«Διαψεύδω εγώ το δημοσίευμα των FinancialTimes. Αν ανατρέξετε σε ρεπορτάζ άλλα της εποχής θα βρείτε άλλα πολύ πιο έγκυρα», είπε.
Όπως είπε, ο κ. Μπαρόζο ούτε είχε την αρμοδιότητα, ούτε ήθελε, ούτε μπορούσε να λάβει εκ της θέσεώς του τέτοιες πρωτοβουλίες. «Είναι γελοιότητες αυτά που γράφτηκαν», είπε χαρακτηριστικά.
Άλλωστε όπως ανέφερε «Ο κ. Παπανδρέου διάλεξε ο ίδιος τον Πρωθυπουργό που επιθυμούσε».
Είπε δε ότι «δε με επηρέασε κανένας Μπαρόζο, με επηρέασε η κόρη μου» αναφερόμενος στις δικές του κινήσεις αποτροπής του δημοψηφίσματος. Πηγή
====================
Blogger:
Ο Βενιζέλος θα καταγραφεί ως ο νεκροθάφτης της Ελλάδας. Με μόνιμο άγχος να παίξει στη διεθνή πολιτική σκηνή - αφού είναι ο ένας ο μοναδικός, ο τρισμέγιστος, πανέξυπνος, δεν διαπραγματεύτηκε αλλά "μάσησε" την μπλόφα που του στήσανε οι φίλοι του...έπαιξε τα παιχνίδια των "συμμάχων" που ούτε μια στιγμή δεν ξέχασαν τα συμφέροντα των χωρών από τις προέρχονται. Μόνο ο Βενιζέλος ήταν Large και ξέχασε ότι εκπροσωπεί μια χώρα και όχι απλά τον εαυτό του. Έπαιξε και έχασε! Και χάσαμε τη χώρα! Τώρα ζητάει και τα ρέστα!
Τον πούλο!!!!
Στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας!
βλέπε κι' εδώ ,
εδώ: FT: «Είμαστε τυχεροί (οι βορειοευρωπαίοι) που δεν έχουν καταλάβει οι Έλληνες πόσο έφταιγε το ευρώ».
και εδώ
===============================
ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ την αποστομωτική απάντηση Μέρκελ: Αν η Ελλάδα έβγαινε από το ευρώ θα την ακολουθούσαμε όλοι!…
Ουδείς αντιπερισπασμός μπορεί να βγάλει από τη δεινή θέση στην οποία έχουν περιέλθει τα εγχώρια «ανδρείκελα της Τρόικας» μετά τις αποκαλύψεις για το ρόλο τους στη «συνωμοσία των Καννών» το 2011.
Το βρόμικο χαρτί της Γερμανικής μπλόφας του Grexit, ή αλλιώς του «Σχέδιου Ζ», που εξαπάτησε τον Ελληνικό λαό στις εκλογές του 2012, πετάχτηκε στον κάλαθο των αχρήστων από την ίδια τη Μέρκελ, αφού προηγουμένως είχε διασφαλισθεί η μετατροπή της Ελλάδας σε αποικία χρέους.
Υπενθυμίζουμε όσα γράφαμε στις 26 Δεκεμβρίου 2013, αμέσως μετά τη δήλωση της Γερμανίδας Καγκελαρίου, πως αν η Ελλάδα έβγαινε από το ευρώ θα την ακολουθούσαμε όλοι!…
«Τι χρεία άλλων μαρτύρων έχουμε για τον ρόλο και τη στρατηγική των εγχώριων μνημονιακών εντελοδόχων, των γαλαζοπράσινων πρόθυμων συνεργατών του Δ΄ (οικονομικού) Ράιχ;
Η απόλυτη επιβεβαίωση από τα πλέον επίσημα χείλη ότι, οι σπιθαμιαίοι, μοιραίοι και άβουλοι απεμπόλησαν το ακαταμάχητο διαπραγματευτικό όπλο που διέθετε η χώρα και οδήγησαν την Ελλάδα, ως πρόβατο επί σφαγή, στην υποτέλεια και την εξαθλίωση. Διέσωσαν το ευρώ και τις τράπεζες των δανειστών, μετατρέποντας την Πατρίδα σε έναν απέραντο ερειπιώνα.
Επι τέσσερα χρόνια ψεύδονται, εκβιάζουν, απειλούν και τρομοκρατούν τον Ελληνικό λαό, ενεργοποιώντας τα φοβικά του σύνδρομα, για να εφαρμοστεί κατά γράμμα, δίχως παρεκκλίσεις, το Μνημόνιο εκποίησης της χώρας και φτωχοποίησης της κοινωνίας!
«Αν βγει ο Τσίπρας, οι Γερμανοί θα διώξουν αμέσως την Ελλάδα από το ευρώ», διατυμπάνιζαν, με τα διατεταγμένα Μ.Μ.Ε, τελούντα σε παράκρουση φαιάς προπαγάνδας, παραμονές των εκλογών του 2012, εκμαυλίζοντας συνειδήσεις και εξαπατώντας τους Ελληνες ψηφοφόρους, οι οποίοι απελπισμένοι παραδόθηκαν στις ολέθριες μνημονιακές ορέξεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ.
Ειςώτα μη ακουόντων οι ηχηρές παρεμβάσεις πλειάδας επιφανών πολιτικών και αναλυτών, πως κρατάμε στα χέρια μας τις τύχες της Ευρωζώνης και όχι μόνο, όπως κυνικότατα ομολόγησε η Μέρκελ!
Σταχυολογούμε, ενδεικτικά, ορισμένες από αυτές:
Ρ. Πρόντι, πρώην πρόεδρος της Κομισιόν: «Αν βγει η Ελλάδα απότην Ευρωζώνη θα διαλυθούν όλα».
Σ. Ντούλιεν, Γερμανός καθηγητής Οικονομικών: «Να μην παίζουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες με τη φωτιά της Ελληνικής εξόδου από το ευρώ, καθώς αν συνέβαινε κάτι τέτοιο οι συνέπειες θα ήσαν για όλους ανυπολόγιστες»!
Τσαρλς Νταλάρα, γενικός διευθυντής του IIF: «Θα έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη για τις ευρωπαϊκές τράπεζες, την ΕΚΤ, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία» και τελικά «θα αποσταθεροποήσει το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας»
Μ. Ντμιτρίεφ επικεφαλής του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών της Μόσχας: «Αν η τρόϊκα ωθήσει την Ελλάδα να βγει από την ευρωζώνη μπορεί να πυροδοτηθεί όχι απλά ευρωπαϊκή, αλλά νέα παγκόσμια οικονομική κρίση, που θα συμπαρασύρει τις τιμές του πετρελαίου και θα δημιουργήσει επιπτώσεις πολύ χειρότερες από αυτές του 2008».
Νικ Κλεγκ, αντιπρόεδρος της Βρετανικής κυβέρνησης: «Μια έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα προκαλούσε απρόβλεπτη και ανεπανόρθωτη ζημιά, τόσο στην βρετανική οικονομία, όσο και ευρύτερα στην ευρωπαϊκή».
«Δεν υπάρχει περίπτωση να εκδιωχθεί η Ελλάδα από το ευρώ», διεμήνυε η Λούκα Κατσέλη, επισημαίνοντας ότι «αυτό είναι γνωστό και νομικά τεκμηριωμένο ακόμα και από τις νομικές υπηρεσίες της Ευρωπαικής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ IV / Dec 2009. Legal Working Paper Series). Ούτε υπάρχουν ούτε μπορούν να προωθηθούν μέτρα αναθεώρησης της Συνθήκης που θα οδηγήσουν στην εκδίωξη της Ελλάδας, χωρίς τη θέλησή της. Ας θάψουμε αυτόν τον μύθο μια για πάντα».
Murtaza Syed, εκπρόσωπος του ΔΝΤ στην Κίνα: «Η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα πλήξει τις ευρωπαϊκές οικονομίες κι αυτό με την σειρά του θα πλήξει τις εξαγωγές της Κίνας»
E. Nowotny, μέλος του ΔΣ της ΕΚΤ: «Ενδεχόμενη έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα είχε τεράστιες επιπτώσεις που κανείς δεν μπορεί να κατανοήσει πλήρως. Θεωρώ ότι η τύχη της Ευρώπης είναι πολύ σημαντική για να κάνουμε
πειράματα».
Γκίντερ Γκρας, Γερμανός νομπελίστας. Με ποίημά του υπό τον τίτλο «Η ντροπή της Ευρώπης» προειδοποιούσε πως η γηραιά ήπειρος κινδυνεύει να πεθάνει χωρίς ψυχή! «Εσύ η Ευρώπη, θα πεθάνεις χωρίς ψυχή, χωρίς τη χώρα που σε δημιούργησε», σημείωνε ο 84χρονος Γερμανός διανοούμενος, αναφερόμενος στην απομόνωση και στην ταπείνωση που υφίσταται η Ελλάδα».
Δεν είμαστε με την πλάτη στον τοίχο, όπως θέλουν να μας εμφανίσουν οι εντιμότατοι δανειστές μας και οι εγχώριοι εντελοδόχοι τους, τονίζαμε εκείνη την κρίσιμη περίοδο σε σειρά σημειώμάτων μας. «Αρκεί να βρεθεί απέναντι στην Τρόικα μια εθνικά αξιοπρεπής κυβέρνηση με ακηδεμόνευτους, ικανούς και ευθυτενείς πολιτικούς, που θα προτάξουν ένα ρεαλιστικό, προοδευτικό Εθνικό Σχέδιο Ανασυγκρότησης της χώρας».
Τώρα, έστω και με ολέθρια καθυστέρηση, έχουμε την ευκαιρία να επανορθώσουμε. Το χρωστάμε, άλλωστε, στα παιδιά μας! Πηγή
=========================
Απίστευτες αποκαλύψεις Κακλαμάνη για το τι παιζόταν στις πλάτες μας
Ο ένας μετά τον άλλον ανοίγει το στόμα του για το χοντρό παρασκήνιο που παίχτηκε και οδήγησε τον Παπαδήμο στην πρωθυπουργία. Σειρά πήρε ο για λίγο ..πρωθυπουργός Απόστολος Κακλαμάνης που θα διόριζε μάλιστα και Γραμματέα του Υπουργικού Συμβουλίου τον ¨Αρκούδο” του ΠΑΣΟΚ Νίκο Αθανασάκη. Το πιο εντυπωσιακό από όλα είναι το παζάρι που γινόταν πίσω από τις κλειστές πόρτες του Μαξίμου και των κομμάτων της συγκυβέρνησης.
