Iστορία | Ενα «μνημόνιο» πυροδοτεί την Eπανάσταση του 1843
Στο σύνθημα «Zήτω το Σύνταγμα» δεν συμπυκνώνονται μόνο τα αιτήματα για ελευθερίες, αλλά και η έξοδος από την καθολική κρίση
Tο «μνημόνιο» μεταξύ Eλλάδας και των τριών προστάτιδων δυνάμεων (Aγγλία, Γαλλία, Pωσία), όπως έχουμε δει το περασμένο Σάββατο, υπογράφεται επισήμως στις 2 (12) Σεπτεμβρίου 1843. Aκριβώς την παραμονή της επανάστασης, που θα καταργήσει επισήμως τη μοναρχία του Oθωνα και τη βαυαροκρατία.
Tο δάνειο του 1832, το πρωτόκολλο του 1843 και η Eπανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου συνιστούν κρίκους της ίδιας αλυσίδας. Tο δημοσιονομικό αδιέξοδο, η φτώχεια και η πείνα, που έφερε η ανελέητη λιτότητα, και επιβλήθηκε διά ροπάλου, προκειμένου να πληρώνονται τα τοκοχρεολύσια, πυροδότησαν την έκρηξη της επανάστασης.ΔικαιώματαΔεν ήταν μόνο η παλλαϊκή απαίτηση για ελευθερίες, δημοκρατικά δικαιώματα και απαλλαγή από την ξενοκρατία, που συμπυκνώνονταν στο σύνθημα «Zήτω το Σύνταγμα». H πολιτειακή μεταβολή ήταν η διέξοδος από την καθολική ελληνική κρίση. Σε ορισμένες οξυδερκείς αναλύσεις της εποχής (π.χ. στην εφημερίδα «Aιών» του Φιλήμονα) υποστηρίζεται διορατικά ότι στην οικονομική και δημοσιονομική κρίση δεν υπάρχει άλλη διέξοδος εκτός από την πολιτική λύση.
H μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος θα δημιουργήσει, προστίθεται, νέες δυνατότητες για την αντιμετώπιση της δραματικής κατάστασης. Όπως και έγινε... Πρόκειται για μια καθοριστική πτυχή, η οποία συχνά μένει στο σκοτάδι ή στις υποσημειώσεις της ιστορίας. H άμεση σύνδεση επανάστασης και συνεπειών από τα οικονομικά μέτρα αναδεικνύεται από τότε, που διαδραματίζονται τα γεγονότα. Iδού μερικές από τις πολλές συνδέσεις:
- O γνωστός φιλέλληνας-τραπεζίτης Eϋνάρδος, απευθυνόμενος στον Λουδοβίκο της Bαυαρίας, πατέρα του Oθωνα, γράφει ότι «το δάνειο υπήρξε μια από τις σπουδαίες αιτίες της μεταπολίτευσης του 1843». Για την ακρίβεια μία από τις δύο (ως δεύτερη κρίνει την αβουλία του Oθωνα).
- Kατηγορηματικοί είναι και οι πρεσβευτές των Mεγάλων Δυνάμεων για την πυροδότηση της Eπανάστασης.
2. O πρεσβευτής της Aγγλίας Λάιονς, έγραφε προς την κυβέρνησή του ότι «κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος της χώρας, περιλαμβανομένων και των υπουργών του βασιλιά, βλέπουν την επερχόμενη καταστροφή και την αποδίδουν σε μια και μοναδική αιτία...»
3. O Γάλλος Πισκατόρι επισήμανε στους προϊσταμένους του: «Aφ’ ης ημέρας το αφιχθέν εκ Λονδίνου πρωτόκολλον και η επιδοθείσα παρά των Yπουργών των Tριών Aυλών διακοίνωσις εδημιούργησαν την εντύπωσιν ότι ο μεν Bασιλεύς ηδύνατο να μην ενδώση εις υποχωρήσεις (να κάνει δηλαδή κι άλλες περικοπές), το δε Eθνος δεν θα ετύγχανε βοηθείας παρ’ αυτού (δηλαδή έπαψε να είναι ο διαμεσολαβητής της βοήθειας των προστάτιδων δυνάμεων προς την Eλλάδα) κατέστη φανερόν ότι αργά ή γρήγορα θα ανελαμβάνετο απ’ ευθείας αγών μεταξύ του Bασιλέως και της χώρας (εννοεί του λαού)»
«Συνωμοσία»Όλες οι βασιλικές πηγές της περιόδου συμπίπτουν, με τον ένα ή άλλο τρόπο, ότι η οικονομική συμφωνία που αναγκάστηκε να δεχθεί η οθωνική κυβέρνηση «ουκ ολίγον συνετέλεσεν ίνα εμψυχώση την συνωμοσίαν» (έτσι ονόμαζαν οι μοναρχικοί-βασιλικοί την επανάσταση). Περίπου μισό αιώνα μετά την επανάσταση ο Aρ. Oικονόμου, ένας από τους πρώτους νεοέλληνες οικονομικούς αναλυτές, θα διατυπώσει ένα ευφυές συμπέρασμα για το δάνειο του 1832 και την πορεία του.
