Κώστας Χρυσόγονος: Το Μνημόνιο καταστρατηγεί το Σύνταγμα

• Στο βιβλίο σας υποστηρίζετε ότι τα Μνημόνια έχουν παραβιάσει το Σύνταγμα της χώρας σε βαθμό τόσο μεγάλο που σας οδηγεί να κάνετε λόγο για "καταστρατήγηση". Σε ποια σημεία εντοπίζετε τις παραβιάσεις αυτές;

Η «καταστρατήγηση» είναι νομικός όρος που υποδηλώνει ότι δεν έχουμε κατάλυση του Συντάγματος με τη χρήση βίας (π.χ. πραξικόπημα), αλλά μια συγκαλυμμένη μεταβολή του πολιτεύματος με τήρηση επιφανειακά των συνταγματικών τύπων. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί στη Γερμανία το 1933 με τη νομιμοφανή κατάληψη της εξουσίας από τους ναζιστές, και στη Γαλλία το 1940 με την επιβολή του καθεστώτος Πεταίν. Η καταστρατήγηση μπορεί να μην συντελεσθεί μεμιάς, αλλά να είναι το αποτέλεσμα μιας χρονικά εκτεταμένης πορείας. Στην περίπτωση της Ελλάδας σήμερα βιώνουμε ακριβώς μια τέτοια πορεία, όπου η λαϊκή κυριαρχία, η οποία αποτελεί τη βάση του πολιτεύματος (άρθρο 1 του Συντάγματος) υποκαθίσταται στην πράξη από την (επί)κυριαρχία της τριαρχίας των δανειστών. Ταυτόχρονα παραβιάζονται συστηματικά επιμέρους συνταγματικές διατάξεις, π.χ. με την έκδοση πράξεων νομοθετικού περιεχομένου και την επιβολή πολιτικών επιστρατεύσεων, χωρίς να συντρέχουν οι απαιτούμενες προϋποθέσεις (των άρθρων 44 παρ. 1 και 22 παρ. 4 του Συντάγματος αντίστοιχα), με την ισοπέδωση του κοινωνικού δικαιώματος για δίκαια αμειβόμενη εργασία (άρθρο 22 παρ. 1 Συντ.), με την επιβολή φόρων σε πρόσωπα στερούμενα φοροδοτικής ικανότητας κατά παράβαση του άρθρου 4 παρ. 5 του Συντάγματος κ.ά.

• * Οι παραβιάσεις αυτές θίγουν τον χαρακτήρα του δημοκρατικού πολιτεύματος Αν ναι, με ποιον τρόπο;

Αντί για δημοκρατία (έστω με την έννοια και τους περιορισμούς της αστικής - αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας) προκύπτει de facto ένα ιδιόμορφο καθεστώς χρεοκρατίας, δηλ. μια συγκαλυμμένη δικτατορία των διεθνών κεφαλαιαγορών διαμεσολαβημένη από τα κράτη - δανειστές (εξαρτημένα κι αυτά στην πράξη από τις αγορές και από την «αγία και ομοούσιο» τριάδα των «έγκυρων» οίκων αξιολόγησης) και από τους εγχώριους μεταπράτες - κόμματα εξουσίας. Ο λαός ψηφίζει αλλά δεν αποφασίζει (π.χ. το 2009 ψήφισε «λεφτά υπάρχουν» και προέκυψαν τα δύο πρώτα Μνημόνια και το 2012 «επαναδιαπραγμάτευση» και προέκυψε το τρίτο και χειρότερο). Παραβιάζονται, εξάλλου, συστηματικά οι κρίσιμες συνταγματικές εγγυήσεις της εσωκομματικής δημοκρατίας (άρθρο 29 παρ.1) και της ελεύθερης εντολής του βουλευτή (άρθρο 60 παρ. 1), αφού οι ηγεμόνες («πρόεδροι») των κομμάτων εξουσίας μόνοι τους αποφασίζουν, χωρίς να ρωτούν κανένα συλλογικό όργανο, και μόνοι τους διαγράφουν τους «απείθαρχους» βουλευτές.

• * Ποια σημεία του Μνημονίου παραβιάζουν το Ευρωπαϊκό Δίκαιο;

