Ο όρος «καταπίστευμα» (trust) στο έργο του Λοκ, υποδηλώνει τη συμφωνία με την οποία ένα άτομο ή ένας φορέας γίνεται νόμιμος κάτοχος ιδιοκτησίας, την οποία όμως υποχρεούται να τηρεί προς όφελος ενός άλλου. Υποδηλώνει αμοιβαία εμπιστοσύνη ανάμεσα στους ανθρώπους, που εκχωρούν τα φυσικά τους δίκαια, και στους φορείς της πολιτικής εξουσίας, οι οποίοι οφείλουν να τα διαφυλάττουν. Μόνο εφόσον η πολιτική εξουσία διασφαλίζει τα φυσικά δίκαια, μπορεί να διατηρηθεί αυτή η σχέση εμπιστοσύνης.Αν το αίτημα της διασφάλισης δεν ικανοποιείται, τότε παραβιάζονται οι όροι, του καταπιστεύματος και αυτομάτως αίρεται η εμπιστοσύνη.
Η νομιμότητα της πολιτικής εξουσίας κρίνεται από το εάν και κατά πόσον τηρεί το καταπίστευμα που της εμπιστεύονται οι πολίτες. Ωστόσο, οι παραβιάσεις της αρχικής συμφωνίας από την πολιτική εξουσία δεν γίνονται πάντα με τον ξεκάθαρο τρόπο της βίαιης κατάκτησης και κατοχής. Πολλές φορές καλύπτονται από την επίφαση της νομιμότητας. Αυτό συμβαίνει όταν η εξουσία διαθέτει τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της νόμιμης κυβέρνησης, αλλά στην πράξη αθετεί το καταπίστευμα. Ο Φιλελεύθερος Λοκ θέτει με σαφήνεια πέντε διαφορετικά ενδεχόμενα παραβίασης του καταπιστεύματος από μια φαινομενικά νόμιμη και δίκαιη κυβέρνηση. Η αναζήτηση αυτών των ενδεχομένων δεν έχει μόνο ιστορική αξία. Ασφαλώς είναι σημαντικό να διερευνηθεί ο τρόπος που...τα προσδιόρισε εκείνος στο πολιτικό περιβάλλον της εποχής του. Αυτό, όμως,που είναι σημαντικότερο είναι η αναγωγή των θεωρητικών σχημάτων παραβίασης του καταπιστεύματος στο πρακτικό επίπεδο της σημερινής εποχής με ιδιαίτερη αναφορά στην ελληνική πραγματικότητα.
1. Η πρώτη συνθήκη εμφανίζεται όταν όσοι νομοθετούν δεν είναι αυτοί που όρισαν οι πολίτες για το σκοπό αυτόν. Η εθνική κυριαρχία,όμως, δεν ανήκει στην πολιτική εξουσία ώστε να μπορεί να τη μεταβιβάσει ή να την απεμπολήσει. Υπό αυτή την έννοια, η μεταβίβαση εθνικής κυριαρχίας σε τρίτους καθιστά έκνομη την πολιτική εξουσία και δικαιολογεί την προσφυγή στην ανυπακοή.
2. Πέρα από την άμεση καταστρατήγηση της νομοθετικής εξουσίας που εμφανίζεται όταν το νομοθετικό έργο επιτελείται από φορείς που δεν έχουν οριστεί από την κοινότητα ως νομοθέτες, υπάρχει και το ενδεχόμενο παρεμπόδισης της λειτουργίας της νομοθετικής εξουσίας, πράξη που συνιστά έμμεση παραβίαση του καταπιστεύματος.
3. Η τρίτη συνθήκη αθέτησης του καταπιστεύματος συντελείται όταν αλλοιώνεται ο μηχανισμός εκλογής του νομοθετικού σώματος.
4. Η τέταρτη συνθήκη παραβίασης του καταπιστεύματος αφορά στην παράδοση της κοινότητας στον έλεγχο και στην εξουσία μιας ξένης δύναμης.
5. Οι προηγούμενες τέσσερις συνθήκες συνιστούν ενεργητικές παραβιάσεις του καταπιστεύματος από την πλευρά της πολιτικής εξουσίας. Υπάρχει,ωστόσο, και ένα πέμπτο ενδεχόμενο, αυτό κατά το οποίο η εξουσία παραβιάζει παθητικά το καταπίστευμα, όταν δεν προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες ώστε να εξασφαλίζει την πραγματοποίηση της βούλησης των πολιτών, παρατηρείται δηλαδή αμέλεια εφαρμογής των υπαρχόντων νόμων από την πλευρά της κυβέρνησης.
