Αποτελεί κοινή παραδοχή το γεγονός ότι ο Αλαν Γκρίνσπαν, ο πρώην διοικητής της Fed, έσφαλε που πίστεψε ότι οι δυνάμεις της αγοράς από μόνες τους μπορούν να προστατεύσουν την κοινωνία από υπερβολικό χρηματοοικονομικό κίνδυνο.
Ο Γκρίνσπαν όμως έσφαλε για λόγους πολύ διαφορετικούς από αυτούς που πιστεύουν οι περισσότεροι επικριτές του.
Οι τελευταίοι κατηγορούν τον Γκρίνσπαν ότι υπερεκτίμησε τις δυνατότητες των δυνάμεων ανταγωνισμού, ένα σημείο το οποίο παραδέχθηκαν πέρυσι το φθινόπωρο οι περισσότεροι γερουσιαστές του Κογκρέσου.
- Ομως, η χρηματοοικονομική κρίση δεν προκλήθηκε λόγω έλλειψης ανταγωνισμού. Αντιθέτως, πυροδοτήθηκε από την αυξανόμενη δυναμική του ανταγωνισμού.
Η θεωρία της «αόρατης χειρός» του Ανταμ Σμιθ συμπεραίνει ότι η αγορά είναι ανταγωνιστική και οι περισσότερες αγορές έχουν κατά καιρούς καταστεί περισσότερο ανταγωνιστικές.
Και σήμερα, εάν υπάρχει μία ευκαιρία κάπου στον κόσμο, οι επιχειρηματίες της εποχής της πληροφορικής μπορούν να την αδράξουν πολύ πιο γρήγορα από κάθε άλλη φορά. Η «αόρατη χειρ» όμως δεν απαιτεί μόνο ισχυρό ανταγωνισμό αλλά και δύο άλλες προϋποθέσεις.
- Και τα οικονομικά μοντέλα που τροφοδότησαν την αισιοδοξία του Γκρίνσπαν θεωρούν δεδομένες αυτές τις δύο προϋποθέσεις. Πρώτον, τα μοντέλα αυτά θεωρούν ότι η αμοιβή εξαρτάται αποκλειστικά από την απόλυτη απόδοση, όμως στον πραγματικό κόσμο οι αμοιβές είναι άμεσα συνδεδεμένες με την πραγματική απόδοση.
Ετσι, όταν μία νέα πολύτιμη πληροφορία προσφέρεται στην επενδυτική κοινότητα, η μερίδα του λέοντος από τα κέρδη πηγαίνει σε αυτόν που θα την αξιοποιήσει πρώτος.
Ενας δεύτερος προβληματικός συλλογισμός των καθιερωμένων οικονομικών μοντέλων είναι ότι οι άνθρωποι παρακολουθούν άγρυπνα το κόστος και τα οφέλη, ακόμη και εάν είναι αβέβαια ή θα συμβούν στο μακρινό μέλλον.
Στην πραγματικότητα όμως, οι περισσότεροι άνθρωποι εστιάζουν στις αμοιβές και στις επιβαρύνσεις που είναι και άμεσες και βέβαιες.
Και παρά την πίστη του Γκρίνσπαν στην «αόρατη χείρα», ουδέποτε ήταν λογικό να πιστεύουμε ότι οι δυνάμεις της αγοράς θα προστατεύσουν την κοινωνία.
ROBERT H. FRANK, οικονομολόγος στο Cornell University.
Σχόλια