η δυσκολία στο ξεφόρτωμά τους. Κλείνει η παρένθεση.
Εδώ είναι που έρχονται να επέμβουν ο Ντράγκι με την ΕΚΤ. Αφού δεν έχουν την δυνατότητα να τυπώσουν φρέσκο χρήμα, βρίσκουν άλλον τρόπο για να σπρώξουν ρευστό στις τράπεζες: αγοράζουν τα σκουπίδια τους! Στόχος είναι, βεβαίως, η αύξηση τής τραπεζικής ρευστότητας να λειτουργήσει ως αύξηση της χρηματοδότησης επενδύσεων ώστε να έρθει -επί τέλους!- η ποθούμενη ανάπτυξη. Η επίτευξη αυτού του στόχου είναι συζητήσιμη. Εκείνο που δεν είναι συζητήσιμο είναι ότι αυτή η επιλογή τής ΕΚΤ θα δημιουργήσει έναν νέο κύκλο τοξικών ομολόγων, πιθανώς μεγαλύτερο από τον προηγούμενο, μιας και θα υπάρχει πλέον σίγουρος αγοραστής.
Δυστυχώς, όμως, τόσο για τον Ντράγκι και την παρέα του όσο και για εκείνους που βλέπουν κάποια αχτίδα ελπίδας στην συγκεκριμμένη πολιτική τής ΕΚΤ, οποιαδήποτε νομισματική πολιτική κι αν ακολουθηθεί και όσο επεκτατική κι αν είναι, α π ο κ λ ε ί ε τ α ι να οδηγήσει σε βελτίωση των συνθηκών ζωής των λαϊκών στρωμάτων. Κατ' αρχάς, βλέπουμε πόση "βελτίωση" έχουν δει οι πολίτες των ΗΠΑ ή της Ιαπωνίας, όπου τέτοιες επιλογές εφαρμόζονται χρόνια τώρα. Και, δεύτερον, αυτά τα σκουπίδια που θα ξεφορτωθούν οι τράπεζες, κάποιοι θα κληθούν να τα πληρώσουν. Ποιοί; Έλα ντε!
Πηγη
Προ ολίγων ημερών, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πήρε μια "ιστορική" (σύμφωνα με τον διοικητή της Μάριο Ντράγκι) διπλή απόφαση, προκειμένου να αυξήσει την ρευστότητα των τραπεζών και, κατ' επέκταση, να επιταχύνει την κυκλοφορία τού χρήματος, με στόχο να βοηθήσει την πανευρωπαϊκά αναζητούμενη ανάπτυξη. Πρώτον, μείωσε το επιτόκιο δανεισμού σε 0,05% (δίνοντας πλέον σχεδόν τζάμπα δανεικά) και το επιτόκιο καταθέσεων σε -0,20% (δηλαδή, για να καταθέσεις χρήματα στην ΕΚΤ θα πρέπει να πληρώνεις κι από πάνω!), καθιστώντας απαγορευτικό το "παρκάρισμα" κεφαλαίων. Δεύτερον -και απείρως σημαντικώτερο-, προανήγγειλε την αγορά τίτλων καλυπτόμενων από περιουσιακά στοιχεία. Ας προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τι σημαίνει αυτό το τελευταίο.
Ως γνωστόν, η ΕΚΤ "μειονεκτεί" έναντι των άλλων ανταγωνιστικών της κεντρικών τραπεζών (Fed, Bank of Japan, Bank of England κλπ) επειδή η ΕΚΤ δεν επιτρέπεται να κάνει έκδοση χρήματος, όπως εκείνες. Ενώ, δηλαδή, η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ (η Fed) μπορεί να τυπώνει δολλάρια όποτε οι καταστάσεις και οι συγκυρίες το απαιτούν, η ΕΚΤ δεν μπορεί. Και για να το πούμε διαφορετικά: σε σύγκριση με την ΕΚΤ, η Fed μπορεί να ασκήσει νομισματική πολιτική πολύ ευκολώτερα.
Αφού, λοιπόν, η ΕΚΤ δεν μπορεί να τυπώσει καινούργιο χρήμα, έπρεπε να βρεθεί άλλος τρόπος για να αυξηθεί η ρευστότητα των υπ' αυτήν τραπεζών. Κι ο τρόπος αυτός βρέθηκε στην αγορά τίτλων. Στην "Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού" είχαμε εξηγήσει αναλυτικά το πώς διογκώθηκε η τραπεζική φούσκα, η οποία οδήγησε στην σοβούσα παγκόσμια καπιταλιστική κρίση με το σκάσιμό της. Ας δούμε τώρα πώς η απόφαση της ΕΚΤ μάς οδηγεί στην επανάληψη της ιστορίας.
