Η πόρτα στο διαμέρισμα της Διονυσίου Αρεοπαγίτου είναι ανοιχτή. Ο Κώστας Τσόκλης, ατημέλητος με τα μαλλιά του ανακατωμένα, όπως πάντα, πακετάρει πράγματα σε κούτες. «Το αφήνουμε το σπίτι. Το είχαμε μόνο για το Σαββατοκύριακο. Είχαμε παραπλωθεί και σε τέτοιες δύσκολες εποχές το βρίσκω πρόκληση να κρατάς τόσα σπίτια», λέει σα να απολογείται. Ο εικαστικός δημιουργός, που κατά καιρούς προκαλεί κυρίως με τα έργα του- αν και ουκ ολίγες φορές και με τα λόγια του- είναι από τους λίγους Έλληνες καλλιτέχνες που έχει καταφέρει να κερδίσει μια θέση στο διεθνές στερέωμα, ειδικά με το «Καμακωμένο ψάρι» του, το έργο που καθιέρωσε τη «ζωντανή ζωγραφική» και πάντρεψε το βίντεο με τη ζωγραφική.
- «Δεν είναι καλές οι μέρες που ζούμε. Με τρομάζει η διάβρωση του ήθους του λαού μας. Αναδύεται ένας κόσμος εκβιαστών και καταδοτών. Μπορεί ο καθένας μας να πέσει θύμα εκβιασμού. Σου λέει ο άλλος "ή μου δίνεις 500.000 ευρώ ή αλλιώς θα πω για σένα τα χειρότερα στα τηλεοπτικά παράθυρα". Κι εσύ ή του τα δίνεις και μετά από λίγο καιρό επανέρχεται ή συμφωνείς με κάποιον εγκληματία να του σπάσει ένα χέρι, ένα πόδι... Ξέρετε, υπάρχουν ταρίφες για την κάθε περίπτωση. Εδώ έχουμε φτάσει. Μιλάμε για την πλήρη κατάπτωση της συνείδησης του λαού», σχολιάζει ο Τσόκλης.
Ο πανικός που προκάλεσε η μυστική κακή διαχείριση. Η κυβέρνηση λέει ότι ενώ ήταν έτοιμη να πάρει την εξουσία, δεν γνώριζε την κατάσταση της οικονομίας. Φανταστείτε τι ξέρουμε εμείς οι υπόλοιποι. Το αποτέλεσμα της άγνοιας ήταν μέτρα και νόμοι που δημιούργησαν πανικό. Κι εκεί είναι που βρίσκουν χώρο οι εκβιαστές και οι κακοποιοί.
Οι πολιτικοί δεν έχουν ευθύνη;
Οι πολιτικοί είμαστε εμείς. Εμείς τους ψηφίζουμε και είμαστε άξιοι της μοίρας μας.
Υπάρχει σωτηρία;
- Φοβάμαι πως δεν θα βγούμε εύκολα από αυτή την ιστορία. Με βασανίζει το ότι μιλάμε μέρα- νύχτα για το χρήμα και έχουμε ηρωποιήσει όσους έχουν χρήματα. Τους επαινούμε, τους ζηλεύουμε. Η σωτηρία είναι να δημιουργηθούν νέοι τρόποι αμοιβής: σε είδος ή σε ήθος. Δεν είναι μόνο τα χρήματα τρόπος αμοιβής. Θυμηθείτε πως γκρεμίζονταν τείχη για να περάσουν οι Ολυμπιονίκες, μπέρτες απλώνονταν στο χώμα για να πατήσει ο Ραφαήλ. Μήπως είμαστε άδικοι και ζηλεύουμε ψεύτικους θησαυρούς; Πρέπει να απομυθοποιήσουμε το χρήμα. Προσωπικά έμεινα νηστικός για να σπουδάσω. Παρακαλούσα άλλους ζωγράφους να μου δώσουν λίγο κόκκινο για να ζωγραφίσω κι εγώ πάνω σε παλιοχαρτόνια. Ομως ένιωθα καλά διότι με επαινούσαν οι δάσκαλοί μου. Με αγαπούσαν τα κορίτσια. Δεν ήμουν περισσότερο δυστυχισμένος τότε που δεν είχα.
