Τα tests, που αποτιμούσαν τη βιωσιμότητα των τραπεζών υπό αντίξοες οικονομικές συνθήκες, δεν είχαν την κατηγορία “χρεοκοπημένη”, μολονότι ανέφεραν ότι 10 μεγάλες τράπεζες θα χρειαστούν επιπλέον κεφάλαια. Αλλά καθώς το οικονομικό περιβάλλον αντανακλά ήδη το χειρότερο σενάριο των τεστ, και καθώς, σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, οι ζημιές του χρηματοπιστωτικού τομέα διπλασιάστηκαν σε έξι μήνες, τα αποτελέσματα των stress tests δεν μπορούν να θεωρούν αξιόπιστο σημάδι της οικονομικής ευρωστίας των τραπεζών.
- Αντί για αυτό, οι παράγοντες της αγοράς θα καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι οι τράπεζες που χρειάζονται επιπλέον κεφάλαια στην πραγματικότητα είναι χρεοκοπημένες. Με αποτέλεσμα τα ιδρύματα αυτά να μη μπορέσουν να αντλήσουν ιδιωτικά κεφάλαια και να χρειάζονται την κρατική βοήθεια.
- Για μια ακόμη φορά το ερώτημα που τίθεται είναι πώς θα κρατήσουμε ζωντανές τις σχεδόν χρεοκοπημένες τράπεζες για να αποφύγουμε το συστημικό κίνδυνο. Αλλά το ερώτημα που θα έπρεπε πραγματικά να θέτουμε είναι: γιατί να κρατήσουμε ζωντανές τις αφερέγγυες τράπεζες; Δεν υπάρχει πειστική απάντηση. Είναι προτιμότερο να βρούμε τρόπους να διαχειριστούμε το συστημικό κίνδυνο της χρεοκοπίας των τραπεζών.
Ο μεγαλύτερος φόβος του Σουμπέτερ ήταν ότι η δημιουργική καταστροφή θα οδηγούσε στην κατάρρευση του καπιταλισμού εκ των έσω, γιατί η κοινωνία δεν θα κατάφερνε να διαχειριστεί το χάος.
Είχε δίκιο να φοβάται.
- Η απάντηση των ανά τον κόσμο κυβερνήσεων στη χρηματοπιστωτική κρίση ήταν η ολοένα και μεγαλύτερη στήριξη των δομών του ιδιωτικού κέρδους μέσω της κοινωνικοποίησης των ζημιών.
Τρισεκατομμύρια δολάρια δόθηκαν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, σα να μπορούμε να αποφύγουμε τη φυσική διαδικασία της δημιουργικής καταστροφής που θα πλήξει τους πιστωτές αυτών των ιδρυμάτων. Γιατί πρέπει να προστατευθούν οι πιστωτές από τις ζημιές;
- Ένας πιθανός λόγος είναι ο λεγόμενος “παράγοντας Lehman” – η πτώχευσή τους έδειξε τι συμβαίνει σε περίπτωση κατάρρευσης ενός πολύ μεγάλου ιδρύματος. Αλλά διδαχτήκαμε από την κατάρρευση των Lehman και ξέρουμε ότι δεν πρέπει να αφήσουμε τον χρηματοπιστωτικό τομέα χωρίς χρηματοδότηση σε περίπτωση πτώχευσης ενός ιδρύματος με συστημικό μέγεθος. Η διαφάνεια ως προς το ποιες τράπεζες πέρασαν τελικά τα stress tests θα ανακούφιζε πολλούς φόβους.
- Ένας δεύτερος λόγος έχει να κάνει με το ρίσκο αντισυμβαλλομένου, το φόβο να είσαι το άλλο μέρος της συναλλαγής με μια χρεοκοπημένη τράπεζα. Αλλά σε αντίθεση με τους Lehman, η κυβέρνηση μπορεί να εγγυηθεί τις συναλλαγές σε κάθε αντισυμβαλλόμενο. Αυτό θα διευκολυνθεί με την έγκριση ενός νέου θεσμικού πλαισίου για την πτώχευση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων συστημικού μεγέθους με ταχείες διαδικασίες. Έτσι το πρόβλημα σχεδόν λύνεται.
Και απομένει το θέμα των πιστωτών – καταθετών, κατόχων χρεογράφων βραχείας και μακράς διάρκειας και κατόχων προνομιούχων μετοχών. Για τις μεγάλες πολύπλοκες τράπεζες, περίπου το ήμισυ αφορά καταθέτες. Για να αποφύγει απώλειες στις καταθέσεις, η κυβέρνηση πρέπει να παράσχει στήριξη. Δεν είναι όμως σίγουρο ότι πρέπει να καλύψει και άλλες κατηγορίες πιστωτών.
Ακόμη κι αν ο συστημικός κίνδυνος παραμένει, η κυβέρνηση θα πρέπει να εγγυηθεί το χρέος (τουλάχιστον μέχρις ενός ορισμένου ύψους) μόνο των φερέγγυων, όχι των αφερέγγυων τραπεζών. Με τον τρόπο αυτό, ο κίνδυνος των αφερέγγυων ιδρυμάτων θα επιστρέψει από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, από τους φορολογούμενους στους πιστωτές.
Η κυβέρνηση μπορεί να καταφέρει να αποφύγει την καταστροφή πείθοντας τους κατόχους χρεογράφων μακράς διάρκειας να ανταλλάξουν το χρέος τους με μετοχές, προφανώς με κάποια ζημιά. Η αποτυχία της αντίστοιχης προσπάθειας για την Chrysler δείχνει πως το πράγμα έχει τις δυσκολίες του. Αλλά ένας πειστικός κίνδυνος πτώχευσης θα πιέσει τους πιστωτές και θα τους κάνει δεκτικούς στη διαπραγμάτευση, προκειμένου να αποφύγουν μεγαλύτερες ζημιές.
Ας υποθέσουμε ότι λύθηκε και το πρόβλημα του συστημικού κινδύνου. Το άλλο επιχείρημα ενάντια στο να αφήσουμε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν είναι ότι μετά από μεγάλη ζημιά των πιστωτών, κανείς δεν θα θέλει πια να δανείζει στις τράπεζες – και αυτό θα μπορούσε να σαρώσει τις πιστωτικές αγορές. Παρ’ όλα αυτά η δημιουργική - καταστροφική σουμπετεριανή φύση του καπιταλισμού θα λύσει κι αυτό το πρόβλημα. Από τη στιγμή που οι μη ασφαλισμένοι πιστωτές των αφερέγγυων τραπεζών υποστούν ζημιές, η πειθαρχία της αγοράς θα επιστρέψει στον κλάδο.
Αυτή η πειθαρχία θα υποχρεώσει τις εναπομείνασες τράπεζες να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους και ίσως τις οδηγήσει να σπάσουν σε κομμάτια. Η μεταρρύθμιση του συστημικού κινδύνου στο χρηματοπιστωτικό σύστημα θα συντελεστεί έτσι κατά τρόπο πιο οργανικό, χωρίς να απαιτείται το βαρύ χέρι του κράτους.
- Γιατί οι πιστωτές δεν απέτρεψαν τις τράπεζες από την ανάληψη υπερβολικών κινδύνων πριν το ξέσπασμα της κρίσης; Για τους ίδιους λόγους που πιστεύουν τώρα ότι θα την βγάλουν καθαρή: περίμεναν πως κάποιος θα τους έσωζε. Για να προχωρήσει ο καπιταλισμός, μας χρειάζεται τώρα λίγη εύτακτη δημιουργική καταστροφή.
http://www.sofokleous10.gr/portal2/toprotothema/toprotothema/
Σχόλια