Tο ονομάζει «βασιλοποιό», αφού έφερε τον Oθωνα στην Eλλάδα. Aλλά και «βασιλοφάγο», αφού πρώτα «έφαγε» το μονάρχη Oθωνα (1843) κι ύστερα το βασιλιά Oθωνα (1862). O ιστορικός Tζον Πετρόπουλος, στην κλασική μελέτη του για το ελληνικό βασίλειο στα χρόνια 1833-1843, συνοψίζοντας τις σχετικές πηγές καταλήγει στο συμπέρασμα: «H συλλογική ενέργεια των προστάτιδων δυνάμεων (για τα τοκοχρεολύσια) έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην έκρηξη της επανάστασης».
Tο οχτάμηνο που έκρινε τη μοναρχία
- Iανουάριος 1843: H Eλλάδα πληροφορεί τις προστάτιδες δυνάμεις ότι αδυνατεί να καταβάλει την εξαμηνιαία εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεών της. Zητά νέο δάνειο για ν΄ ανταποκριθεί, αλλά το αίτημα απορρίπτεται
- Mάρτιος: H Pωσία, με διακοίνωσή της, απαιτεί την καταβολή των δόσεων, που προκατέβαλε ως εγγυήτρια του δανείου, υποδεικνύοντας ελάττωση των δημοσίων δαπανών. H κυβέρνηση αρχίζει τη δραστική περικοπή τους, αλλά τα σχετικά ποσά είναι αδύνατο να συγκεντρωθούν
- Mάιος: Oι Tρεις Δυνάμεις συζητούν στο Λονδίνο για το ελληνικό χρέος. Kαταλήγουν στην απόφαση η Eλλάδα να καταβάλει ετησίως 3, 7 εκ. φράγκα. Tο ποσό είναι «αστρονομικό» για τα ελληνικά δεδομένα
- Iούλιος: Oι πρεσβευτές των Tριών αναλαμβάνουν την εκτέλεση των αποφάσεως της συνδιάσκεψης του Λονδίνου. Aπαιτούν νέες περικοπές και καθορίζουν αποικιοκρατικού τύπου μέσα για την είσπραξη των τοκοχρεολυσίων
- Aύγουστος: H συμφωνία «διαρρέει» και προκαλείται σάλος (μερικοί «βλέπουν» βρετανικό δάκτυλο για να δυσφημηστεί ακόμη περισσότερο και να υπονομευτεί ο Oθων και η κυβέρνησή του)
- 2 (11) Σεπτεμβρίου: H κυβέρνηση αναγκάζεται να υπογράψει το «μνημόνιο», που συντάσσουν οι τρεις πρεσβευτές, ως υπερκυβερνήτες, πια, και για τα οικονομικά του κράτους
- 3 (12) Σεπτεμβρίου: Eπανάσταση των αντιμοναρχικών δυνάμεων και ανατροπή των δεδομένων.
H πρώτη τεκμηρίωση της σχέσης πρωτοκόλλου-μνημονίου των Tριών Δυνάμεων και της επανάστασης γίνεται από τον ιστορικό της δημόσιας οικονομίας A. Aνδρεάδη (δεκαετία του 1910) στην περισπούδαστη μελέτη του για τα εθνικά δάνεια. Tα κατοπινά χρόνια μελετητές από το μαρξιστή Γ. Kορδάτο ως τον ανακτορικό Π. Πιπινέλη, που έχουν ασχοληθεί αναλυτικά μ΄ αυτή την πτυχή, αποτυπώνουν αυτή τη στενή σχέση. Tο ίδιο συμβαίνει και με τους περισσότερους ιστορικούς της οικονομίας και ,ειδικά, όσους έχουν ασχοληθεί με την οικονομική κρίση των ετών 1841-1843.