- Επειδή πέρασαν τα νιάτα μου κι επειδή έχω χάσει τον στόχο μου: στο σε ποιον απευθύνομαι. Αν κάνω ένα καλό έργο, θα αλλάξει η θέση μου ή η Ελλάδα θα ωφεληθεί; Σήμερα το μόνο που μας απασχολεί είναι ότι ορισμένοι έκλεψαν. Και όλοι οι υπόλοιποι, που θα ήθελαν να κλέψουν αλλά δεν τα κατάφεραν ή δεν έπαιξαν σωστά ή δεν θέλησαν κατηγορούν όσους έκλεψαν. Σε τι διαφέρει όμως ηθικά αυτός που σε κλέβει από εκείνον που θέλει να σε κλέψει; Πρέπει λοιπόν ή να δοθεί ένα συγχωροχάρτι και να πούμε πως από δω και πέρα όποιος σκεφτεί να κλέψει θα του κόβουμε τα πόδια ή θα πρέπει να φτιάξουμε ένα τείχος από κάγκελα και να κλειστούμε όλοι μέσα. Επρεπε, κατά τη γνώμη μου, να φυλακιστεί ολόκληρος ο ελληνικός λαός, διότι λίγο ή πολύ έχουμε διαπράξει ανομία. Και τελικά τι τιμωρείται; Η διάθεση ανομίας, το μέγεθος ή το είδος;
Είναι ηθικό το πρόβλημα;
- Είναι φιλοσοφικό. Πρέπει να δημιουργηθεί μια νέα πολιτική φιλοσοφία μήπως και σβήσουμε την προηγούμενη γνωρίζοντας όμως ότι και η νέα θα φθαρεί μελλοντικά. Δυστυχώς τα συστήματά μας είναι πλέον γερασμένα. Δεν τα βγάζουν πέρα. Η κρίση που περνάμε δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά και πολιτισμική. Σημαδεύουμε σε λάθος στόχους και κυρίως στο χρήμα. Θα αλλάξουν τα πράγματα αν δώσουν χρήματα σε όσους παραπονιούνται; Από τη γενιά των 700 ευρώ περάσαμε στη γενιά των 500 ευρώ. Εμείς ζούσαμε με 100 ευρώ, αλλά δουλέψαμε κάναμε υποχωρήσεις για να σωθούμε. Εκείνος που δεν έχει να βάλει βενζίνη στο παπάκι του, αλλά αγαπά τη ζωή, θα την βρει την άκρη. Κλαίγοντας και απεργώντας, ρίχνουμε τα πράγματα πιο πίσω. Πρέπει να μετατοπιστεί το πρόβλημα.
- Αν είναι πραγματικά 600.000 οι άνεργοι- που δεν το πιστεύω, διότι πολλοί δουλεύουν σε δυο και τρεις δουλειές παίρνοντας το μεροκάματο μαύρο-, να τους πούμε ότι σεβόμαστε τα όνειρά τους, ότι λυπούμαστε για την κακή κοινωνία που δεν τους επιτρέπει να τα υλοποιήσουν και να τους δώσουμε μια δουλειά: ας σκουπίσουν τις παραλίες, ας πάνε στα χωράφια. Πολλοί όμως δεν δέχονται να κάνουν αυτές τις δουλειές επειδή δεν είναι το αντικείμενό τους. Σκέφτηκαν όμως γιατί αυτοί δεν βρίσκουν δουλειά και κάποιοι άλλοι παίρνουν 2.000 και 3.000 ευρώ; Ισως επειδή δεν είναι οι καλύτεροι και έχουν πάρει λάθος δρόμο. Μήπως δεν προσπαθούν ή δεν είναι ικανοί να αντεπεξέλθουν;
Είναι εύκολο να τα λέτε όλα αυτά από θέση ισχύος...
Μην ξεχνάτε ότι ξεκίνησα από το τίποτα. Είχα αβιταμίνωση από την πείνα. Προσπάθησα πολύ για να κάνω όνομα και να μαζέψω πέντε δεκάρες. Κι έφτασα ώς εκεί που ήμουν ικανός να φτάσω. Αλλοι έφτασαν πολύ ψηλότερα.
Αφού έχετε προτάσεις για την
αντιμετώπιση της κατάστασης, γιατί δεν ασχοληθήκατε με την πολιτική;
Η πολιτική με ενδιαφέρει διότι αποτελεί καθοριστικό στοιχείο της ύπαρξης μας. Δεν ακολούθησα όμως τον δρόμο της διότι δεν είχα την ικανότητα και κατά συνέπεια υφίσταμαι την κοινοβουλευτική δικτατορία και τους εκλιπαρώ να μη μου χαλάσουν τη ζωή. Οίκτο ζητάω, όχι δικαίωση. Διαπιστώνω πως όσο περνάει ο καιρός παίρνω θέση μέσα από τη δουλειά μου.