Χρόνια τώρα (κυρίως από τότε που καταργήθηκε ο Νόμος Class-Steagall) οι τράπεζες τιτλοποιούν τα δάνεια που χορηγούν. Μαζεύουν, δηλαδή, τα δάνεια που έχουν χορηγήσει, τα φτιάχνουν ομόλογα και τα πουλάνε. Με τον τρόπο αυτό εξουδετερώνουν την πιθανότητα χασούρας από κάποια δάνεια που δεν θα εξυπηρετηθούν, εφ' όσον μέσα στα ομόλογα που στήνουν, "χωνεύουν" και τα επικίνδυνα δάνεια μαζί με τα καλά. Αυτή η τακτική έχει δυο βασικές επιπτώσεις. Πρώτον, οι τράπεζες χορηγούν δάνεια δίχως πολλούς ελέγχους και δίχως πολλούς ενδοιασμούς, εφ' όσον ξέρουν πως κάποιο ομόλογο θα φτιαχτεί για να σπρώξουν όσα "σκουπίδια" μαζέψουν. Δεύτερον... προσέξτε:
Ποιοί αγοράζουν αυτά τα ομόλογα; Μα... οι τράπεζες! Αφού οι μέτοχοι των τραπεζών θέλουν υψηλά και γρήγορα κέρδη, οι διοικήσεις τους δεν έχουν αντίρρηση να "επενδύσουν" σε τέτοια ομόλογα, χάρη στα οποία εισπράττουν και συγχαρητήρια και μπόνους (φυσικά!). Μόνο που με τόση σαβούρα που τιτλοποιείται, έχει χαθεί ο μπούσουλας. Παναπεί, έχει χαθεί η διατραπεζική εμπιστοσύνη. Από την στιγμή που μια τράπεζα ξέρει πόσα σκουπίδια έχει σπρώξει στα δικά της ομόλογα, είναι λογικό να υποψιάζεται ότι και οι άλλες τράπεζες κάνουν το ίδιο. Αποτέλεσμα: αυτά τα δομημένα (ή τοξικά, όπως θέλετε πείτε τα) ομόλογα μένουν αδιάθετα. Για παράδειγμα, σήμερα υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ομόλογα συνολικού ύψους κάπου στο ενάμισυ τρισεκατομμύριο αλλά περισσότερα από τα μισά παραμένουν απούλητα.
Παρένθεση. Λένε πως σήμερα οι τράπεζες είναι πνιγμένες στα κόκκινα δάνεια. Ας παραβλέψουμε το ότι η ευθύνη για την ύπαρξη αυτών των δανείων ανήκει αποκλειστικά στις ίδιες τις τράπεζες που τα χορήγησαν δίχως μέτρο και δίχως έλεγχο. Όμως, πρέπει να πούμε ότι κόκκινα δάνεια υπήρχαν πάντα. Απλώς, εκτός καπιταλιστικής κρίσης, οι τράπεζες είχαν την δυνατότητα να τα ξεφορτωθούν μέσω της τιτλοποίησής τους. Πάντοτε θα βρισκόταν κάποιος να τα αγοράσει (π.χ. ένα ασφαλιστικό ταμείο). Άρα το πρόβλημα με τα κόκκινα δάνεια δεν είναι η ύπαρξή τους αλλά η δυσκολία στο ξεφόρτωμά τους. Κλείνει η παρένθεση.
Εδώ είναι που έρχονται να επέμβουν ο Ντράγκι με την ΕΚΤ. Αφού δεν έχουν την δυνατότητα να τυπώσουν φρέσκο χρήμα, βρίσκουν άλλον τρόπο για να σπρώξουν ρευστό στις τράπεζες: αγοράζουν τα σκουπίδια τους! Στόχος είναι, βεβαίως, η αύξηση τής τραπεζικής ρευστότητας να λειτουργήσει ως αύξηση της χρηματοδότησης επενδύσεων ώστε να έρθει -επί τέλους!- η ποθούμενη ανάπτυξη. Η επίτευξη αυτού του στόχου είναι συζητήσιμη. Εκείνο που δεν είναι συζητήσιμο είναι ότι αυτή η επιλογή τής ΕΚΤ θα δημιουργήσει έναν νέο κύκλο τοξικών ομολόγων, πιθανώς μεγαλύτερο από τον προηγούμενο, μιας και θα υπάρχει πλέον σίγουρος αγοραστής.
Δυστυχώς, όμως, τόσο για τον Ντράγκι και την παρέα του όσο και για εκείνους που βλέπουν κάποια αχτίδα ελπίδας στην συγκεκριμμένη πολιτική τής ΕΚΤ, οποιαδήποτε νομισματική πολιτική κι αν ακολουθηθεί και όσο επεκτατική κι αν είναι, α π ο κ λ ε ί ε τ α ι να οδηγήσει σε βελτίωση των συνθηκών ζωής των λαϊκών στρωμάτων. Κατ' αρχάς, βλέπουμε πόση "βελτίωση" έχουν δει οι πολίτες των ΗΠΑ ή της Ιαπωνίας, όπου τέτοιες επιλογές εφαρμόζονται χρόνια τώρα. Και, δεύτερον, αυτά τα σκουπίδια που θα ξεφορτωθούν οι τράπεζες, κάποιοι θα κληθούν να τα πληρώσουν. Ποιοί; Έλα ντε!
Πηγη
Σχόλια