Θα καταρρεύσουμε σε δέκα χρόνια

Θα καταστραφούμε άραγε σε δέκα χρόνια; Αυτό το δραματικό ερώτημα θέτει ο Ζακ Αταλί, επί χρόνια σύμβουλος του Φρανσουά Μιτεράν και διεθνούς φήμης οικονομολόγος. Στο βιβλίο του αναλύει ιστορικά την πορεία του δημόσιου χρέους των αναπτυγμένων χωρών διαπιστώνοντας ότι σήμερα είναι πια μια μέγγενη που σφίγγει ασφυκτικά το μέλλον του κόσμου. Με ψυχρό, ίσως και κυνικό, τρόπο ο Αταλί θα πει: Η χειρότερη έκβαση ή με άλλα λόγια η ολική καταστροφή είναι πιθανή. Η κατάρρευση της Δύσης, ειδικότερα, αποτελεί αξιόπιστο σενάριο το οποίο δεν αναμένουν οι σύγχρονοί μας, ακριβώς όπως δεν ανέμεναν και την κατάρρευση της Βενετίας, της Γένοβας ή της Μαδρίτης οι άνθρωποι της εποχής εκείνης.
Οπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, το υπερβολικό δημόσιο χρέος μπορεί να πυροδοτήσει την κατάρρευση της οικονομίας, ταυτόχρονα όμως μπορεί να αποτελέσει το μέσο για να αντιληφθούμε την κρισιμότητα της κατάστασης. Υπάρχουν άραγε λύσεις που να είναι εφικτές; Σύμφωνα με τον Αταλί σε περίπτωση υπερβολικού δημόσιου χρέους υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν οκτώ λύσεις: περισσότεροι φόροι, λιγότερες δαπάνες, μεγαλύτερη ανάπτυξη, μείωση των επιτοκίων, μεγαλύτερος πληθωρισμός, πόλεμος, εξωτερική στήριξη ή αθέτηση των υποχρεώσεων. Ολα αυτά τα μέσα χρησιμοποιήθηκαν και θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται, μια και δεν υπάρχει κανένα άλλο.
Τι γίνεται σήμερα;

Ιρλανδοί πολίτες διαδηλώνουν κατά της εισόδου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στη χώρα τους. Σύμφωνα με τον Αταλί,αυτό που συμβαίνει σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία ενδέχεται να επεκταθεί και στις υπερδυνάμεις της Δύσης

Σύμφωνα με τον Αταλί η παρούσα κρίση δείχνει ότι η Δύση, ανίκανη να καλύψει με τις αποταμιεύσεις της μια κρίση την οποία δεν είχε προβλέψει, δανείζεται από τις χώρες του Νότου. Το G7 μετατρέπεται όχι σε G20, αλλά στην πραγματικότητα σε G2, αποτελούμενο από την Κίνα και τις ΗΠΑ. Οι περισσότερες χώρες του Νότου γίνονται πλεονασματικές: η Τουρκία, η Βραζιλία, η Ινδονησία, το Μεξικό δεν απειλούνται πλέον. Μόνο η Ινδία εξακολουθεί να κινδυνεύει, αλλά η ανάπτυξή της επιτρέπει στη χώρα να αντέξει ένα υψηλό χρέος (80% του ΑΕΠ). Σήμερα, όμως, εξαιτίας της αλληλεξάρτησης των οικονομιών, είναι αδιανόητο να αφήνουμε τον καθένα να συσσωρεύει προβλήματα και να τα διευθετεί με τον δικό του τρόπο. Ο Αταλί προτείνει τη δημιουργία, με πρωτοβουλία του ΔΝΤ, ενός Παγκόσμιου Ταμείου Απόσβεσης που θα αναλάμβανε το ένα τέταρτο του χρέους των χωρών του G8 και το ήμισυ του χρέους των αναδυόμενων χωρών. Το ταμείο αυτό θα διέθετε έσοδα που θα εισέφεραν οι χρεωμένες χώρες χάρη σε ειδικούς φόρους. Μόλις εξαλειφόταν το υπέρμετρο, «κακό», χρέος, θα έπαυε η λειτουργία του Παγκόσμιου Ταμείου Απόσβεσης και το ΔΝΤ θα λειτουργούσε ως «δανειστής πρώτου βαθμού», θέτοντας στη διάθεση των κρατών-μελών βραχυπρόθεσμες διευκολύνσεις στις πιστώσεις του προϋπολογισμού υπό τη μορφή αποθεματικών στοιχείων ενεργητικού.

