19 Δεκεμβρίου, 2012 από seisaxthiablog
Της Αλίκης Βεγίρη
Αν καθίσετε και το καλοσκεφτείτε, η Οικονομία και η Φυσική έχουν
κάποια βασικά σημεία κοινά. Τόσο η πρώτη στο σύνολό της, όσο και η
δεύτερη σε κάποιους σημαντικούς της κλάδους, βρίσκονται αντιμέτωπες με
το πρόβλημα του πώς θα περιγράψουν στο παρόν και πώς θα προβλέψουν στο
μέλλον τη συμπεριφορά και τις ιδιότητες ενός συνόλου ανθρώπων που
συναλλάσσονται, στη μία περίπτωση, και ενός συνόλου ατόμων ή μορίων που
κινούνται, στην άλλη.Η Φυσική, με τα Μαθηματικά από δίπλα, καταπιάστηκε με το πρόβλημα ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν το 1859 ο Τζέιμς Μάξγουελ θεμελίωνε τον πρώτο νόμο της στατιστικής μηχανικής που είχε ποτέ διατυπωθεί, ο οποίος αφορούσε την παραγωγή μακροσκοπικών μεγεθών, όπως η πίεση και η θερμοκρασία, από την κατανομή μικροσκοπικών ποσοτήτων, όπως οι ταχύτητες ενός μεγάλου αριθμού ατόμων ή μορίων. Πέραν του ότι μας άφησε κληρονομιά τις βασικές εξισώσεις του ηλεκτρομαγνητισμού, που φέρουν τ’ όνομά του, ο Μάξγουελ συνέβαλε, μαζί με τον Μπόλτσμαν, και στη γνωστή στατιστική Maxwell-Boltzmann, η οποία εφαρμόζεται έκτοτε σε ιδανικά αέρια κοντά στη θερμοδυναμική ισορροπία. Ως ιδανικά θεωρούνται τα σωματίδια εκείνα που κινούνται ελεύθερα και χωρίς ν’ αλληλεπιδρούν, παρά μονάχα τη στιγμή της κρούσης, κατά την οποία ανταλλάσσουν μόνο ορμή και κινητική ενέργεια.
Ας πάμε τώρα και στην άλλη μεριά, στην Οικονομία. Όταν θέλησε ν’ αναβαθμιστεί και να πετάξει από πάνω της τη «ρετσινιά» της κοινωνικής επιστήμης, στράφηκε, πού αλλού, στη Φυσική, η οποία από παλιά είχε μέθοδο, έπαιζε τα μαθηματικά στα δάχτυλα, και έχαιρε μεγάλης εκτίμησης γι’ αυτό.
Δεν γνωρίζω αν ο Γουίλιαμ Τζέβονς, οικονομολόγος και λογικός φιλόσοφος, είχε έρθει ποτέ σε επαφή με τον Μάξγουελ (αν και κανονικά θα έπρεπε, μιας και αμφότεροι έζησαν την ίδια ακριβώς περίοδο, ήταν μάλιστα και κοντοχωριανοί, από το Λίβερπουλ ο πρώτος, από το Εδιμβούργο ο δεύτερος), αλλά όταν το 1862 ο Τζέβονς δημοσίευσε το άρθρο «Α General Mathematical Theory of Political Economy» ήταν φανερό ότι είχε περιλάβει στη θεωρία του πολλές από τις βασικές ιδέες της στατιστικής του Μάγξουελ, δημοσιευμένης τρία μόλις χρόνια πριν.
Οι προϋποθέσεις που έθετε ο Τζέβονς στο μοντέλο του ήταν η «ισορροπία», η «ανεξαρτησία» των υποκειμένων, ο «ατομικισμός», η «μεγιστοποίηση της ωφέλειας», η «ελεύθερη αγορά» κ.ά., έννοιες οι οποίες, πέρα από τη συνά- φειά τους με τους ιδεολογικούς πυλώνες του θάλλοντος κατά την περίοδο αυτή καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, απλοποιούσαν ταυτόχρονα κατά πολύ τη μαθηματική αναπαράσταση του μικροοικονομικού γίγνεσθαι. Ωστόσο, ο Μαρξ, συγκαιρινός και εν μέρει συντοπίτης των προηγουμένων, είχε υιοθετήσει άλλη γραμμή, χωρίς να χρειαστεί να ξεπατικώσει κάποια στοιχειώδη φυσική θεωρία. Ο Τζέβονς, μαζί με τους Βαλράς και Παρέτο, θεωρείται ο εισηγητής των νεοκλασικών οικονομικών, μιας θεωρίας, η σημασία της οποίας φαίνεται από το γεγονός ότι, έχοντας φτάσει μέχρι τις μέρες μας, καθορίζει σ’ ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο τη χάραξη της οικονομικής πολιτικής των κρατών, και του δικού μας βεβαίως.
Είναι ενδιαφέρον να δει κανείς πώς κατέστη δυνατό θεωρίες, έστω και πρω- τόλειες, που απευθύνονται η μία σε έμψυχες και η άλλη σε άψυχες οντότητες, να έχουν θεμελιωθεί στις ίδιες πάνω-κάτω βασικές αρχές, με την οικονομική να παραβλέπει τον κοινωνικό παράγοντα και την ανθρώπινη ψυχολογία και συμπεριφορά. Έκτοτε, βέβαια, κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι, αλλά όσον αφορά τη νεοκλασική θεωρία, παρά τις περίτεχνες μαθηματικές αποφύσεις που απέκτησε στον χρόνο, λίγο απομακρύνθηκε από τις βασικές αρχές που περιγράψαμε προηγουμένως.
Αν λοιπόν διαπιστώνετε κάτι τις το αφύσικο και απάνθρωπο στις τωρινές οικονομικές πολιτικές, τώρα γνωρίζετε την πηγή τους. Ένα σύνολο από ξέμπαρκα, ιδανικά άτομα είχαν στον νου τους, και όχι ανθρώπους.
Πηγή: HOT DOC
Σχόλια