Στις 16/12/10, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δήλωσαν με κάθε επισημότητα ότι θα κάνουν τα πάντα για να προστατεύσουν την ευρωζώνη. Τα λόγια όμως είναι φτηνά. Πολλοί αναρωτιούνται αν θα πρέπει να τα λαμβάνουμε υπόψη; Η απάντηση είναι μάλλον ναι.
Η ευρωζώνη θα επιβιώσει, πλην όμως εν μέσω προβλημάτων. Οι λόγοι είναι ότι στηρίζεται από πολιτικές δεσμεύσεις, και δεύτερον, η ύπαρξή της συμφέρει μακροπρόθεσμα στα περισσότερα κράτη. Εν ολίγοις, υπάρχει η θέληση αλλά και η δυνατότητα να συνεχιστεί το πείραμα της ευρωζώνης.
Οι επιπτώσεις από μια τυχόν διάλυση της ευρωζώνης είναι ασύλληπτες. Μόνο κάποιες ακραίες εξελίξεις θα οδηγούσαν τους ηγέτες της ΕΕ σε αυτή τη λύση. Μπορεί η πλειοψηφία των Γερμανών να είναι οργισμένοι με την άτακτη συμπεριφορά κάποιων κρατών, η γερμανική όμως ελίτ γνωρίζει πολύ καλά τα κέρδη που αποκόμισε η χώρα από το ευρωπαϊκό πείραμα.
Παράλληλα, οι ηγέτες των κρατών που έχουν προβλήματα, φοβούνται τη περιθωριοποίηση που θα προκύψει για τις χώρες τους, αν τυχόν αποχωρήσουν από τη ζώνη. Αυτά όλα δεν αποκλείουν μια μερική διάσπαση. Η Γερμανία θα μπορούσε να αποχωρήσει αν η ηγεσία της θεωρούσε πως η παραμονή της δεν συμβαδίζει με τη νομισματική σταθερότητα. Κάποια περιφερειακά κράτη, θα αποχωρούσαν αν πίστευαν ότι η δική τους συμμετοχή δεν συμβαδίζει με την ευμάρειά τους. Κανένας από τους δυο δεν βρίσκεται κοντά σε μια τέτοια επιλογή, προς το παρόν. Πιο πιθανές είναι οι αναδιαρθρώσεις των χρεών, παρά η διάσπαση της ευρωζώνης.
Περιέργως, η τραγωδία της ευρωζώνης είναι το γεγονός ότι πέτυχε. Η σύγκλιση των ρίσκων οδήγησε σε σύγκλιση των εισοδημάτων. Και μέσα στην ευφορία της εποχής, οι απρόσεκτοι πιστωτές δάνεισαν στους οφειλέτες το σκοινί με το οποίοι κρεμάστηκαν, είτε μιλάμε για ανεύθυνες κυβερνήσεις (όπως η Ελλάδα), είτε για ανόητους ιδιωτικούς φορείς (Ιρλανδία και Ισπανία). Το αποτέλεσμα, και στις δυο περιπτώσεις, ήταν τα τεράστια χρέη.
- Τελικά όμως, ακόμη και οι πιο τυφλοί δανειστές έβαλαν μυαλό. Όταν όμως οι ιδιώτες δανειστές σφίγγουν τα λουριά, το ιδιωτικό χρέος μετατρέπεται σε δημόσιο, αφού οι κυβερνήσεις προσπαθούν να διασώσουν τα οικονομικά τους συστήματα και να διατηρήσουν την οικονομική δραστηριότητα μέσα σε περιβάλλον κατάρρευσης.
- Τα καλά νέα είναι ότι οι αγορές κατάλαβαν το λάθος τους. Τα κακά νέα είναι ότι το κάνανε σε δραματικά επίπεδα. Έτσι έχουμε ένα τεράστιο πρόβλημα χρέους για τα ασθενή κράτη, και έναν μεγάλο πονοκέφαλο για την ευρωζώνη.
- Το μεγάλο πρόβλημα για μια ενδεχόμενη ανάπτυξη, και μια δημοσιονομική ανάκαμψη, είναι η απώλεια της ανταγωνιστικότητας εκ μέρους των χρεωμένων χωρών, στα χρόνια της σύγκλισης.
- Το εργασιακό κόστος, σε σχέση με τη Γερμανία, αυξήθηκε κατά 31% στην Ιρλανδία, 27% στην Ελλάδα, και την Ισπανία, και 24% στη Πορτογαλία, μεταξύ 1999-2007. Ο δρόμος, αυτών των χωρών, για επιστροφή στην ανταγωνιστικότητα θα είναι μακρύς και δύσκολος.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν χώρες όπως η Ελλάδα είναι πελώριες. Δύσκολα θα αποφευχθεί η αναδιάρθρωση του χρέους. Θεωρώ απαράδεκτη τη κίνηση της προηγούμενης ιρλανδικής κυβέρνησης, που εγγυήθηκε τα χρέη των τραπεζών, αλλά και το ότι η υπόλοιπη ΕΕ το αποδέχθηκε. Το να καταστρέψει μια ανεξάρτητη χώρα τη πιστωτική της αξιοπιστία, για να σώσει τους πιστωτές των τραπεζών, είναι απλά λάθος.
- Πάντως, η αναδιάρθρωση των χρεών δεν αποτελεί θανάσιμη απειλή για την ευρωζώνη. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η Ελλάδα, η Ιρλανδία, και η Πορτογαλία απαρτίζουν μόλις το 6% του ΑΕΠ της ευρωζώνης. Ακόμη και η μεγάλη Ισπανία αντιστοιχεί στο 11%.
Η ευρωζώνη πρέπει να πετύχει τρεις στόχους:
- Να σταματήσει τους τραπεζικούς και δημοσιονομικούς πανικούς.
- Να βοηθήσει τα κράτη με προβλήματα να επανέλθουν.
- Και να δημιουργήσει κάποιο θεσμικό πλαίσιο, ώστε να αποφεύγονται παρόμοιες κρίσεις στο μέλλον.
Στο να τα πετύχει αυτά, η ευρωζώνη έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα: ότι η εποχή της ευφορίας πέρασε. Έχει όμως να αντιμετωπίσει και ένα μεγάλο εμπόδιο, ότι κάποια μέλη της βρίσκονται σε πολύ σοβαρό κίνδυνο.
Του Martin Wolf
S.A.-Financial Times
Σχόλια