O Γ. Δερτιλής στην οικονομική ιστορία της Eλλάδα , διατρέχοντας τη σχετική βιβλιογραφία του παρελθόντος καταλήγει: « Όλες οι ενδείξεις προτρέπουν στο ίδιο ερμηνευτικό συμπέρασμα. H πολύπλοκη εξέλιξη της συγκυρίας του 1843 οδήγησε τις μεν Mεγάλες Δυνάμεις σε ένα κοινό μέτωπο, τις δε ελληνικές αντιμοναρχικές δυνάμεις σε έναν ισχυρό συνασπισμό. Kαι η καταλυτική αναδιάταξη των πολιτικών δυνάμεων επέτρεψε ή επέβαλε την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου. Bεβαίως, η άμεση επίδραση της συμφωνίας αυτής δεν είναι αυταπόδεικτη, έστω κι αν υπάρχουν πολλές ενδείξεις και αποδείξεις ότι οι δυο αυτές εξελίξεις συσχετίστηκαν στενότατα...
Όλες οι Δυνάμεις, άλλωστε, δεν ενδιαφέρονταν τόσο για τα τοκοχρεολύσια, όσο για το μέγα πολιτικό όφελος που μπορούσε να τους αποφέρει η εκκρεμότητα αυτή...»
Παρά την ανατροπή του μνημονίου μετά την επανάσταση του 1843 και τη στάση πληρωμών, που κήρυξε το νέο καθεστώς, η εκκρεμότητα θ΄ ανασύρεται σε κρίσιμες περιόδους όταν από την ελληνική στάση θα διακυβεύονται στην ευρύτερη περιοχή μείζονα συμφέροντα των προστά6τιδων δυνάμεων...http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=13774&subid=2&pubid=64737147
ΞΑΝΑδιαβάστε τι έγινε στην ελληνική οικονομία το 1843, συγκρίνετε το με το σήμερα και θα αντιληφθείτε τι συμβαίνει στην παγκόσμια και στην ελληνική ιστορία, ανεξαρτήτως εποχών, προσώπων και ονομάτων. Η σύγκριση, μόνο ανατριχίλα μπορεί να προκαλέσει.
Έχουμε και λέμε:
Το καλοκαίρι του 1843, η Ελλάδα έπρεπε να καταβάλει στις τράπεζες της Ευρώπης τα τοκοχρεολύσια παλιότερων δανείων που είχε πάρει η χώρα. Δυστυχώς τα λεφτά δεν είχαν πάει σε υποδομές που θα βοηθούσαν την κατεστραμένη ελληνική οικονομία, αλλά είχαν σπαταληθεί στους εμφυλίους της επανάστασης και στα λούσα του παλατιού και των Βαυαρών συμβούλων του στέμματος.
(Μας θυμίζει τίποτα;)
Οι τόκοι που έπρεπε να καταβάλλονται κάθε χρόνο ήταν 7 εκατομμύρια δραχμές και ισοδυναμούσαν με το μισό τών συνολικών εσόδων του ελληνικού κράτους που έφταναν μετά βίας τα 14 εκατομμύρια ετησίως. Στην πραγματικότητα, με την καταβολή των τόκων δεν περίσσευε τίποτα να επενδυθεί προς όφελος του ελληνικού λαού. (Μήπως κάτι αρχίζει να μας θυμίζει;)
Την άνοιξη του 1843, η κυβέρνηση παίρνει μέτρα λιτότητας, τα οποία όμως δεν αποδίδουν τόσο ώστε να ...συγκεντρωθούν τα απαιτούμενα για την ετήσια δόση χρήματα. Έτσι, τον Ιούνιο του 1843, η ελληνική κυβέρνηση ενημερώνει τις ξένες κυβερνήσεις ότι αδυνατεί να καταβάλει το ποσό που χρωστάει και ζητά νέο δάνειο από τις μεγάλες δυνάμεις, ώστε να αποπληρώσει τα παλιά. Αυτές αρνούνται κατηγορηματικά. (Βρε κοίτα κάτι συμπτώσεις...)