Από εκεί και πέρα, μακροπρόθεσμα η μόνη λύσηθα είναι η αύξηση του πλούτου. Η αύξηση αυτή θα πρέπει προφανώς να είναι βιώσιμη, δηλαδή να μη δημιουργεί νέες απαιτήσεις από το περιβάλλον.

Ο Αταλί πιστεύει- σωστά- ότι το ζήτημα είναι κατ΄ εξοχήν πολιτικό. Τα χρήματα υπάρχουν, αν σκεφτούμε ότι η αξία της παγκόσμιας ετήσιας αποταμίευσης ανέρχεται σε 15 τρισ. ευρώ, ενώ των συσσωρευμένων χρηματοπιστωτικών περιουσιακών στοιχείων σε 200 τρισ. ευρώ. Και η ρεαλιστική ουτοπία του τελειώνει με τη σκέψη ότι μια τέτοια πολιτική κίνηση θα οδηγήσει μακροπρόθεσμα στη δημιουργία ενός παγκόσμιου νομίσματος, μιας παγκόσμιας Κεντρικής Τράπεζας και ενός παγκόσμιου Θησαυροφυλακίου.

Δημόσιο χρέος, μια αρχαία ιστορία

Ο Ζακ Αταλί (δεξιά) με τον Φρανσουά Μιτεράν.Οταν ο διεθνούς φήμης οικονομολόγος συμβούλευε τον σοσιαλιστή πρόεδρο της Γαλλίας ελάχιστοι προέβλεπαν το πόσο δυσοίωνα θα ήταν τα πράγματα για την παγκόσμια οικονομία στις αρχές του 21ου αιώνα

Τα πρώτα κείμενα που κάνουν λόγο για δημόσια δάνεια εντοπίζονται στην αρχαία Ελλάδα του 5ου αι. π.Χ.Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου χρησιμοποιήθηκαν για την κάλυψη των στρατιωτικών δαπανών,όταν οι φόροι και τα λάφυρα δεν επαρκούσαν.Οι πόλεις-κράτη δανείζονταν από τη θρησκευτική εξουσία η οποία για να ανταποκριθεί στο αίτημά τους αποθησαύριζε τις προσφορές των πιστών.Η διαδικασία αυτή επαναλήφθηκε πολλές φορές και η ύβρις του δημοσίου χρέους συνέβαλε στην παρακμή των πόλεων-κρατών της αρχαίας Ελλάδας και στην άνοδο της Ρώμης.

Το δημόσιο χρέος παρουσιάζεται αρχικά ως ένα προσωπικό χρέος των αρχόντων στη Βαβυλώνα,στην Αίγυπτο και στην Κίνα.Τον 12ο αιώνα στα αγγλικά μοναστήρια το δημόσιο χρέος αρχίζει να διακρίνεται αισθητά από τους ηγεμόνες που το συνάπτουν. Στη συνέχεια εκδηλώνεται στις ιταλικές πόλεις τον 13ο αιώνα,στις πόλεις της Φλάνδρας τον 14ο,στην ισπανική αυτοκρατορία τον 15ο,στο βασίλειο της Γαλλίας τον 16ο,στις Κάτω Χώρες τον 17ο,στην Αγγλία τον 18ο και στις ΗΠΑ τον 19ο αιώνα.

Οι πόλεμοι ήταν πάντα η αιτία για τη δημιουργία δημόσιου χρέους.Ο αγώνας της ανεξαρτησίας των ΗΠΑ τελείωσε με άδεια ταμεία και υψηλό χρέος.Λίγο μετά την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Ευρωπαίοι θα δανειστούν 7 δισ.δολάρια από τους Αμερικανούς πριν από την ανακωχή της 11ης Νοεμβρίου του 1918 και επιπλέον 3,75 δισ.δολάρια κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών.Λίγο μετά την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το αγγλικό δημόσιο χρέος υπερβαίνει και πάλι το 250% του ΑΕΠ,το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ υπερβαίνει το 100% του ΑΕΠ ενώ αυτό της Γαλλίας ανέρχεται στο 110% του ΑΕΠ.
ΠΗΓΗ