Με μία τρισέλιδη δήλωση, ο πρώην πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Απόστολος Κακλαμάνης καταθέτει τη δική του αποψη για όσα συνέβησαν το Νοέμβριο του 2011 και οδήγησαν στο σχηματισμό της κυβέρνησης συνεργασίας του ΠΑΣΟΚ με τη ΝΔ υπό την πρωθυπουργία του Λουκά Παπαδήμου.
«Το πρωί της 8ης Νοεμβρίου 2011, ο πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου με κάλεσε στο γραφείο του στη Βουλή και μου ανακοίνωσε την απόφασή του όπως, για λόγους εθνικού συμφέροντος παραιτηθεί, ότι θα παραμείνει Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και ότι πρότεινε στον Πρόεδρο της ΝΔ κ. Αντώνη Σαμαρά, που συμφώνησε αμέσως, να αναλάβω ως πρωθυπουργός το σχηματισμό μιας μεταβατικής κυβέρνησης στην οποία θα συμμετείχαν και θα στήριζαν στη Βουλή οι Κ.Ο του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ», ξεκινά την περιγραφή του ο κ. Κακλαμάνης αποκαλύπτοντας το παρασκήνιο όσων συνέβησαν μετά την επιστροφή των κυρίων Παπανδρέου και Βενιζέλου από τις Κάννες.
Οπως επισημαίνει ο πρώην πρόεδρος της Βουλής, ο ίδιος είχε προταθεί ως μεταβατικός πρωθυπουργός προτού απευθυνθεί η σχετική πρόσκληση στον Λουκά Παπαδήμο. Μάλιστα, εις ό,τι αφορά το πρόσωπο του κ. Παπαδήμου, ο κ. Κακλαμάνης γράφει στην επιστολή του: «Αμφότεροι οι κύριοι Παπανδρέου και Σαμαράς ανταποκρίθηκαν στην παράκλησή μου να μην ανακοινωθεί ή διαρρεύσει οτιδήποτε, θεωρώντας βέβαιη την αντίδραση συγκεκριμένων τραπεζιτών και εκδοτών. Άλλωστε, πλείστα όσα ΜΜΕ, καθ’ όλη την ημέρα, προεξοφλούσαν «κυβέρνηση Παπαδήμου» παρά το γεγονός ότι, όπως με διαβεβαίωσαν εντίμως και οι δύο, πλην του κ. Ρουμελιώτη που δεν απεδέχθη ο κ. Σαμαράς, ουδείς εξ’ αυτών είχε οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση επικοινωνία με τον κ. Παπαδήμο ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο».
Ειδικό ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι ακόμη και μετά την τελική έκφραση της άρνησής του να οριστεί πρωθυπουργός, ο κ. Κακλαμάνης δεν εισηγήθηκε στον κ. Παπανδρέου την πρόταση να γίνει πρωθυπουργός ο κ. Παπαδήμος κι αυτό «απλώς διότι γνώριζα ότι είχε ταχθεί δημοσίως διά των “FT” κατά του κουρέματος του χρέους, σύμφωνα με τη θέση του κ. Ντράγκι και της ΕΚΤ», όπως εξομολογείται ο πρώην πρόεδρος της Βουλής.
Εξιστορώντας τα όσα συνέβησαν το 24ωρο της 8ης Νοεμβρίου του 2011, ο κ. Κακλαμάνης αναφέρεται με λεπτομέρειες στην κυβέρνηση που είχε σχεδόν σχηματίσει, έχοντας μάλιστα προτείνει στον κ. Βενιζέλο να παραμείνει υπουργός Οικονομικών («σκόπευα να τον διατηρήσω στη θέση του υπουργού Οικονομικών», γράφει κατά λέξη), στο πώς συνετάχθη η προγραμματική συμφωνία από τους κυρίους Ευ.Βενιζέλο και Χρυσ.Λαζαρίδη, αλλά και στην άρνηση του κ. Σαμαρά να συναινέσει στην υπουργοποίηση βουλευτών της ΝΔ. «Ο κ. Σαμαράς, ενώ ήταν έκδηλη η ικανοποίησή του και η εμπιστοσύνη του ότι θα σεβαστώ την αποστολή μου και θα οδηγήσω τη χώρα το συντομότερο δυνατό στις εκλογές, δεν είχε, ως φαίνεται, κατανοήσει ότι το κόμμα του και αυτός θα έπρεπε να αποδεχθούν χωρίς «αστερίσκους» τις ευθύνες από την πλήρη συμμετοχή και στήριξη αυτής της κυβέρνησης», γράφει ο κ. Κακλαμάνης στη δήλωσή του και καταλήγει: «Πέραν της επιθυμίας του – ίσως και για εσωκομματικούς λόγους – για τη συμμετοχή ή τον αποκλεισμό κάποιων από τα μικρότερα κόμματα ή προσώπων του δεξιού φάσματος ή συνδεομένων με γνωστό εκδοτικό συγκρότημα, αδυνατούσε να εξασφαλίσει τη συμμετοχή στην κυβέρνηση συγκεκριμένων νέων, κυρίως, βουλευτών του που ζητούσα, επικαλούμενος αρχικώς ότι αυτοί αρνούνταν, φοβούμενοι ότι δεν θα επανεκλεγούν ως βουλευτές, για να καταλήξει τελικώς πως ο ίδιος θεωρούσε αναγκαίο ότι όποιοι βουλευτές της ΝΔ συμμετάσχουν στην κυβέρνηση πρέπει να παραιτηθούν από τη Βουλή, γιατί αλλιώς αντί του ιδίου, θα εθεωρείτο ως αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης η κυρία …Παπαρήγα (ΚΚΕ)».
Διαβάστε ολόκληρη τη δήλωση του κ. Κακλαμάνη:
«Διάφορα δημοσιεύματα δηλώσεων ή ρεπορτάζ, αναφερόμενα στην παραίτηση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ υπό τον κ. Γιώργο Παπανδρέου και τις διεργασίες που κατέληξαν στη μεταβατική κυβέρνηση υπό τον κ. Λουκά Παπαδήμο, ανακριβολογούν. Η αλήθεια έχει ως εξής:
Το πρωί της 8ης Νοεμβρίου 2011, ο πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου με κάλεσε στο γραφείο του στη Βουλή και μου ανακοίνωσε την απόφασή του όπως, για λόγους εθνικού συμφέροντος παραιτηθεί, ότι θα παραμείνει Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και ότι πρότεινε στον Πρόεδρο της ΝΔ κ. Αντώνη Σαμαρά, που συμφώνησε αμέσως, να αναλάβω ως πρωθυπουργός το σχηματισμό μιας μεταβατικής κυβέρνησης στην οποία θα συμμετείχαν και θα στήριζαν στη Βουλή οι Κ.Ο του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Αφού συζητήσαμε για τα προηγηθέντα γεγονότα, υποσχέθηκα να απαντήσω σε μισή με μια ώρα, όπερ και έπραξα, επανερχόμενος και αποδεχόμενος την πρόταση, υπό την προϋπόθεση ότι θα συναντηθώ για τα περαιτέρω με τον κ. Σαμαρά και ότι θα ενημερωθώ και θα συμφωνήσω επί της έγγραφης συμφωνίας για την αποστολή της νέας κυβέρνησης, που είχαν καταρτίσει προ διημέρου αντιπροσωπείες των δύο κομμάτων υπό τους κυρίους Ευ. Βενιζέλο και Χ. Λαζαρίδη.
Με τον κ. Σαμαρά συναντηθήκαμε και συζητήσαμε, επί μία και πλέον ώρα, λεπτομερώς, στο σπίτι του επί της οδού Μουρούζη. Αμφότεροι οι κύριοι Παπανδρέου και Σαμαράς ανταποκρίθηκαν στην παράκλησή μου να μην ανακοινωθεί ή διαρρεύσει οτιδήποτε, θεωρώντας βέβαιη την αντίδραση συγκεκριμένων τραπεζιτών και εκδοτών. Άλλωστε, πλείστα όσα ΜΜΕ, καθ’ όλη την ημέρα, προεξοφλούσαν «κυβέρνηση Παπαδήμου» παρά το γεγονός ότι, όπως με διαβεβαίωσαν εντίμως και οι δύο, πλην του κ. Ρουμελιώτη που δεν απεδέχθη ο κ. Σαμαράς, ουδείς εξ’ αυτών είχε οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση επικοινωνία με τον κ. Παπαδήμο ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο.
Ο κ. Σαμαράς, ενώ ήταν έκδηλη η ικανοποίησή του και η εμπιστοσύνη του ότι θα σεβαστώ την αποστολή μου και θα οδηγήσω τη χώρα το συντομότερο δυνατό στις εκλογές, δεν είχε, ως φαίνεται, κατανοήσει ότι το κόμμα του και αυτός θα έπρεπε να αποδεχθούν χωρίς «αστερίσκους» τις ευθύνες από την πλήρη συμμετοχή και στήριξη αυτής της κυβέρνησης. Πέραν της επιθυμίας του – ίσως και για εσωκομματικούς λόγους – για τη συμμετοχή ή τον αποκλεισμό κάποιων από τα μικρότερα κόμματα ή προσώπων του δεξιού φάσματος ή συνδεομένων με γνωστό εκδοτικό συγκρότημα, αδυνατούσε να εξασφαλίσει τη συμμετοχή στην κυβέρνηση συγκεκριμένων νέων, κυρίως, βουλευτών του που ζητούσα, επικαλούμενος αρχικώς ότι αυτοί αρνούνταν, φοβούμενοι ότι δεν θα επανεκλεγούν ως βουλευτές, για να καταλήξει τελικώς πως ο ίδιος θεωρούσε αναγκαίο ότι όποιοι βουλευτές της ΝΔ συμμετάσχουν στην κυβέρνηση πρέπει να παραιτηθούν από τη Βουλή, γιατί αλλιώς αντί του ιδίου, θα εθεωρείτο ως αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης η κυρία …Παπαρήγα (ΚΚΕ).