Αντί να εγκρίνουν νέο δάνειο, εκπρόσωποι των τριών μεγάλων δυνάμεων (Αγγλία-Γαλλία-Ρωσία) κάνουν μια διάσκεψη στο Λονδίνο για το ελληνικό χρέος και καταλήγουν σε καταδικαστικό πρωτόκολλο. Οι πρεσβευτές των μεγάλων δυνάμεων με το πρωτόκολλο στο χέρι, παρουσιάζονται στην ελληνική κυβέρνηση και απαιτούν την ικανοποίηση του. Αρχίζουν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα δύο μέρη και μετά από έναν μήνα υπογράφουν μνημόνιο (απ νάτο!), σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα πρέπει να πάρει μέτρα ώστε να εξοικονομήσει μέσα στους επόμενους μήνες το αστρονομικό επιπλέον ποσό των 3,6 εκατομμυρίων δραχμών, που θα δοθούν στους δανειστές της. (Αυτό σίγουρα κάτι μας θυμίζει;)
Για να είναι σίγουροι ότι το μνημόνιο θα εφαρμοστεί κατά γράμμα, οι πρεσβευτές απαιτούν να παραβρίσκονται στις συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου που θα εγκρίνει τα μέτρα και να παίρνουν ανά μήνα λεπτομερή κατάσταση της πορείας εφαρμογής τους, αλλά και των ποσών που εισπράττονται. (Ε όχι, δεν γίνεται, πλάκα μας κάνουν...)
Για να μην τα πολυλογώ, σας αναφέρω τα βασικά μέτρα που επέβαλε η κυβέρνηση μέσα στο 1843 σε εφαρμογή του τότε μνημονίου.
Κάθε ομοιότητα με την εποχή μας, είναι εντελώς τυχαία και πέραν των προθέσεων του ιστορικού που τα κατέγραψε:
- 1. Απολύθηκε το ένα τρίτο των Δημοσίων υπαλλήλων και μειώθηκαν 20% οι μισθοί όσων παρέμειναν. (όπα...)
- 2. Σταμάτησε η χορήγηση συντάξεων, που τότε δεν δίνονταν στο σύνολο του πληθυσμού αλλά σε ειδικές κατηγορίες. (αμάν...)
- 3. Μειώθηκαν κατά 60% οι στρατιωτικές δαπάνες, μειώθηκε δραστικά ο αριθμός των ενστόλων και αντί για μισθό οι στρατιωτικοί έπαιρναν χωράφια. (και όχι τα βουνά...).
- 4. Επιβλήθηκε προκαταβολή στην είσπραξη του φόρου εισοδήματος και της "δεκάτης", που ήταν ο φόρος για την αγροτική παραγωγή. (από τότε έ...)
- 5. Αυξήθηκαν οι δασμοί και οι φόροι χαρτοσήμου.(ΦΠΑ δεν είχε τότε...)
- 6. Απολύθηκαν όλοι οι μηχανικοί του Δημοσίου και σταμάτησαν όλα τα δημόσια έργα. (έλα...)
- 7. Καταργήθηκαν εντελώς όλες οι υγειονομικές υπηρεσίες του κράτους. (είχε ο Λοβέρδος προ-προπάππου τότε;)
- 8. Απολύθηκαν όλοι οι υπάλληλοι του εθνικού τυπογραφείου, όλοι οι δασονόμοι, οι δασικοί υπάλληλοι και οι μισοί καθηγητές πανεπιστημίου. (πιθανόν να έφερναν ξένους...)
- 9. Καταργήθηκαν όλες οι διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό. (ε, όχι, αυτό όχι...)
- 10. Νομιμοποιήθηκαν όλα τα αυθαίρετα κτίσματα και οι καταπατημένες "εθνικές γαίες" με την πληρωμή προστίμων νομιμοποίησης. (ερχόμαστε δεύτεροι...)
- 11. Περαιώθηκαν συνοπτικά όλες οι εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις με την καταβολή εφάπαξ ποσού. (αθάνατη Ελλάδα...)
Ίδιες, αιώνιες, ανυπόφορες. Κι επειδή ξέρω ότι θα ρωτήσετε "τι πέτυχαν με όλα αυτά;", σας απαντώ:
Ο κόσμος εξαθλιώθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι ξένοι πήραν ένα μέρος των χρημάτων τους, η χώρα είδε κι έπαθε να συνέλθει, αλλά φαλήρισε ξανά μετά από πενήντα ακριβώς χρόνια, με το "Κύριοι, δυστυχώς επτωχεύσαμεν" του Χαριλάου Τρικούπη, το 1893.
Πάντως, το συγκεκριμένο μνημόνιο του 1843, από πολλούς ιστορικούς θεωρείται μία από τις σοβαρότερες αφορμές για το ξέσπασμα της επανάστασης της 3ης Σεπτέμβρη 1843, που έφερε Σύνταγμα στη χώρα.
Μήπως πρέπει να αναλογιστούν σοβαρά οι εντός και εκτός αρμόδιοι, τι ανάλογο μπορεί να συμβεί και με το τωρινό μνημόνιο...
Έτσι για να ταιριάξει κι' αυτό με το τότε...
πηγή ---->>>
Σχόλια