Δηλώνετε, δηλαδή, πλέον πολιτικός καλλιτέχνης;
Σίγουρα δεν είμαι πια καθαρός καλλιτέχνης. Ξεκίνησα αυνανιζόμενος, αυτοϊκανοποιούμενος από το έργο μου. Πέρασα στη συνουσία, στην επικοινωνία με τον κόσμο. Κατόπιν συνειδητοποίησα πως έχω υποχρεώσεις απέναντι στην ιστορία της τέχνης, τα έδωσα όλα κι εξαντλήθηκα. Τώρα πια είτε θέλω, είτε όχι, έχω την πείρα της ζωής και πρέπει να πάρω μια θέση απέναντι στα πράγματα. Δεν θέλω να είμαι βρικόλακας. Θέλω να με θέλετε. Και για να με θέλετε, πρέπει να αξιοποιήσω το κεφάλαιο που έχω, το όνομά μου, για το κοινό καλό.
Αρκεί όμως ένα νέο έργο τέχνης ή μια δική σας θέση για να αλλάξουν τα πράγματα;
Οχι, αλλά δεν είναι αυτός λόγος για να μη σπρώξεις την πέτρα. Με ενδιαφέρει η προσπάθεια. Ξέρω ότι ματαιοπονώ, αλλά θα εξακολουθήσω να μάχομαι, αλλιώς θα πάψω να σέβομαι τον εαυτό μου.
Τα συστήματά μας είναι πλέον γερασμένα. Δεν τα βγάζουν πέρα. Η κρίση που περνάμε δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά και πολιτισμική
«Διαχειρίστηκα άσχημα το πρόσωπο Τσόκλης»
Ο Κώστας Τσόκλης ήδη έχει στα σκαριά το νέο του έργο που θα παρουσιαστεί με άλλα 12 παλαιότερα του-«ως μια συνολική γεύση της δουλειάς μου», λέει- τον Ιούλιο στο Ιδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως, στην Ανδρο. Ενα έργο με το οποίο τολμά να μιλήσει για τον θάνατό του.
«Τα 80 χρόνια είναι ένας σταθμός και η πιθανότητα μιας νέας αρχής.
Θα μπορούσα θαυμάσια να πεθάνω. Αν τώρα μέσα από το τέλος, μέσω της παραδοχής του, καταφέρω να προοιωνιστώ ένα αύριο, έχει ενδιαφέρον», λέει και εξηγεί πως το έργο του έχει μια γερή δόση αισιοδοξίας, χωρίς να αποκαλύπτει λεπτομέρειες. Δεν σας φοβίζει ο θάνατος;
Γύρω στα 60 μου τον φοβόμουν διότι είχα πράγματα να πω και να αισθανθώ. Τώρα όλα πνευματοποιούνται. Η παραδοχή της ήττας είναι πιο συγκινητική από το φανφαρονισμό της νίκης. Εχω κλείσει ως άνθρωπος και λιγότερο ως καλλιτέχνης.
Και η ζυγαριά του απολογισμού προς τα πού γέρνει;
Διαχειρίστηκα άσχημα το πρόσωπο Τσόκλης. Δεν ήξερα. Εκανα λάθη επαγγελματικά, φέρθηκα σκληρά, αφέθηκα να ευτελιστώ λιγάκι από τη λαιμαργία μου, εκτέθηκα στον ήλιο και έπαθα εγκαύματα. Αν είχα διαχειριστεί τον εαυτό μου καλύτερα, όπως έκαναν άλλοι, θα μπορούσα να είμαι πολύ μεγαλύτερο όνομα. Δεν μετανιώνω όμως. Δεν έχει νόημα.
Το μουσείο που ετοιμάζετε στην Τήνο (σ.σ. προγραμματίζονται εγκαίνια τον Σεπτέμβριο) καλύπτει την ανάγκη σας για υστεροφημία;
- Νομίζω πως ναι, μαζί με μια ανάγκη στέγασης των ευγενών υπολειμμάτων μου. Η υστεροφημία είναι που με κρατάει και με ωθεί να προσπαθώ ακόμα. Η ζωή και οι θαυμαστές μου ανέλαβαν να διαφυλάξουν μεγάλο μέρος των έργων μου. Ενα άλλο μέρος που δεν το εξετίμησαν, κυρίως μνημειακών διαστάσεων, το έχω εγώ. Τι να το κάνω; Το προσφέρω στην Τήνο, όπου ο δήμος εκεί προσέφερε το παλιό σχολείο, ο αρχιτέκτονας Μάνος Περράκης έβαλε τα σχέδια επέκτασης και από το πρόγραμμα «Θησέας» τα χρήματα για να γίνει το μουσείο. Ελπίζω ότι θα καταφέρει να λειτουργήσει. Αν όχι, θα έχω κάνει ένα ακόμη λάθος και τα έργα θα πάνε στην Εθνική Πινακοθήκη.
Σχόλια