Αφού «δώσαμε τα χέρια» με τον κ. Σαμαρά, επέστρεψα στη Βουλή και κάλεσα τον κ. Ευ. Βενιζέλο, τον οποίο σκόπευα να διατηρήσω στη θέση του υπουργού Οικονομικών και ο οποίος με ενημέρωσε λεπτομερώς και σε αντιπαραβολή των δύο πρωτοτύπων εγγράφων της επί της συμφωνίας των δύο κομμάτων. Στη συνέχεια κάλεσα τον κ. Ν. Αθανασάκη ως νέο Γενικό Γραμματέα του νέου Υπουργικού Συμβουλίου, για την κατάρτιση του πίνακα των μελών του.
Μέχρι τα μεσάνυχτα της ημέρας εκείνης αναλωθήκαμε με τον κ. Σαμαρά σε αλλεπάλληλες από τηλεφώνου συζητήσεις, επιμένοντας εκείνος μεν να προτείνει διάφορα αξιόλογα πρόσωπα, εγώ δε για να τον πείσω πρωτίστως ότι δεν γίνεται να συμμετέχει σε μια κυβέρνηση και να είναι ταυτοχρόνως αξιωματική αντιπολίτευση. Δεν επεκτείνομαι, για ευνόητους λόγους, σε άλλα συναφή θέματα ή λεπτομέρειες.
Αργά, περί τα μεσάνυχτα, σε μια ακόμα επικοινωνία μας με τον κ. Σαμαρά, επανέλαβα την άρνησή μου, υπό τις συνθήκες αυτές, να αποδεχθώ την τιμητική
πρότασή τους και, αφού ευχαρίστησα πρώτα τον ίδιο και αμέσως μετά τον κ. Παπανδρέου, εισηγήθηκα στον κ. Παπανδρέου που μου το ζήτησε, ορισμένα εκ των αναφερομένων στα δημοσιεύματα προσώπων πλην του κ. Παπαδήμου, παρά την εκτίμησή μου προς το πρόσωπό του, απλώς διότι γνώριζα ότι είχε ταχθεί δημοσίως διά των “FT” κατά του κουρέματος του χρέους, σύμφωνα με τη θέση του κ. Ντράγκι και της ΕΚΤ». Πηγή
=====================
Το απόρρητο σχέδιο «Ζ» για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ.
Τι προέβλεπε και γιατί προκάλεσε τρόμο στις Βρυξέλλες.
Ο ρόλος Προβόπουλου, Παπαδήμου και ο φόβος bank run. Η πίεση των γερακιών του γερμανικού ΥΠΟΙΚ και πώς η Μέρκελ έκανε πίσω.
Κάθε εργάσιμη ημέρα από τότε που ξέσπασε η κρίση, ο Γιώργος Προβόπουλος, ο γκριζομάλλης διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ελλάδας,
συγκαλούσε στις 6 μ.μ. στο γραφείο του μια μικρή ομάδα έκτακτης ανάγκης για την επιθεώρηση της κατάστασης των ελληνικών τραπεζών. Αυτό που άκουσε στις 15 Ιουνίου 2012 ήταν αρκετό για να τον κάνει να χλομιάσει.
Ήταν την Παρασκευή πριν από τις βουλευτικές εκλογές -τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα- και η χώρα φαινόταν να βυθίζεται στον πανικό. Εκείνη την ημέρα, οι Έλληνες απέσυραν πάνω από 3 δισ. ευρώ από τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς ή περίπου 1,5% του ΑΕΠ. Η Τράπεζα της Ελλάδος παρακολουθούσε τους πολίτες να μεταφέρουν χρήματα από τις τράπεζες στα στρώματά τους τα τελευταία τρία χρόνια, αλλά ποτέ σε τέτοια κλίμακα.
«Μέσα σε λίγες ημέρες, θα μπορούσε να είχε ξεσπάσει μια κανονική τραπεζική κρίση», ανέφερε σε συνέντευξή του ο κ. Προβόπουλος. Με τον ρυθμό αυτό η Ελλάδα θα είχε ξεμείνει από χαρτονομίσματα μέσα σε μία ή δύο μέρες.
Ωστόσο, εν αγνοία σχεδόν ολόκληρου του ελληνικού πολιτικού κατεστημένου, μια μικρή ομάδα αξιωματούχων της Ε.Ε. και του ΔΝΤ εργαζόταν μυστικά για μ ήνες προετοιμαζόμενη για την κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών. Το μυστικό τους πρόγραμμα δράσης, γνωστό και ως σχέδιο «Ζ», ήταν ένα λεπτομερές κείμενο για το πώς θα αναδομούνταν η οικονομική και η τραπεζική υποδομή της Ελλάδας σε περίπτωση που έφευγε από το ευρώ.
Το σχέδιο συγκροτήθηκε από είκοσι περίπου αξιωματούχους, σε μικρές ομάδες εργασίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες, στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στη Φρανκφούρτη και στο ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον. Αξιωματούχοι που εργάστηκαν στο μέχρι πρότινος κρυφό σχέδιο επέμειναν ότι δεν ήταν ένας χάρτης για να αναγκαστεί η Ελλάδα να φύγει από το ευρώ. Ήταν ακριβώς το αντίθετο.
Οι ίδιοι φοβούνταν ότι το Grexit θα είχε εκρηκτικές συνέπειες για τις ευρωπαϊκές χρηματοπιστωτικές αγορές, προκαλώντας μαζικές τραπεζικές αναλήψεις σε άλλες δοκιμαζόμενες οικονομίες της ευρωζώνης και δημιουργώντας ερωτήματα για το ποια θα είναι η επόμενη χώρα που θα φύγει από το ευρώ.
Αλλά από τις αρχές τους 2012, πολλοί εξ αυτών των αξιωματούχων πίστευαν πως ήταν ανεύθυνο να μην είναι προετοιμασμένοι για έξοδο της Ελλάδας. «Πάντα λέγαμε: είναι στόχος μας να τους κρατήσουμε μέσα», ανέφερε ένας εκ των μελών της ομάδας. «Είναι μηδενική η πιθανότητα να φύγουν; Όχι. Αν είναι κανείς στο συμβούλιο μιας εταιρείας και έχει πιθανότητα μόλις 10% για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, προετοιμάζεται για το χειρότερο», σημείωσε.
Τους τελευταίους έξι μήνες, οι Financial Times έχουν πάρει συνεντεύξεις από δεκάδες αξιωματούχους που είχαν άμεση εμπλοκή στην καταπολέμηση της κρίσης της ευρωζώνης, για να εξετάσουν πώς στο τελευταίο επεισοδιακό της έτος οι ηγέτες αυτοί μεταμόρφωσαν το ευρωπαϊκό σχέδιο σε κάτι εντελώς νέο: σε μια πολύ πιο συγκεντρωτική ευρωζώνη όπου οι θεσμοί της Ε.Ε. έχουν αναλάβει ευρύτατες οικονομικές και χρηματοπιστωτικές εξουσίες, που κάποτε ανήκαν στις εθνικές κυβερνήσεις. Οι ψηφοφόροι που τάσσονται κατά αυτής της συγκέντρωσης εξουσιών στις Βρυξέλλες και στη Φρανκφούρτη μπορεί να αποτελέσουν μια σημαντική δύναμη στις ευρωεκλογές της επόμενης εβδομάδας.
Μια νέα αίσθηση επείγοντος
Ήταν ωστόσο άλλη μία παρ' ολίγον καταστροφή για την Ελλάδα -η οποία ως τα μέσα του 2012 είχε αντιμετωπίσει τις εξεγέρσεις, την εκτίναξη της ανεργίας και τη λιτότητα που είχαν προκαλέσει τα τέσσερα χρόνια οικονομικής συρρίκνωσης στα πρότυπα της Μεγάλης Ύφεσης-, η οποία θα ανάγκαζε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναλάβουν άμεση δράση. Από το 2009, η οικονομία της χώρας είχε συρρικνωθεί 20%.
Σε καμία άλλη στιγμή της κρίσης το ενιαίο νόμισμα της Ευρώπης δεν βρισκόταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο κατάρρευσης από τις εβδομάδες πριν και μετά τις ελληνικές βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου. Ο σχεδιασμός του Grexit έγινε πιο επιτακτικός όταν άρχισε να φαίνεται ότι το αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ -καθοδηγούμενο από τον αντιμνημονιακό «επαναστάτη» Αλέξη Τσίπρα- βρισκόταν μια ανάσα από τη νίκη. «Αυτή ήταν η στιγμή που είπα στον εαυτό μου: Πρέπει να τελειώσουμε αυτήν τη δουλειά», είπε πρόσωπο που συμμετείχε στο σχέδιο «Ζ».
Η κρίση παίρνει κεφάλια
Την ώρα που η πλειονότητα των ηγετών του κόσμου πετούσε για το Λος Κάμπος του Μεξικού για το ετήσιο συνέδριο του G20 που γινόταν το ίδιο Σαββατοκύριακο με τις ελληνικές εκλογές, κάποιοι Ευρωπαίοι -μια μικρή ομάδα αξιωματούχων- βρίσκονταν στα γραφεία τους σε περίπτωση που το σχέδιο «Ζ» έπρεπε να ενεργοποιηθεί.
Εργάζονταν υπό τις εντολές του Όλι Ρεν, του επιτρόπου για οικονομικά θέματα, ο οποίος είχε ακυρώσει την πτήση του για το Μεξικό για να παραμείνει στις Βρυξέλλες. Ο Μάριο Ντράγκι, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έμεινε στη Φρανκφούρτη και ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου και επικεφαλής του Eurogroup, ήταν και αυτός σε επιφυλακή.