Εφόσον η εξουσία δεν περιφρουρεί την τήρηση των νόμων, δημιουργεί συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού στην προσπάθεια των πολιτών για επιβίωση και ευημερία.Εξωθεί, λοιπόν, εμμέσως τους πολίτες στην παρανομία. Στη χώρα μας η πολιτική τάξη είναι αυτή που, για το δικό της συμφέρον, προκάλεσε και εξέθρεψε την ανομία και τη διαφθορά -τις επιδοτήσεις, τα ρουσφέτια, τους διορισμούς- και όχι η κοινωνία. Το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα των τελευταίων δεκαετιών είναι αυτό που βυθίζει την κοινωνία στη διαφθορά, για να διαιωνίζει την εις βάρος της επιβίωση και όχι το αντίστροφο.Το βαρύ αδίκημα της εξουσίας που αφορά και στη διάχυση της ανομίας, αλλά πολύ περισσότερο στον δηλητηριώδη εθισμό της κοινωνίας σε αυτό το νοσηρό φαινόμενο,νομιμοποιεί ξεκάθαρα την άσκηση της πολιτικής ανυπακοής.
ΠΗΓΗ και περαιτέρω ανάλυση στο : Πολίτης, 2012,Το δικαίωμα της πολιτικής ανυπακοής
ΥΓ1 :
Στα σχετικά κεφάλαια του βιβλίου αναλύονται εκτενώς οι άμεσες και έμμεσες συνθήκες που δικαιολογούν την προσφυγή στην ανυπακοή. Η επιγραμματική, έστω, αναφορά ορισμένων από αυτές αρκεί για να προβληματίσει:
1. Όταν οι νομοθέτες δεν ενεργούν προς όφελος των πολιτών,αλλά προς όφελος τρίτων.
2. Όταν διαπιστώνεται εκτεταμένη ανομία, ως αποτέλεσμα αμέλειας εφαρμογής των υπαρχόντων νόμων από την πλευρά της κυβέρνησης.
3. Όταν οι φορείς της εξουσίας καταχρώνται ή σπαταλούν τους πόρους που τους εμπιστεύονται οι πολίτες.
4. Όταν η πολιτική εξουσία στερεί την ατομική ιδιοκτησία των πολιτών,χωρίς την έγκρισή τους.
ΥΓ2:
«Από την άλλη πλευρά, όμως, οφείλουμε να πούμε πως, όταν υπάρχει αναλγησία και ανευθυνότητα από την πλευρά της εξουσίας, τότε πράγματι πυροδοτούνται φαινόμενα ανυπακοής και αυτοδικίας.
Όταν διαρρηγνύεται το Κοινωνικό Συμβόλαιο ανάμεσα στην...Κυβέρνηση και το λαό, τότε καταρρέει η εμπιστοσύνη των πολιτών στους νόμους και διαχέεται κάθε είδους αντικοινωνική προδιάθεση.
Όταν διαλύεται η οικονομία από αλλεπάλληλες φορο-επιδρομές εκεί οδηγούμαστε.
Όταν πληρώνουμε επί δεκαετίες για… μελλοντικά αγαθά και υπηρεσίες, εκεί οδηγούμαστε.
Όταν αυξάνονται τα τιμολόγια των ΔΕΚΟ πολύ πέρα από τα όρια ανοχής των ανθρώπων,εκεί οδηγούμαστε.
Η ανυπακοή στους νόμους της Δημοκρατίας είναι αντικοινωνική συμπεριφορά ή οδηγεί σε αντικοινωνικές συμπεριφορές. Αλλά αυτό είναι μόνον η μισή αλήθεια...
Η άλλη μισή – και οφείλουμε να την πούμε – είναι ότι η αναλγησία της κυβέρνησης πυροδοτεί κάθε είδους αντικοινωνικές συμπεριφορές. »
Από την ομιλία του Αντώνη Σαμαρά στην κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας στις 3/2/2011, δηλαδή πριν την πολιτική και προσωπική του υποταγή στο υφεσιακό Μνημόνιο.
Το κοινωνικό συμβόλαιο είναι το καταπίστευμα όπως αναφέρθηκε στο κυρίως κείμενο.
Πηγή
Σχόλια