Παραβιάζεται σειρά ολόκληρη διατάξεων του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ο οποίος αποτελεί μέρος του συνταγματικού («πρωτογενούς») δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με ισχύ (θεωρητικά) ίση με τις ιδρυτικές της συνθήκες. Επιβάλλονται π.χ. άδικες και αναξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας με ημερομίσθια πείνας κατά παράβαση του άρθρου 31, αποκλείεται de facto η δημιουργία οικογένειας από τους νέους (άρθρο 9) αφού η ανεργία τους ξεπερνάει το 60%, δημεύεται η περιουσία των φυσικών προσώπων - ομολογιούχων του ελληνικού δημοσίου κατά παράβαση του άρθρου 17, παύει η καταβολή έστω και της πενιχρής σύνταξης του ΟΓΑ σε δεκάδες χιλιάδες άπορους ανασφάλιστους υπερήλικες κατά παράβαση του άρθρου 25, καταργούνται πρακτικά οι συλλογικές συμβάσεις κατά παράβαση του άρθρου 28 κ.ά. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Εργατικό Κέντρο της Βιέννης, φοβούμενο προφανώς ότι οι μνημονιακές πολιτικές μπορεί μετά από κάποιο διάστημα να επεκταθούν και στον πυρήνα της Ευρωζώνης, ανέθεσε στον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Βρέμης Andreas Fischer - Lescano την εκπόνηση γνωμοδότησης με θέμα τις νομικές δεσμεύσεις των οργάνων της Ένωσης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) κατά τη σχεδίαση και εφαρμογή των Μνημονίων στις χώρες του νότου. Το συμπέρασμα της εμπεριστατωμένης γνωμοδότησης του γνωστού Γερμανού νομικού είναι ότι με την επιβολή των πολιτικών βίαιης πτωχοποίησης η Επιτροπή και η ΕΚΤ παραβιάζουν συστηματικά τα άρθρα 27 έως και 32, 34, 35, 14, 17 και 41 της Χάρτας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, όπως επίσης και σειρά διατάξεων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, του Συμφώνου του ΟΗΕ για τα κοινωνικά δικαιώματα καθώς και άλλων διεθνών συνθηκών για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση ούτε καν διανοήθηκε να προσφύγει στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να καταγγείλει τις παραβιάσεις αυτές

• * Πώς σχολιάζετε την πρόσφατη έκθεση του επιτρόπου ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Νιλς Μούιζνιεκς, αναφορικά με τις επιπτώσεις της λιτότητας στα ανθρώπινα δικαιώματα;

Η έκθεση αυτή, όπως άλλωστε και οι σχετικές αποφάσεις της Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη που παρατίθενται στο βιβλίο μου, επιβεβαιώνουν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται συστηματικά μέσω της επιβολής μέτρων «λιτότητας» (στην πραγματικότητα μαζικής πτωχοποίησης των κοινωνιών, ιδίως του ευρωπαϊκού νότου).

• * Με ποιον τρόπο μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα; Τίθεται θέμα αναθεώρησης του Συντάγματος, κατά την άποψη σας, ή τήρησης του ήδη υπάρχοντος;

Το πρώτιστο ζήτημα είναι η τήρηση του Συντάγματος, δηλ. η αντιμετώπιση των παραβιάσεων των υφιστάμενων διατάξεων. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι το ίδιο το Σύνταγμα δεν προβλέπει επαρκείς εγγυήσεις τήρησής του, αφού πολλά από όσα συντελούνται δεν υπόκεινται καν σε δικαστικό ή άλλο έλεγχο (π.χ. η έκδοση πράξεων νομοθετικού περιεχομένου χωρίς να συντρέχει «απρόβλεπτη» ανάγκη) και, πάντως, δεν κατοχυρώνεται επαρκώς η δικαστική ανεξαρτησία. Μια αναθεώρηση θα ήταν συνεπώς χρήσιμη, αλλά το ερώτημα είναι ποιος θα την επιχειρήσει και με ποιο περιεχόμενο. Για να έχει ουσία η αναθεώρηση θα πρέπει να προηγηθεί η ανατροπή των σημερινών συσχετισμών κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων. Αντίστοιχα ζητήματα τίθενται πάντως και σε ευρωπαϊκό - ενωσιακό επίπεδο, αφού ούτε και για τις διατάξεις του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων δεν υφίστανται επαρκείς διαδικαστικές εγγυήσεις τήρησής τους, με αποτέλεσμα αυτές να παραμένουν απλό ευχολόγιο.

• * Ποιες είναι οι γεωπολιτικές διαστάσεις της εφαρμογής των Μνημονίων στην Ελλάδα;

Η Ελλάδα έχει μετατραπεί πρακτικά σε αποικία χρέους, ενώ και άλλες ευρωμεσογειακές χώρες βρίσκονται στον ίδιο δρόμο. Αυτό το καθεστώς δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμο, αλλά και δεν είναι εύκολο να ανατραπεί σε μία και μόνη χώρα, ειδικά μάλιστα όταν αυτή είναι μικρή και εκτεθειμένη σε διαφόρων ειδών κινδύνους στο γεωπολιτικό της περιβάλλον. Η κατάσταση δυσκολεύει ακόμη περισσότερο επειδή την τελευταία τριετία έχουν σφυρηλατηθεί επιπρόσθετα δεσμά, όπως π.χ. η μετατροπή του δημοσίου χρέους σε διακρατικό, η υπαγωγή του στο αγγλικό δίκαιο και η παραίτηση από τις ασυλίες λόγω κυριαρχίας. Χρειάζεται, επομένως, η οικοδόμηση συμμαχιών στον ευρωπαϊκό αλλά και στον διεθνή περίγυρο, πέρα βέβαια από την επικείμενη, ούτως ή άλλως, ανατροπή στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό. Πηγή