Το σχέδιο «Ζ» δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ. Ο ΣΥΡΙΖΑ του κ. Τσίπρα ήρθε δεύτερος, επιτρέποντας στα δύο μεγάλα κόμματα και στη ΔΗΜΑΡ να σχηματίσουν έναν άβολο συνασπισμό και να συμφωνήσουν τελικά να συνεχίσουν στο μονοπάτι του προγράμματος διάσωσης.
Όμως ανώτατοι αξιωματούχοι ανέφεραν πως το παρ' ολίγον ατύχημα εκείνου του καλοκαιριού και οι συνεχείς συζητήσεις για την παραμονή της Ελλάδας συνέβαλαν στο να ξεκαθαρίσει η στάση των πολιτικών της ευρωζώνης - ειδικά στο Βερολίνο όπου οι διαμάχες για το αν έπρεπε να φύγει η Ελλάδα μαίνονταν για πάνω από τρεις μήνες, προτού αποφασίσει να τις τελειώσει η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ.
Μια εντυπωσιακή αναστροφή
Η συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ είναι ένα επίμαχο ζήτημα από τη στιγμή που η χώρα υιοθέτησε το κοινό νόμισμα το 2001. Μετά από χρόνια προειδοποιητικών μηνυμάτων, η Eurostat, η στατιστική υπηρεσία της Ε.Ε., ξεκίνησε έρευνα το 2004 από την οποία βρήκε ότι η Ελλάδα είχε δώσει λανθασμένα στοιχεία, ανακοινώνοντας νούμερα που παρουσίαζαν πιο θετική εικόνα για την κατάσταση των δημοσιονομικών της.
Παρά την ενδημική κακοδιαχείριση, η Αθήνα κατάφερε να εκμεταλλευτεί τα χαμηλά επιτόκια που έφερε η συμμετοχή στην ευρωζώνη για να συνεχίσει την ξένοιαστη πορεία με δανεικά. Οι ηγέτες της Ε.Ε. δεν έδωσαν σημασία στα προειδοποιητικά μηνύματα των λογιστών των Βρυξελλών.
Αλλά όταν το 2011 το πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας άρχισε να ταλανίζεται, το ζήτημα μεταφέρθηκε από τις σκονισμένες εκθέσεις της Ε.Ε. σε συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών μεταξύ των πιο ισχυρών Ευρωπαίων ηγετών. Σύμφωνα με πολλούς αξιωματούχους της Ε.Ε., ο Σόιμπλε, ο πανίσχυρος Γερμανός υπουργός Οικονομικών, έγινε ο πιο ένθερμος συνήγορος του Grexit.
Mέχρι τις αρχές του 2012 ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης γινόταν σε θεωρητικό επίπεδο, κυρίως από οικονομολόγους και διάφορα υπουργεία Οικονομικών, καθώς και από το οικονομικό διευθυντήριο της Επιτροπής, που προσπάθησε να υπολογίσει τον αντίκτυπο που θα είχε το Grexit στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη ευρωζώνη.
Επί της ουσίας, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ο σχεδιασμός εναλλακτικών σχεδίων ήταν περιορισμένος, ίσως και ανύπαρκτος. Ο Ζαν Κλοντ Τρισέ, ο επικεφαλής της ΕΚΤ ως τον Νοέμβριο του 2011, απέκλεισε κάθε συζήτηση για Grexit από φόβο πως ακόμα και μία υποψία ότι το σκέφτεται η κεντρική τράπεζα θα οδηγούσε σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία, ανέφεραν πρώην αξιωματούχοι της ΕΚΤ.
Στις Βρυξέλλες, μια ομάδα υπό τις οδηγίες του Μάρκο Μπούτι, επικεφαλής του οικονομικού διευθυντηρίου της Κομισιόν, είχε συγκεντρώσει στα κρυφά δεδομένα, με στόχο να πείσει τη Γερμανία και τους συμμάχους ότι το Grexit θα προκαλούσε πολύ μεγαλύτερο χάος από αυτό που υπολόγιζαν. Όμως δεν υπήρξαν πιο συγκροτημένες κινήσεις σχεδιασμού, από φόβο ότι θα υπάρξουν διαρροές.
Μόνο στο ΔΝΤ, το οποίο είχε τεράστια εμπειρία από κάθε είδους καταστροφές, είχε αρχίσει να γίνεται σοβαρή δουλειά.
Όταν το θέμα του Grexit θίχτηκε για πρώτη φορά δημοσίως κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του G20 στις Κάννες τον Νοέμβριο του 2011-οπότε η Μέρκελ και ο Σαρκοζί πίεζαν για δημοψήφισμα εξόδου ή όχι από το ευρώ- δεν υπήρχε σχέδιο αν η Ελλάδα επέλεγε να αποχωρήσει.
Αρκετοί υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Ε.Ε. δήλωναν έκπληκτοι που η Μέρκελ και ο Σαρκοζί είχαν προβάλει την ιδέα της εθελοντικής εξόδου από την Ε.Ε., την οποία προηγουμένως αρνούνταν επίμονα. Ακόμη και αξιωματούχοι που εργάζονταν στενά με τους δύο ηγέτες αιφνιδιάστηκαν. «Έπεσα από την καρέκλα μου»,δήλωσε ένας από αυτούς που συμμετείχαν στις κλειστές συζητήσεις με τους δύο ηγέτες.
Η επεξεργασία του σχεδίου «Ζ» ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2012 υπό την επίβλεψη τεσσάρων ανδρών. Ο Άσμουνσεν, ο Γερμανός που συμμετείχε στο εκτελεστικό συμβούλιο της ΕΚΤ, είχε αναλάβει μετά από εντολή Ντράγκι να είναι επικεφαλής του «project» στο πλαίσιο της ΕΚΤ.
Ο Τ. Βίζερ, επικεφαλής του Euro Working Group ανέλαβε τον συντονισμό με τις Βρυξέλλες. Επίσης συμμετείχε και ο κ. Μπούτι, ενώ ο Π. Τόμσεν, επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ, στην Αθήνα, παρείχε στοιχεία από το ΔΝΤ.
Οι προσπάθειες να κρατηθούν μυστικές οι πληροφορίες από τα μικρά επιτελεία των τεσσάρων ανδρών ήταν ισχυρές για τον ίδιο λόγο που ο Τρισέ είχε απαγορεύσει έναν τέτοιο σχεδιασμό: η δημόσια αποκάλυψη του σχεδίου θα προκαλούσε τέτοιο πανικό που θα τους ανάγκαζε να το θέσουν σε λειτουργία.
Σύμφωνα με έναν παράγοντα των συνομιλιών, δεν συντάχθηκε ποτέ ούτε ένα έγγραφο του σχεδίου και οι συνομιλητές δεν αντάλλαξαν ούτε ένα email σχετικά με το έργο τους. «Ήταν απολύτως προστατευμένο, ακόμη και εντός των θεσμών», δήλωσε ο αξιωματούχος. «Ακόμη και ανάμεσα στις ομάδες υπήρχε τείχος προστασίας». Αποφασίστηκε να μη συμμετέχουν Έλληνες αξιωματούχοι, λόγω του φόβου διαρροών.
Τα τείχη προστασίας απέδωσαν. Κατά τη διάρκεια δείπνου μεταξύ του προέδρου της Κομισιόν Μ. Μπαρόζο και της Α. Μέρκελ στην καγκελαρία στο Βερολίνο δύο εβδομάδες σχεδόν πριν από τις ελληνικές εκλογές, η Α. Μέρκελ ζήτησε από τον Μπαρόζο να της επιβεβαιώσει ότι υπάρχει σχέδιο στην περίπτωση που η Ελλάδα απορρίψει τις προϋποθέσεις της διάσωσης και επέλθει το Grexit.
Ο κ. Μπαρόζο παραδέχτηκε την ύπαρξη του σχεδίου και προσφέρθηκε να της το παρουσιάσει, εκείνη όμως απάντησε ότι της φτάνει ο λόγος του, σύμφωνα με τις πληροφορίες. Στο γερμανικό σύστημα, η Bundestag έχει δικαίωμα να απαιτήσει να δει τέτοιου είδους έγγραφα και οι ανώτατοι Γερμανοί αξιωματούχοι φοβούνταν ότι θα υποχρεωνόταν να αποκαλύψει το σχέδιο αν το είχε σε χαρτί.
Από τα λόγια στην πράξη
Αν και οι F.T. δεν απέκτησαν πρόσβαση στα αρχεία του σχεδίου «Ζ», αξιωματούχοι που τα είδαν σχολιάζουν ότι αντιστοιχούσε σε ένα λεπτομερές σενάριο για το πώς θα δημιουργηθεί ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα από το μηδέν.
Στην Ουάσιγκτον, παράγοντες του ΔΝΤ ετοίμασαν μια 20σέλιδη προσομοίωση δράσεων. Αντλώντας από την εμπειρία τους σε τραπεζικές καταρρεύσεις και νομισματικές κρίσεις, είπαν ότι το λεπτομερές σχεδιάγραμμα του ΔΝΤ περιελάμβανε δραματικές κινήσεις, όπως κλείσιμο όλων των ΑΤΜs και επιβολή ελέγχων στα σύνορα για την αποτροπή μαζικής εξόδου κεφαλαίων.
Στην ΕΚΤ, οι αξιωματούχοι μελέτησαν την εμπειρία της Αργεντινής με την έκδοση IOU (από το αγγλικό «I owe you» που σημαίνει «σου χρωστάω»), ανεπίσημου εγγράφου ανάληψης μιας υποχρέωσης πληρωμής σε αντικατάσταση των χαρτονομισμάτων κατά τη διάρκεια της νομισματικής κρίσης 2001, αφού τα νομίσματα και τα χαρτονομίσματα που θα κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα δεν θα είχαν πλέον νόμιμη ισχύ. Ανάμεσα στις επιλογές ήταν η έκδοση ελληνικών υποσχετικών χρέους IOU σε αξία περίπου μισή από τα ευρώ που θα υπήρχαν, καθώς η εκτύπωση νέων τραπεζογραμματίων στην Ελλάδα θα ήταν διαδικαστικός εφιάλτης.
Οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ μελέτησαν επίσης την εισαγωγή νέων δηναρίων στο Ιράκ από τον αμερικανικό στρατό το 2003, αλλά πάλι φοβήθηκαν την τεχνική πρόκληση. Οι ΗΠΑ έκαναν τρεις μήνες για το έργο, αλλά είχαν πίσω τους τον μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο και τα εργαλεία του. Η Ελλάδα είχε πολύ περιορισμένες δυνατότητες εκτύπωσης και μετά την εισαγωγή του ευρώ τύπωνε σχεδόν μόνο χαρτονομίσματα των 10 ευρώ.
Αναλόγως περίπλοκο ήταν το βασικό «υδραυλικό σύστημα» της ελληνικής οικονομίας. Η Ελλάδα, όπως κάθε χώρα της ευρωζώνης, συνδέεται μέσω του δικτύου Target 2, ένα κολοσσιαίο εσωτερικό σύστημα ηλεκτρονικών υπολογιστών που λειτουργεί η ΕΚΤ και οι εθνικές τράπεζες και επιτρέπει τις περισσότερες εμπορικές συναλλαγές. Αν αποσυνδεόταν από το Target 2, δεν θα μπορούσαν να γίνουν οι εκκαθαρίσεις συναλλαγών και η οικονομία θα έμενε παγωμένη. Το δε σύνολο του συστήματος θα έπρεπε να ξαναστηθεί.
Ανάλογος όγκος εργασίας έπεφτε στις Βρυξέλλες. Κάποια κομμάτια έφταναν σε αδιέξοδο λόγω της νομοθεσίας της Ε.Ε.: Πώς θα μπορέσει μια μαντρωμένη οικονομία να παραμείνει πλήρως ενταγμένο μέλος της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε., που απαιτεί ελεύθερη κίνηση αγαθών; Ποιες νομικές αρχές θα αναλάμβαναν τον έλεγχο κεφαλαίων; Άλλες προετοιμασίες ήταν πολύ πιο πρακτικές, όπως ποιοι αξιωματούχοι θα εμφανιστούν στον κόσμο να ανακοινώσουν το νέο στάτους της Ελλάδας.
Για πολλούς που εργάστηκαν στο έργο, το «σχέδιο Ζ» ήταν μια άσκηση τόσο επιχειρημάτων, όσο και πράξεων. Ήθελαν να δείξουν στους υπέρμαχους του Grexit ότι ήταν ένας ηράκλειος άθλος, κάτι που δεν θα μπορούσαν να υποστηρίξουν, όταν καταλάβουν πόσο δύσκολο είναι. Αλλά το καλοκαίρι του 2012 οι Έλληνες ψηφοφόροι σχεδόν τους υποχρέωσαν.
Μια σκληρή χρεοκοπία
Με την προσοχή της Ευρώπης στραμμένη στη Γαλλία, όπου ο Σαρκοζί διεξήγαγε έναν αποτυχημένο αγώνα επανεκλογής την ίδια ημέρα με τις πρώτες κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα, λίγοι ήταν εκείνοι εκτός Ελλάδας που περίμεναν την καταιγίδα που πλησίαζε. Ακόμη και εντός αυτής, πολλοί πολιτικοί ηγέτες έμειναν έκπληκτοι όταν άρχισαν να βγαίνουν τα αποτελέσματα το απόγευμα της Κυριακής 6 Μαΐου.
Στα τελευταία 40 χρόνια περίπου από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας το 1974, στην εκλογική πολιτική της Ελλάδας κυριαρχούσαν δύο κόμματα, το αριστερό ΠΑΣΟΚ και η δεξιά Νέα Δημοκρατία. Αλλά όσο βάθαινε η κρίση, εν μέσω κατηγοριών από τους επιθεωρητές του μνημονίου για κακοδιαχείριση των κυβερνήσεων και από τα δύο κόμματα, το status quo άρχισε να διαλύεται.
Αντικυβερνητικές ομάδες της δεξιάς και αριστεράς, που κάποτε θεωρούνταν περιθωριακές, άρχισαν να κερδίζουν τη συμπάθεια του εκλογικού σώματος. Το νεοναζιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής βρήκε δεκτικό κοινό στους αποξενωμένους φτωχούς των πόλεων. Ο χαρισματικός κ. Τσίπρας βρήκε το δικό του εύφορο έδαφος στους υποστηρικτές του ΠΑΣΟΚ, που είχε διαπραγματευτεί τα μνημόνια.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ν.Δ. κέρδισε την αναμέτρηση, αλλά με ποσοστό κάτω του 19%, δηλαδή 14,6 μονάδες χαμηλότερα από τις προηγούμενες εκλογές. Ακόμη πιο δραματική ήταν η κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ, που ήρθε πίσω από τον ΣΥΡΙΖΑ, με μόλις 13%, δηλαδή 31 μονάδες χαμηλότερα από το 2009.
«Δεν διαβάζαμε σωστά όσα συνέβαιναν στην ελληνική κοινωνία», σχολίασε βετεράνος του ΠΑΣΟΚ. «Γνωρίζαμε ότι υπήρχε πολλή οργή, αλλά καθώς ήμασταν δεμένοι με το μνημόνιο και θέλαμε να πετύχει και πιστεύαμε ότι η χώρα χρειάζεται αλλαγή, δεν είδαμε -κανένας δεν είδε- την άνοδο της Χ.Α. ούτε τη θεαματική ανέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε τη δική μας κατάρρευση».
Ένας άνθρωπος που δεν εξεπλάγη ήταν ο Λουκάς Παπαδήμος, ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός της Ελλάδας, που είχε καταφέρει να κρατήσει τη χώρα όρθια κατά τη διάρκεια της εξάμηνης θητείας του. Σε συνέντευξή του, ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης δήλωσε ότι οι δημοσκοπήσεις τις παραμονές των εκλογών τον έκαναν να ανησυχεί τόσο πολύ για το γεγονός ότι θα αποδειχθούν ατελέσφορές, που έμεινε στο γραφείο του τη νύχτα της Κυριακής ώστε να προετοιμαστεί για το σοκ στις αγορές.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ελληνικές αρχές φοβούνταν ότι μετά τις εκλογές τα πράγματα θα ξέφευγαν αν τα ανταγωνιστικά κόμματα δεν κατάφερναν να σχηματίσουν κυβέρνηση γρήγορα. Φοβόταν όμως επίσης ότι η νέα κυβέρνηση, υπό τον ΣΥΡΙΖΑ ή και τη Ν.Δ., θα απέρριπτε το πρόγραμμα διάσωσης, υποχρεώνοντας την Ε.Ε. να τραβήξει την πρίζα. Ο κίνδυνος ήταν να μην επιτρέψει το εκλογικό αποτέλεσμα τον σχηματισμό κυβέρνησης που θα υποστήριζε το νέο οικονομικό πρόγραμμα, ανέφερε ο κ. Παπαδήμος.
Σε τηλεδιάσκεψη, οι επτά Ευρωπαίοι ηγέτες που κατευθύνονταν στο Λος Κάμπος για τη σύνοδο του G20 συμφώνησαν να παραμείνουν σε μια κοινή γραμμή: Θα υπόσχονταν στήριξη στην Ελλάδα, αλλά μόνο εφόσον εκείνη υποτασσόταν στις προϋποθέσεις του προγράμματος διάσωσης. Δεν θα γινόταν επαναδιαπραγμάτευση.
Χωρίς κεφάλαια διάσωσης, η Αθήνα δεν θα μπορούσε πλέον να πληρώσει τα έξοδά της και υπήρχε κι ένα ομόλογο 3,1 δισ. ευρώ που έληγε τον Αύγουστο, τμήμα του οποίου κατείχε η ΕΚΤ.
Μια σκληρή χρεοκοπία, με αποτυχία αποπληρωμής ομολόγου, θεωρούνταν επί μακρόν ο πιο πιθανός δρόμος για το Grexit, αφού δεν υπήρχε κανένας να δανείσει στην Αθήνα.
Δεν θα ήταν μόνο η κυβέρνηση που θα έμενε από ρευστό. Εκείνη την περίοδο, οι ελληνικές τράπεζες εξαρτώνταν από τον έκτακτο δανεισμό της κεντρικής τράπεζας για να παραμείνουν ζωντανές γιατί ο ιδιωτικός τομέας είχε σταματήσει να δανείζει. Για να πάρουν αυτά τα δάνεια οι τράπεζες έπρεπε να παράσχουν κάποιο είδος εγγύησης, που για τα περισσότερα κράτη της ευρωζώνης σήμαινε κρατικά ομόλογα. Αυτά τα ομόλογα θα ήταν άχρηστα σε περίπτωση σκληρής χρεοκοπίας, οπότε τα δάνεια θα κόβονταν. Χωρίς έκτακτη ρευστότητα, οι ελληνικές τράπεζες θα κατέρρεαν. Χωρίς τράπεζες δεν υπάρχει οικονομία.
Αυτό δεν θα συνέβαινε σε ένα παραδοσιακό νομισματικό σύστημα. Αλλά η Ελλάδα δεν είχε κεντρική τράπεζα με την παραδοσιακή έννοια. Η κεντρική της τράπεζα βρισκόταν στη Φρανκφούρτη, διοικούμενη από μη Έλληνες και δεν υπήρχε τρόπος να πιεστεί η ΕΚΤ να δανείσει στις ελληνικές τράπεζες. Ο μόνος τρόπος επανεκκίνησης του τραπεζικού συστήματος θα ήταν να στήσει η Αθήνα τη δική της κεντρική τράπεζα και να αρχίσει να τυπώνει δικό της χρήμα.
«Εξόντωση της χώρας εντός ωρών»
Όμως ο κ. Παπαδήμος και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι άρχισαν να φοβούνται ένα δεύτερο σύμπτωμα που έδειχνε προς Grexit μετά τις εκλογές του Μαΐου: μαζικές τραπεζικές αναλήψεις.
