Του ΠΑΝΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ*
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτέλεσε, κάποτε, ένα όραμα για περισσότερη ειρήνη, ισοτιμία, ισονομία, συνεργασία και αλληλεγγύη
μεταξύ των κρατών της Ευρώπης και μία ελπίδα για ένα δρόμο διαφορετικό
απ' αυτούς που οδήγησαν στην κόλαση του Πρώτου και του Δευτέρου
Παγκοσμίου Πολέμου. Όσο όμορφο και αν ήταν, όμως, το ευρωπαϊκό όραμα, σε
κάθε βήμα της προσπάθειας υλοποίησης του έμπαιναν σε δεύτερη μοίρα κάποιες απ' τις ρομαντικές ιδέες που αρχικά το περιέβαλαν, δίνοντας τη θέση τους σε άλλες, 'ρεαλιστικές', που εξυπηρετούσαν πολύ περισσότερο τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα των αρχιτεκτόνων της ΕΕ παρά το συμφέρον των Ευρωπαίων πολιτών της.
Ακόμη και η σημαντικότερη στιγμή της Ένωσης, δηλαδή η απόφαση για τη δημιουργία ενός κοινού νομίσματος που θα ένωνε αποφασιστικά τις μοίρες των λαών όσων κρατών θα εντάσσονταν σ' αυτήν, αποτέλεσε αντικείμενο ιδιοτελών συνδιαλλαγών
μεταξύ των ισχυρότερων ευρωπαϊκών παικτών, οι οποίοι έδωσαν το
μεγαλύτερο βάρος όχι στην εξασφάλιση του δικαιότερου αύριο για τους
ευρωπαϊκούς λαούς αλλά στην κατοχύρωση των περισσότερων οφελών για τους
ίδιους.
Παρόλα αυτά, μέχρι το ξέσπασμα της διεθνούς και ιδιαίτερα της ευρωπαϊκής κρίσης η Ευρωπαϊκή Ένωση
συντηρούσε κάποια απ' τα βασικότερα δημοκρατικά χαρακτηριστικά της, με
τα κράτη μέλη της να απολαμβάνουν μία σειρά παρόμοιων πλεονεκτημάτων
ασχέτως του πληθυσμιακού μεγέθους και της στρατιωτικής ή της οικονομικής
τους δύναμης. Από την κρίση και έπειτα, ωστόσο, η
κατάσταση αυτή άλλαξε άρδην, με τους αρχιτέκτονες της νέας ΕΕ να
τοποθετούν σε δεύτερη μοίρα ή και να καταργούν εξ ολοκλήρου θεμελιώδεις
αρχές πάνω στις οποίες αυτή είχε στηριχθεί μέχρι τότε, βάζοντας τα
θεμέλια για τη δημιουργία μίας διχοτομημένης Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου τα
κράτη μέλη δε θα απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα ούτε καν όσον αφορά στο
βαθμό της εθνικής τους ανεξαρτησίας.
Η αρχή για αυτήν την ιστορική εξέλιξη συνδέεται με την απόφαση της Γερμανίδας Καγκελαρίου Μέρκελ, το 2008, να προβεί σε μία καθολική διάσωση του διεφθαρμένου γερμανικού τραπεζικού συστήματος
επιβαρύνοντας τους Γερμανούς πολίτες με περισσότερα από 700 δις ευρώ,
κίνηση συνυπαίτια για την πρόκληση της μεγαλύτερης οικονομικής ύφεσης
στη Γερμανία από την επανένωση της. Υπό την πίεση ενός οργισμένου για
τους υπεύθυνους της κρίσης γερμανικού λαού, η Καγκελάριος Μέρκελ
υιοθέτησε για επικοινωνιακούς λόγους μία σκληρή ρητορική απέναντι στον
'άπληστο και καταστροφικό χρηματιστηριακό καπιταλισμό', τον οποίο η ίδια
είχε μόλις υπηρετήσει και επέβαλλε την ίδια πολιτική στα υπόλοιπα κράτη
της ευρωζώνης αδιαφορώντας για την οικονομική επάρκεια πολλών εξ αυτών
να ολοκληρώσουν χωρίς ουσιαστική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική
Τράπεζα μία 'αναίμακτη' διάσωση των τραπεζών τους.
Οι
αθροιστικές συνέπειες της τραπεζικής, της χρηματιστηριακής, της
οικονομικής και της πετρελαϊκής κρίσης που βρισκόταν ήδη σε πλήρη
εξέλιξη στα τέλη του 2008 σε συνδυασμό με την προσπάθεια υλοποίησης ενός
σχεδίου διάσωσης των τραπεζών από κάθε κράτος χωριστά και όχι από την
ευρωζώνη συνολικά, εξώθησαν τις λιγότερο ισχυρές οικονομικά χώρες της
Ένωσης στα όρια τους αφήνοντας τις εκτεθειμένες στον κίνδυνο
οικονομικοπολιτικής αστάθειας και πτώχευσης.
Η άρνηση της ΕΚΤ, υπό την καθοδήγηση της Γερμανίας, να διαδραματίσει έγκαιρα και αποτελεσματικά
τον πιο σημαντικό απ' τους ρόλους της, δηλαδή αυτόν της προστασίας των
κρατών του ευρώ σε περίοδο κρίσης, αποτέλεσε το τελευταίο στάδιο για
απώλεια της εμπιστοσύνης των αγορών στην ΕΕ συνολικά, κάτι που
αποτυπώθηκε με την εκτίναξη των επιτοκίων κρατικού δανεισμού των πιο
αδύναμων μελών της στα ύψη.
