Της Ζέζας Ζήκου
«Ας μην αυταπατώμεθα. Χωρίς ανάπτυξη, το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας βρίσκεται σε κίνδυνο. Το μάθημα της Ιστορίας είναι ξεκάθαρο: η μείωση του δημόσιου ελλείμματος είναι απίστευτα δύσκολη χωρίς ανάπτυξη. Το υψηλό χρέος, με τη σειρά του, καθιστά δυσκολότερο να υπάρξει ανάπτυξη», επισήμανε η Κριστίν Λαγκάρντ στην ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ στο Τόκιο.
Αμέσως, ο τιμημένος με βραβείο Νομπέλ Οικονομίας Πολ Κρούγκμαν, αναφερόμενος στη νέα θέση του ΔΝΤ, σημείωσε σε μία ανάρτηση στο ιστολόγιό του: «Συγχαρητήρια στο ΔΝΤ, που είχε το θάρρος να το πει αυτό... Κάτι που σημαίνει πως παραδέχεται ότι η δική του ανάλυση είχε σφάλματα»!
Το ηλικίας 68 ετών Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, μέχρι να ξεσπάσει η κρίση της Ευρωζώνης, επικεντρωνόταν σε διασώσεις των αναδυόμενων οικονομιών της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Τώρα, η λάθος συνταγή του αποδείχτηκε πολιτικά τοξική στην Ευρώπη, προκαλώντας τριγμούς στα θεμέλια των οικονομιών των Ευρωζώνης.
Σήμερα οι υπερδυνάμεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους στο πλαίσιο της πολύπλευρης γεωπολιτικής της παγκοσμιοποίησης.
Ταυτόχρονα, οι αναδυόμενοι οικονομικοί γίγαντες της Ασίας συναγωνίζονται με τις σπάταλες οικονομίες του καταναλωτισμού, της Αμερικής και της Ευρώπης για τα πεπερασμένα αποθέματα ορυκτών καυσίμων και πρώτων υλών. Το γεγονός αυτό ισχυροποιεί μια άλλη κατηγορία δυνάμεων, τις «δυνάμεις της εκμετάλλευσης». Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η Ρωσία.
Κυρίως, όμως, η παγκοσμιοποίηση είναι ένα οικονομικό φαινόμενο που έχει θρυμματίσει την οικονομική αλαζονεία της Δύσης . Η πιστωτική κρίση και η παγκόσμια αναταραχή που συνεχίζεται αμείωτη λόγω της κρίσης του χρέους, έχουν δημιουργήσει την ανάγκη μιας παγκόσμιας πολιτικής συνεννόησης. Η επικρατούσα πολιτική αντίληψη υποστηρίζει ότι δεν είναι δυνατόν οι οικονομίες του κόσμου ολόκληρου να αναπτύσσονται μέσα σε ένα ενιαίο (παγκοσμιοποίηση), πολύπλοκο και άμεσα αλληλοεπηρεαζόμενο οικονομικό σύστημα και να μην υπάρχει αντιστοίχως ένα στοιχειώδες σύστημα διακυβέρνησης.
Οι τριγμοί από το κραχ της διαβόητης αμερικανικής subprime αγοράς ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων ανύπαρκτης φερεγγυότητας έχουν πυροδοτήσει παρενέργειες μιας επικίνδυνης παγκόσμιας πιστωτικής ασφυξίας (δηλαδή το φαινόμενο της credit crunch), που έχει διαλύσει τον ιστό του τραπεζικού συστήματος της Δύσης.
Χρειάζεται ένα σαφές πλαίσιο, χρειάζεται κάτι πολύ περισσότερο, χρειάζεται ένα σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης για την εξάλειψη των ακροτήτων και την αποφυγή των μεγάλων κρίσεων, όπου η μία πλευρά του πλανήτη μπορεί να πληρώνει εξαιτίας της άλλης. Με άλλα λόγια, θα επισημαίναμε ότι η πολιτική, τη στιγμή αυτή, είναι πιο πίσω από την οικονομία και τις οικονομικές εξελίξεις, ότι υπολείπεται και βρίσκεται θεσμικά (εθνικά κατακερματισμένη) σε αναντιστοιχία με το σύγχρονο διεθνές περιβάλλον. Και αυτό το πρόβλημα θα πρέπει να επιλυθεί.
Η ανάγκη, όπως καταδεικνύουν οι δραματικές εξελίξεις, είναι επείγουσα. Στην παγκόσμια σκακιέρα οι ανατροπές είναι κολοσσιαίες, τις οποίες διαπιστώνει μεν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αλλά αδυνατεί να τις χειραγωγήσει.
Ανασυγκροτήστε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο: η παλιά οικονομική αρχιτεκτονική έχει ήδη καταρρεύσει. Η ανισορροπία συνεχίζει να μεγαλώνει και εκφράζονται φόβοι πως η διόρθωση, όταν συμβεί, θα ανατινάξει το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Tο ΔNT ιδρύθηκε στο Mπρέτον Γουντς του Nιου Xαμσάιρ. Αραγε, όμως, ένα ριζικά αναδιαρθρωμένο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα μπορούσε να ηγηθεί της προσπάθειας, ώστε να αποκατασταθούν οι ισορροπίες προτού το σύστημα καταρρεύσει; Αμφιβάλλω...
Ωστόσο, το παγκόσμιο σύστημα δεν διαθέτει τους συνήθεις μηχανισμούς εξισορρόπησης. Η ανισορροπία συνεχίζει να μεγαλώνει και εκφράζονται φόβοι πως η διόρθωση –που ήδη έχει αρχίσει– θα ανατινάξει στο διάβα της το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα. Πλέον, ήρθε η ώρα της αλήθειας, να αποκατασταθούν οι ισορροπίες προτού έρθει η καταστροφή.
Ομως, το ΔΝΤ σήμερα δεν διαθέτει σαφή στόχο. Ο αποπροσανατολισμός του ΔΝΤ οφείλεται, εν μέρει τουλάχιστον, στην αποτυχία της παγκοσμιοποίησης να δημιουργήσει ένα αυτορρυθμιζόμενο σύστημα. Σήμερα, το ΔΝΤ εστιάζεται στην παρακολούθηση της οικονομικής πολιτικής σε κάθε χώρα, μια τακτική που τείνει να επικεντρώνεται στα συμπτώματα και όχι στην ουσία του προβλήματος.
Σχόλια