Αν άρχιζαν οι αναλήψεις πανικού, η κατάληξη θα ήταν ίδια με τη σκληρή χρεοκοπία. Οι ελληνικές τράπεζες θα ξέμεναν κυριολεκτικά από ρευστό και η ΕΚΤ δεν θα μπορούσε να τις χρηματοδοτήσει γιατί θα ήταν αναξιόχρεες. «Οι κανόνες απαγορεύουν σαφώς την παροχή ρευστότητας χωρίς επαρκείς εγγυήσεις, κι αυτό σημαίνει ότι σκοτώνεις τη χώρα μέσα σε ώρες», σχολίασε αξιωματούχος της ΕΚΤ. Για να γίνει η τραπεζική επανεκκίνηση, θα χρειαζόταν νέο νόμισμα.
Καθώς τα πολιτικά κόμματα τσακώνονταν για τον σχηματισμό κυβέρνησης, ο κ. Παπαδήμος λάμβανε καθημερινές ενημερώσεις από την κεντρική τράπεζα για τα χρήματα που σήκωναν οι καταθέτες. Τα ποσά γίνονταν τόσο μεγάλα που έγραψε προειδοποιητική επιστολή στον Πρόεδρο της Ελλάδας. Αν δεν σχηματιστεί κυβέρνηση, πρέπει να προκηρυχθούν εκλογές σύντομα.
Από τις αρχές του 2009, οι ελληνικές αρχές είχαν καταφέρει να διαχειριστούν με επιτυχία ένα τραπεζικό τροχάδην σε αργή κίνηση, όπου οι καταθέσεις είχαν μειωθεί από 245 δισ. ευρώ σε λιγότερα από 174 δισ. τις παραμονές των εκλογών του 2012. Σύμφωνα με Έλληνες αξιωματούχους, το ένα τρίτο αυτών των κεφαλαίων εξήλθε από τη χώρα, ένα τρίτο δαπανήθηκε για τη συντήρηση του βιοτικού επιπέδου που κατέρρεε και ένα τρίτο είχε κρυφτεί σε στρώματα και μπαούλα, με τον φόβο ότι τα ευρώ θα μετατραπούν σε δραχμές αν μείνουν στις τράπεζες.
Υπό τον κ. Προβόπουλο, η κεντρική τράπεζα έφτασε μέχρι να φέρνει αεροπορικώς επιπλέον ευρώ από άλλες χώρες της Ε.Ε. για να διασφαλίσει ότι θα μπορέσει να αντεπεξέλθει σε ακόμα μεγαλύτερες αναλήψεις. Επιβλήθηκε μια νέα... συνήθεια: Αν ερχόταν ένας Έλληνας καταθέτης και ζητούσε μεγάλη ανάληψη, του έλεγαν να επιστρέψει την επόμενη ημέρα. Για τους Έλληνες κεντρικούς τραπεζίτες, είχε μεγάλη σημασία να υπάρχει ρευστό την επόμενη που θα επέστρεφε. «Τι θα γινόταν αν έμπαινε ένας καταθέτης και ζητούσε τα χρήματά του και του απαντούσαν: Λυπάμαι, δεν έχουμε τόσο ρευστό;» δήλωσε ο κ. Προβόπουλος. Το εκπληκτικό ποσό των 28,5 δισ. ευρώ σε νέα χαρτονομίσματα διοχετεύτηκε στην Ελλάδα στο διάστημα πριν από τις εκλογές του 2012.
Αλλά οι φρενήρεις αναλήψεις μεταξύ των εκλογών Μαΐου και Ιουνίου –η κεντρική τράπεζα έκανε αποστολές ποσών 24 ώρες την ημέρα- τρόμαξε τους αξιωματούχους και ειδικά εκείνους της ΕΚΤ. Οι μαζικές τραπεζικές αναλήψεις δημιούργησαν ερωτήματα δημοκρατικής νομιμότητας - πώς μια μη εκλεγμένη ομάδα κεντρικών τραπεζιτών στη Φρανκφούρτη, αποφασίζοντας μόνη της ποιες ελληνικές τράπεζες δεν είναι πλέον αξιόχρεες, μπορεί να είναι εκείνη που θα εκδιώξει την Ελλάδα από το ευρώ;
Εντός της ΕΚΤ, υπήρχε συμφωνία ότι την απόφαση που θα οδηγούσε στο Grexit δεν θα την έπαιρναν οι κεντρικοί τραπεζίτες. Η απόφαση έπρεπε να περάσει στους πολιτικούς της ευρωζώνης.
Στη συνάντηση της 25ης Ιουνίου στις Βρυξέλλες με τους Μπαρόζο, Ρομπέι και τον Γιούνκερ να συμμετέχει διά τηλεφώνου, ο Ντράγκι ενημέρωσε τους ηγέτες ότι θα ζητηθεί από τους πολιτικούς της ευρωζώνης να εγγυηθούν για τα έκτακτα δάνεια προς τις εμπορικές τράπεζες, πριν τραβήξει η ΕΚΤ την πρίζα.
Η προειδοποίηση του Ντράγκι δεν ήταν ακαδημαϊκή άσκηση. Ένας αξιωματούχος δήλωσε ότι ο Ντράγκι είχε πει στους ηγέτες ότι μια περίοδος αβεβαιότητας θα ξεκινήσει 30 ημέρες πριν από τη λήξη του ομολόγου του Αυγούστου στις 20 Ιουλίου. Αν και ο Αντώνης Σαμαράς είχε συστήσει κυβέρνηση συνασπισμού μία εβδομάδα νωρίτερα, η νέα κυβέρνηση συνέχιζε να ζητά αναδιαπραγμάτευση του μνημονίου. Και η Μέρκελ δεν είχε ακόμη αποφασίσει αν η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει μέλος της ευρωζώνης.
Το «μολυσμένο πόδι»
Για τη Γερμανία, η συζήτηση για το Grexit απηχούσε σχεδόν κάθε συζήτηση για το ενιαίο νόμισμα που ακολούθησε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Θα γίνει μια νομισματική ένωση υπό γερμανική καθοδήγηση που θα απαρτίζεται από μικρό αριθμό γειτονικών κρατών με παρόμοιες οικονομίες ή ένα ευρύτερο πολιτικό έργο, που καλωσορίζει ακόμη και όσους είναι οικονομικά λιγότερο ανταγωνιστικοί.
Η Α. Μέρκελ επιχείρησε να δώσει τις δικές της απαντήσεις πριν από το καλοκαίρι του 2012. Δεν θα ήταν μεγάλη υπερβολή να πούμε ότι ιδιωτικώς συμβουλεύθηκε κάθε μεγάλο οικονομικό και πολιτικό μυαλό στην Ευρώπη εκείνο το διάστημα.
Σε συνάντηση στο Βερολίνο στις αρχές Ιουνίου με τον Μπαρόζο, ψάρεψε την άποψή του, φοβούμενη ότι οι Έλληνες ψηφοφόροι θα τους υποχρέωναν να αντιδράσουν, επιλέγοντας μια κυβέρνηση που θα απέρριπτε το μνημόνιο. Όταν ο Μπαρόζο της είπε ότι το Grexit θα ήταν καταστροφή και ότι ο Α. Σαμαράς πιθανότατα θα κέρδιζε, η Μέρκελ απάντησε ότι για τον Σαμαρά ακριβώς ανησυχούσε, αφού συντασσόταν με την εκστρατεία κατάργησης του προγράμματος.
Δύο ημέρες αργότερα ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντ. Κάμερον, είχε ανάλογου περιεχομένου συζήτηση με τη Μέρκελ στο Βερολίνο, σύμφωνα με αξιωματούχους. Αν και ήταν λιγότερο αισιόδοξος από τον Μπαρόζο για τη δυνατότητα της Ελλάδας να κάνει στροφή, η συμβουλή του ήταν η ίδια: Η αντίδραση των αγορών πιθανότατα θα είναι βίαιη και θα είναι δύσκολο να σταματήσουν μαζικές τραπεζικές αναλήψεις, σύμφωνα με τη βρετανική εμπειρία της Northern Rock.
Οι σύμβουλοι της Μέρκελ ήταν μοιρασμένοι σε δύο στρατόπεδα: στο στρατόπεδο του ντόμινο και στο στρατόπεδο του... μολυσμένου ποδιού. Το πρώτο προειδοποιούσε ότι η Ελλάδα θα προκαλέσει πανικόβλητες πωλήσεις όλων των κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης, που πιθανόν να ακολουθήσουν μαζικές τραπεζικές αναλήψεις σε Πορτογαλία, Ιταλία και Ισπανία.
Το στρατόπεδο του μολυσμένου ποδιού ισχυριζόταν ότι αν αποκοπεί η Ελλάδα η υπόλοιπη ευρωζώνη θα επιστρέψει σε υγιή ζωή. «Ήταν αυτά τα δύο στρατόπεδα και υπήρχαν καλοί οικονομολόγοι και στα δύο», σχολίασε Γερμανός αξιωματούχος.
Επικεφαλής του μολυσμένου ποδιού ήταν ο Σόιμπλε. Αρκετοί παράγοντες που μίλησαν μαζί του δήλωσαν ότι θεωρούσε την έξοδο της Ελλάδας σχεδόν ιδανική, ως κάτι απαραίτητο που θα έσωζε το ευρωπαϊκό έργο για το οποίο δούλεψε σε όλη την πολιτική του καριέρα.
«Δεν έχει γίνει κατανοητό ότι αυτό συνέβη επειδή είναι ένθερμος φιλοευρωπαϊστής», σχολίασε αξιωματούχος της ευρωζώνης. «Ο κόσμος νομίζει ότι δεν συμπαθεί τους Έλληνες. Δεν είναι αλήθεια. Είναι επειδή αγαπά την Ευρώπη τόσο πολύ, και όποιον τα χαλάει στην ευρωπαϊκή ιδέα τον θεωρεί αντιευρωπαϊστή, που δεν έχει θέση μέσα στον δικό του κόσμο».