Με την Ευρωζώνη υπό την απειλή της διάσπασης τα βλέμματα στράφηκαν στη Γερμανία προς αναζήτηση αποτελεσματικής ηγεσίας.
Όμως, η Καγκελάριος Μέρκελ επιδίωξε την πιο συμφέρουσα, για την ίδια,
διαχείριση της κρίσης και όχι την πιο αποτελεσματική, για την Ένωση,
αντιμετώπιση της, διαιρώντας την ΕΕ σε δανειστές και δανειολήπτες, με
τους πρώτους να συμπεριφέρονται ως άσπιλοι και αμόλυντοι εντολοδόχοι και
κριτές των δεύτερων, απαιτώντας την υιοθέτηση των πολιτικών που αυτοί
υποδείκνυαν και απειλώντας με βαρύτατες κυρώσεις σε περίπτωση που οι
εντολές τους δεν εκτελεστούν και με τους δεύτερους να διασύρονται ως τα
'μιάσματα', οι 'σπάταλοι', 'διεφθαρμένοι' και 'φτωχοί συγγενείς' των
πρώτων, κατηγορούμενοι ως υπαίτιοι τόσο για τα δικά τους δεινά όσο και
γι' αυτά της Ευρωζώνης.
Από το φόβο μίας ενδεχόμενης διάσπασης, λοιπόν, η ΕΕ πέρασε στον κίνδυνο διχοτόμησης της, με το στηριζόμενο στην ισότητα,
παλιό, μοντέλο της Ευρωζώνης να δίνει τη θέση του σε ένα νέο σύστημα
ιεραρχίας βασισμένο στην οικονομική δύναμη και στο ύψος του κόστους
κρατικού δανεισμού και σε ένα σύστημα διακυβέρνησης της ΕΕ που έχει τη
μορφή μιας πυραμίδας και τις ιδιότητες μιας μαύρης τρύπας.
Μοιάζει με μία πυραμίδα
- στην κορυφή της οποίας βρίσκεται η Γερμανία και στον πάτο η Ελλάδα
και οι υπόλοιπες οικονομικά ασθενείς χώρες - λόγω του τρόπου ιεράρχησης
και κατάταξης των κρατών με βάση την πιστοληπτική και οικονομική τους
δυνατότητα.
Έχει
τις ιδιότητες μίας μαύρης τρύπας - η οποία καταπίνει οτιδήποτε
βρίσκεται εντός της ακτίνας επιρροής της αυξάνοντας αδιάκοπα τη μάζα της
- εξαιτίας του γεγονότος πως το κόστος χρηματοδότησης της ανάπτυξης
είναι σταθερά υψηλότερο για τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας και
αυτό σε συνδυασμό με το φθηνό κόστος χρηματοδότησης της ανάπτυξης και
τις θεαματικά πιο ευοίωνες οικονομικές προοπτικές των χωρών του κέντρου
δημιουργεί μία τάση μεταφοράς ό,τι ποιοτικότερου σε χρηματοοικονομικούς
πόρους και ανθρώπινο δυναμικό από την περιφέρεια προς το κέντρο,
ενισχύοντας αέναα τις αποκλίσεις και καθιστώντας την ύφεση μία
παρατεταμένη κατάσταση.
Επιπλέον,
η αφθονία οικονομικών πόρων στο κέντρο και η έλλειψη τους στην
περιφέρεια θα αναγκάσει τη δεύτερη να αναζητεί επενδυτικά κεφάλαια κάτω
από οποιουσδήποτε όρους, αδυνατώντας να διαπραγματευτεί έστω και
στοιχειωδώς με τους υποψήφιους επενδυτές, ανοίγοντας, με αυτόν τον
τρόπο, το δρόμο για τον 'ανθρωπιστικό' οικονομικό επεκτατισμό του
κέντρου ή άλλων, εκτός ευρωζώνης, ισχυρών οικονομικά κρατών.
Η έκκληση
του Ισπανού πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι για την 'άσκηση επεκτατικής
οικονομικής πολιτικής από τις χώρες που μπορούν να το πράξουν - για το
καλό της παγκόσμιας κοινότητας' κινείται στα πλαίσια της παραπάνω
λογικής.
Έτσι, στη νέα, μετά κρίση, Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν μπει τα θεμέλια για μία de facto διχοτόμηση της, με τον κίνδυνο να βρίσκουμε στη μία πλευρά της πλούσια, αναπτυγμένα και ανεξάρτητα κράτη και στην άλλη φτωχά, υπανάπτυκτα και όχι ανεξάρτητα.
Και όσο θα είναι ο φόβος που θα καθορίζει την αντίδραση των κρατών στον πάτο της Ευρωπαϊκής Πυραμίδας
τόσο αυτά στην κορυφή της θα συνεχίζουν να βαδίζουν ανεμπόδιστα στο
λάθος για την Ευρώπη δρόμο, αυξάνοντας το ρήγμα μεταξύ κέντρου και
περιφέρειας και δημιουργώντας μία νέα Ευρωπαϊκή Ένωση εκ διαμέτρου αντίθετη από αυτήν που οι δημιουργοί της, κάποτε, είχαν οραματιστεί.
Σχόλια