Ο ηθικός κίνδυνος
Αυτή η πορεία ορισμένες φορές οδήγησε σε σύγκρουση με την Α. Μέρκελ, λένε αξιωματούχοι. Αν και ο Σόιμπλε ήταν πολύ περισσότερο έτοιμος από την καγκελάριο να αφήσει την Ελλάδα, ήταν επίσης περισσότερο πρόθυμος να αυξήσει τη γερμανική συμμετοχή στο ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης προκειμένου να βοηθήσει ώστε να διαμορφωθεί ένα αδιαπέραστο τείχος προστασίας ώστε να προστατεύσει άλλα κράτη-μέλη
Μέσα στο υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας υπήρχε μια κεντρική ομάδα που πήρε ακόμα πιο σκληρή στάση. Κυρίως εστίαζε στον ηθικό κίνδυνο, ο οποίος έλεγαν ότι αυξάνει στην ευρωζώνη όταν οι χώρες πιστεύουν ότι δεν υπάρχουν συνέπειες για την κακή δημοσιονομική πολιτική. Ορισμένα υψηλόβαθμα στελέχη ένιωθαν ότι «θα πρέπει να θυσιάσεις έναν για να τρομάξεις τους υπόλοιπους», υποστήριξε πρόσωπο που ενεπλάκη στις συζητήσεις στο υπουργείο Οικονομικών.
Η συνδυασμένη ανάλυση των αξιωματούχων του υπουργείου υποστήριζε ότι το Grexit θα κόστιζε λιγότερο βραχυχρόνια από το να προσπαθήσεις να κρατήσεις μια θεμελιωδώς αφερέγγυα χώρα επ’ αόριστον σε υποστήριξη. Εξωτερικοί σύμβουλοι κλήθηκαν να κάνουν αντίστοιχες μελέτες.
Στην Α. Μέρκελ δόθηκαν αντικρουόμενες συμβουλές από τρεις κεντρικούς τραπεζίτες στους οποίους στηρίχθηκε πολύ στις βολιδοσκοπήσεις που είχε πριν από τις διακοπές της και τους οποίους εμμέσως εμπιστεύονταν: Από τον Άσμουνσεν, ο οποίος ήταν αναπληρωτής του Β. Σόιμπλε πριν μετακομίσει στην ΕΚΤ, τον Γ. Βάιντμαν πρώην οικονομικό της σύμβουλο, τον οποίο η ίδια όρισε επικεφαλής της Bundesbank έναν χρόνο νωρίτερα, και τον Χίλντεμπραντ, πρώην επικεφαλής της ελβετικής κεντρικής τράπεζας.
Όλοι ασπάζονταν τις ανησυχίες για τον ηθικό κίνδυνο και πίστευαν ότι είναι απίθανο η Ελλάδα να τηρήσει τις υποσχέσεις που ανέλαβε ως μέρος του προγράμματος διάσωσης, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ατελείωτη μεταφορά χρήματος των Γερμανών φορολογουμένων προς την Αθήνα. Αλλά είπαν επίσης στην καγκελάριο ότι ήταν τρελό να προσπαθήσει να προβλέψει το κόστος ενός Grexit.
Ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος που μίλησε τότε με τον Άσμουνσεν είπε ότι η συμβουλή του στη Μέρκελ ήταν: «Μπορείς να έχεις κάτι που έχει ήδη τιμολογηθεί και μετά μπορείς να το περιορίσεις ή μπορεί να βρεθείς με μια ευρωζώνη των 10 κρατών».
Η δουλειά του Μπούτι και της ομάδας του στις Βρυξέλλες επίσης δείχνει να έχει αποδώσει. Γερμανοί αξιωματούχοι λένε ότι διαμηνύθηκε στη Μέρκελ πως θα ήταν σχεδόν αδύνατον να πείσει και τις 17 κυβερνήσεις της ευρωζώνης στο να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο εξόδου και να γίνει αυτό μυστικά, χωρίς οι αγορές να αντιληφθούν την προσπάθεια, ειδικά όταν η Ελλάδα δεν έδειχνε κανένα ενδιαφέρον να φύγει.
Η πολιτική συζήτηση στο Βερολίνο γύρω από το Grexit ήταν η περισσότερο υποκειμενική. Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες που είχαν απευθείας επαφές με τη Μέρκελ λένε ότι είχε λιγότερο συναισθηματική προσέγγιση γύρω από το ευρωπαϊκό project από χριστιανοδημοκράτες προκατόχους της όπως ο Χ. Κολ και ο Κ. Αντενάουερ. Το αποδίδουν αυτό στη ζωή της πριν μπει στην πολιτική, όταν ήταν στην Ανατολική Γερμανία, όπου πήγε ως ανήλικη και έζησε μέχρι την ενηλικίωση.
Την ίδια στιγμή αρκετοί αξιωματούχοι λένε ότι άρχισαν να αισθάνονται το βάρος της Ιστορίας που έπεφτε στους ώμους της. Ήθελε να είναι η καγκελάριος που «πολιτικά διέλυσε την Ευρώπη, ακόμα και αν αυτό δεν ήταν ξεκάθαρο ότι θα συνέβαινε, αλλά υπήρχε ως πιθανότητα;», αναρωτιέται Γερμανός αξιωματούχος.
Στα μέσα Ιουλίου η Μέρκελ έφυγε για τις καλοκαιρινές διακοπές έξι εβδομάδων για να σταθμίσει τις συμβουλές που είχε λάβει. Αν και δεν είχε αποφασίσει, η κακοφωνία ανώτατων Γερμανών πολιτικών που δημοσίως καλούσαν την Ελλάδα να φύγει είχε φτάσει σε κορύφωση. «Αν η Ελλάδα δεν μπορεί να καλύψει τις απαιτήσεις δεν μπορούν να υπάρξουν νέες πληρωμές» δήλωσε ο Φίλιπ Ρέσλερ επικεφαλής του κόμματος που είχε συνασπιστεί στην κυβέρνηση της Μέρκελ καθώς προετοιμαζόταν για τις δικές του διακοπές. «Για μένα το Grexit έχει πάψει προ πολλού να προκαλεί τρόμο».
Μια εντυπωσιακή αναστροφή
Ένας ηγέτης που είχε πλήρη επίγνωση των συζητήσεων εντός της καγκελαρίας ήταν ο Μπαρόζο. Ο πρόεδρος της Κομισιόν είπε σε συνεργάτες ότι πίστευε πως ένα από τα βασικά του καθήκοντα ως φρουρού των συνθηκών της Ευρώπης ήταν να αποτρέψει τη φυγή ενός μέλους της ευρωζώνης ή της Ε.Ε., είτε ήταν η Ελλάδα από το κοινό νόμισμα είτε η Βρετανία από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με μια επί μακρόν καθυστερούμενη δόση 34,3 δισ. ευρώ να κρέμεται σε μια κλωστή και με τον Σαμαρά να συνεχίζει να πιέζει για μεγάλες αλλαγές στο πρόγραμμα, ο Μπαρόζο αποφάσισε να γίνει ο πρώτος από τους «κλειστού κύκλου» ηγέτες που μάχονταν για την κρίση που επισκέφθηκε την Αθήνα από την αρχή της κρίσης.
Η συζήτηση μεταξύ των δύο ανδρών κράτησε δύο ώρες. Καθισμένος μπροστά σε ένα σβηστό τζάκι στο γραφείο του Σαμαρά ο Μπαρόζο είπε στον νέο πρωθυπουργό ότι οι απαιτήσεις για μεγάλες αλλαγές στο πρόγραμμα διάσωσης πρέπει να σταματήσουν. Σύμφωνα με αξιωματούχους που ήταν στο δωμάτιο, κάλεσε τον Σαμαρά να διαθέσει τουλάχιστον έναν χρόνο εκτελώντας τις υφιστάμενες απαιτήσεις. Μετά από αυτό θα μπορεί να αντιμετωπιστεί το θέμα των αναθεωρήσεων, υποστήριξε ο Μπαρόζο. Αλλά η εκτέλεση του προγράμματος θα πρέπει να προηγηθεί.
«Μην αρχίσεις να ζητάς νέους όρους. Δεν υπάρχει περίπτωση», είπε, σύμφωνα με πρόσωπο που ήταν στο δωμάτιο. Το πρώτο μήνυμα που πρέπει να μεταφέρεις στη Γερμανία είναι πως θα κάνεις αυτά που ζητούνται.
Το σκληρό μήνυμα από έναν πολιτικό σύμμαχο φαίνεται πως είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αξιωματούχοι που ήταν παρόντες είπαν ότι ο Σαμαράς άρχισε να ξαναγράφει τη δήλωσή του χειρόγραφα λέγοντας αργότερα στους δημοσιογράφους ότι θα ξεκινήσει «την εφαρμογή των συμφωνηθέντων μέτρων» αμέσως.
«Ο Σαμαράς έκανε την πιο εντυπωσιακή αναστροφή στην Ιστορία», δήλωσε υπουργός της προηγούμενης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.
Απλά δεν ξέρουν
Εν τέλει, πάντως το θέμα κατέληγε στη Μέρκελ, η οποία μετά από έξι εβδομάδες ξεκούρασης γύρισε στο Βερολίνο έχοντας αποφασίσει. Δεν υπήρχε επιστημονική βεβαιότητα. Ως προσεκτική πολιτικός εκ φύσεως δεν θα προχωρούσε στο Grexit αν κανείς από τους συμβούλους της δεν μπορούσε να συμφωνήσει για τις συνέπειες.
- «Όλοι λέτε: Συγγνώμη, αλλά δεν ξέρουμε. Αν δεν ξέρετε, τότε δεν θα πάρω αυτό το ρίσκο», θυμάται ένας σύμβουλος πως είπε. Το νόημα ήταν: «Όλοι αυτοί μπορεί να είναι όλοι ηλίθιοι. Αλλά δεν ξέρουν».
Η συζήτηση για το Grexit εντός της ευρωζώνης υποχώρησε. Η Μέρκελ έκανε μια υψηλού συμβολισμού επίσκεψη στην Αθήνα τον Οκτώβριο. Στις Βρυξέλλες μετά από μια σειρά συναντήσεων των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης, συμφωνήθηκε ένα αναθεωρημένο σχέδιο διάσωσης, στο οποίο υποσχέθηκαν στην Αθήνα περισσότερη ανακούφιση χρέους αμέσως μόλις πετύχαινε πρωτογενές πλεόνασμα, όπως έγινε το 2013.
Η συμφωνία για την αποδέσμευση των 34,3 δισ. ευρώ της δόσης είχε κλείσει ώρες πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του Νοεμβρίου του 2012. Καθώς προσερχόταν ο Σαμαράς έκανε μια σύντομη δήλωση: «Η αλληλεγγύη στην Ένωση είναι ζωντανή. Το Grexit πέθανε». Ποτέ ξανά η Ελλάδα δεν θα απειλούνταν με έξοδο από το ευρώ.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Από: euro2day.gr
==================
FT: «Είμαστε τυχεροί (οι βορειοευρωπαίοι) που δεν έχουν καταλάβει οι Έλληνες πόσο έφταιγε το ευρώ».
«Ευρωπαίος πρώην υπουργός μου είπε κάποτε σε μία αναλαμπή ειλικρίνειας πως είμαστε τυχεροί που οι Έλληνες δεν κατάλαβαν ότι το ίδιο το ευρώ μπορεί να ήταν η βαθιά αιτία της οικονομικής τους κατάρρευσης» γράφει ο Wolfgang Munchau, κορυφαίος αρθρογράφος των Financial Times.
Το άρθρο των Financial Times βάζει το μέγα ερώτημα για το ευρώ με αφορμή
τις δημοσκοπήσεις που δείχνουν πως οι περισσότεροι Έλληνες υποστηρίζουν την ένταξη της χώρας στη νομισματική ένωση παρά την εξαετή ύφεση. Ο αρθρογράφος αναρωτιέται γιατί καμία χώρα, που όπως η Ελλάδα μπήκαν σε πρόγραμμα για να στηριχθούν από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, δεν υποστηρίζει ή τουλάχιστον εξετάζει την αποχώρηση από το ευρώ, εκτός από την Ιταλία που η συζήτηση αυτή έχει ήδη αρχίσει. Διαβάστε όλο το άρθρο με τίτλο:
Υπέρ και κατά του ευρώ για το Νότο - Τι δεν κατάλαβαν οι Έλληνες;
Ευρωπαίος πρώην υπουργός μου είπε κάποτε σε μία αναλαμπή ειλικρίνειας πως είμαστε τυχεροί που οι Έλληνες δεν κατάλαβαν ότι το ίδιο το ευρώ μπορεί να ήταν η βαθιά αιτία της οικονομικής τους κατάρρευσης.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οι περισσότεροι Έλληνες υποστηρίζουν την ένταξη της χώρας στη νομισματική ένωση. Η εξαετής ύφεση φαίνεται πως δεν έχει αλλάξει κάτι. Το ίδιο ισχύει στην Πορτογαλία, την Κύπρο, την Ισπανία και την Ιρλανδία. Καμία από τις χώρες του προγράμματος -όσες έχουν λάβει στήριξη από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας- δεν έχει υποστηρίξει σοβαρά την αποχώρηση από το ευρώ.
Η μόνη χώρα όπου διεξάγεται αυτή η συζήτηση είναι η Ιταλία. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% οι Ιταλοί στηρίζουν κόμματα που έχουν αμφισβητήσει με τον έναν τρόπο ή τον άλλο το ευρώ. Η Λίγκα του Βορρά, το αυτονομιστικό κόμμα της βόρειας Ιταλίας ζητά πλήρη έξοδο. Το λαϊκιστικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων που έχει ποσοστό στις δημοσκοπήσεις μεγαλύτερο του 25%, θέλει δημοψήφισμα. Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι είπε την προηγούμενη εβδομάδα ότι η Ιταλία χρειάζεται χαμηλότερη συναλλαγματική ισοτιμία ως προϋπόθεση για να μείνει στο ευρώ.
Γιατί η συζήτηση αυτή γίνεται μόνο στην Ιταλία; Μπορώ να προσφέρω δύο εξηγήσεις:
Η πρώτη είναι πως οι Ιταλοί υποφέρουν πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι τα άλλα κράτη του ευρωπαϊκού Νότου. Η Ιταλία δεν ευνοήθηκε από την εκρηκτική πιστωτική επέκταση της προηγούμενης δεκαετίας. Δεν βίωσε το μεγάλο άλμα στις τιμές κατοικιών ούτε τη φρενίτιδα στις επενδύσεις υποδομών, ούτε τις μεγάλες εισροές κεφαλαίων από τον ευρωπαϊκό Βορρά. Ο λαός της δεν πλούτισε εκείνα τα χρόνια. Η οικονομία βρίσκεται σε στασιμότητα από τότε που η χώρα υιοθέτησε το ευρώ, το 1999.
Ο δεύτερος λόγος είναι πως η Ιταλία, εν αντιθέσει με την Ελλάδα και την Ισπανία, στηρίχθηκε αποκλειστικά στη λιτότητα για την οικονομική προσαρμογή. Το 2013, το έλλειμμά της ήταν 3% του ΑΕΠ. Στη Γαλλία ήταν 4,3%, στην Ισπανία 7,1% και στην Ελλάδα 13,1%. Οι τεχνικοί στη Ρώμη και στις Βρυξέλλες δηλώνουν ότι είναι εφικτό για την Ιταλία να μειώσει το υψηλό της χρέος, ακόμη και με χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης ενόσω η δημοσιονομική της πολιτική είναι αρκετά περιοριστική. Αυτός ο υπολογισμός, τεχνικά, είναι σωστός. Εξαρτάται όμως από τη μακροπρόθεσμη πολιτική στήριξη. Μία επιφυλακτική ερμηνεία των δημοσκοπήσεων είναι πως δεν θα πρέπει να θεωρούμε δεδομένη αυτήν τη στήριξη.
Στην Ισπανία για παράδειγμα, κάποιο μέρος της οικονομικής προσαρμογής έγινε μέσω της αγοράς εργασίας, μέσω κάποιου συνδυασμού μείωσης τιμών και απολύσεων στον ιδιωτικό τομέα. Πολλοί Ιταλοί πιστεύουν, σωστά ή λάθος, πως το ευρώ δεν είναι αποτελεσματικό για εκείνους. Αυτή η συζήτηση δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά για καμία πλευρά από τις δύο - βρισκόμαστε μόλις στην αρχή. Ακόμη δεν έχω ακούσει κάποιο πειστικό επιχείρημα για το πώς θα μπορούσε να οργανωθεί η έξοδος ώστε να ωφεληθεί η Ιταλία, ούτε για το πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό χωρίς να πυροδοτηθεί μαζική χρηματοοικονομική κρίση. Ακόμη και τα logistics είναι απίστευτα περίπλοκα.
Παρομοίως, οι υποστηρικτές της νομισματικής ένωσης δεν κατάφεραν να εξηγήσουν πώς η Ιταλία μπορεί να ευδοκιμήσει σε μία νομισματική ένωση με τη Γερμανία. Το βιαστικό επιχείρημα είναι πως τα προβλήματα της Ιταλίας δεν έχουν καμία σχέση με το καθεστώς της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Το μόνο πρόβλημα είναι οι διαρθρωτικές δυσκαμψίες της χώρας. Εάν η Ιταλία προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, όλα θα είναι καλά.
Αυτά είναι ανοησίες. Η παγκοσμιοποίηση ήταν ασύμμετρο σοκ. Έφερε νέους πελάτες για τα πολυτελή αυτοκίνητα της Γερμανίας, αλλά για την Ιταλία έφερε μόνο νέους ανταγωνιστές. Δεν θα ήταν παράλογο για μία χώρα να αντιδράσει σε αυτό το ασύμμετρο σοκ μέσω υποτίμησης της συναλλαγματικής ισοτιμίας.
Μπορεί να προσαρμοστεί η Ιταλία ενός της νομισματικής ένωσης; Για να λειτουργήσει αυτό πρακτικά σε μία μεγάλη χώρα, χρειάζεται οικονομική σύγκλιση, μεταφορές, κινητικότητα εργατικού δυναμικού και παρόμοιο νομικό και ρυθμιστικό περιβάλλον. Δύσκολα μπορούν να γίνουν αυτά χωρίς πολιτική ένωση. Για τις χώρες που είναι επαρκώς όμοιες με τη Γερμανία, όπως η Ολλανδία και η Αυστρία, είναι ευκολότερη η προσαρμογή σε αυτό το σοκ. Η Ιταλία είναι πολύ μεγάλη και ανελαστική.
Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες για τη σύγκλιση, αλλά δεν αρκούν. Ορισμένες από τις απαραίτητες προϋποθέσεις -όπως η ετοιμότητα της Γερμανίας να συρρικνώσει το πλεόνασμά της στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών- δεν εξαρτώνται από τους Ιταλούς πολιτικούς. Το φιλοευρωπαϊκό κατεστημένο της χώρας δεν έχει ακόμη εξηγήσει πώς θα εξασφαλίσει τη συνεργασία άλλων κυβερνήσεων της ευρωζώνης.
Οι κυβερνήσεις τόσο του Σ. Μπερλουσκόνι όσο και του Μάριο Μόντι δέχθηκαν το πολύ περιοριστικό δημοσιονομικό συμβόλαιο χωρίς να πετύχουν συμβιβασμούς -όπως θα ήταν για παράδειγμα η συμφωνία για την έκδοση εργαλείων κοινού χρέους- που θα συνέβαλαν στη σταθεροποίηση της ιταλικής οικονομίας.
Οι υποστηρικτές της συναλλαγματικής ένωσης δεν θα πρέπει να φοβούνται την ευρεία συζήτηση για τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές επιλογές που συνεπάγεται κάθε γραμμή πορείας. Χωρίς αυτήν τη συζήτηση, το πιθανότερο είναι πως θα επικρατήσουν οι αντίπαλοι του ευρώ. Τα εκλογικά σώματα ανατρέπουν συστήματα που δεν καταφέρνουν να παράγουν οικονομική ανάπτυξη για μακρές περιόδους. Η Ελλάδα και η Ισπανία δεν έχουν φτάσει σε αυτό το σημείο. Πιθανότατα ούτε η Ιταλία. Η Ιταλία, όμως, βρίσκεται πιο κοντά από όλους. Ας αρχίσει λοιπόν η συζήτηση.
Πηγή: koutipandoras.gr
Σχόλια