Από ποια επαγγέλματα προέρχονται οι ηγεσίες των διαφόρων χωρών της Γης Οταν ο Μπαράκ Ομπάμα συνομίλησε με τον Κινέζο ομόλογό του, Χου Ζιντάο στο περιθώριο της συνδιάσκεψης των «20», στο Λονδίνο, ήταν μια συνάντηση όχι μόνο μεταξύ δύο ηγετών, αλλά και δύο διαφορετικών επαγγελμάτων και τρόπων σκέψης.
- Από τη μία πλευρά βρισκόταν ένας δικηγόρος, ο οποίος έχει εκπαιδευτεί στην επιχειρηματολογία και απέναντι ένας πολιτικός μηχανικός που γνώριζε πώς να κατασκευάζει οικοδομήματα και να τα κρατάει όρθια.
Η κυριαρχία των δικηγόρων στην αμερικανική πολιτική είναι περισσότερο αισθητή από ποτέ. Ο κ. Ομπάμα σπούδασε στη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ και στο Υπουργικό του Συμβούλιο συμμετέχουν Ερικ Χόλντερ (Κολούμπια) και ο Τζο Μπάιντεν (Σίρακιουζ). Αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Περισσότεροι από τους μισούς γερουσιαστές των ΗΠΑ υπήρξαν νομικοί, ενώ και η συντριπτική πλειοψηφία των συμβούλων του κ. Ομπάμα προέρχονται από τον ίδιο χώρο.
Ο πρόεδρος της Κίνας, αντιθέτως είναι μηχανολόγος. Ο προκάτοχος του, Ζιανγκ Ζεμίν ήταν ηλεκτρολόγος μηχανικός και ο πρωθυπουργός, Γουέν Τζιαμπάο είναι γεωλόγος μηχανικός. Εκ των δέκα μελών, επίσης, του Πολιτικού Γραφείου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, οι εννέα είναι μηχανολόγοι και ένας μόλις δικηγόρος. Την ίδια στιγμή, ο τελευταίος Αμερικανός πρόεδρος που σπούδασε σε μηχανολογική σχολή ήταν ο Χέρμπερτ Χούβερ.
Γιατί στο πολιτικό σκηνικό της κάθε χώρας «ευνοούνται» διαφορετικά επαγγέλματα; Σε αρκετές περιπτώσεις τα αίτια είναι προφανή. Στην Αφρική, για παράδειγμα, οι περισσότεροι πρόεδροι αναδύθηκαν στην εξουσία μέσω πραξικοπημάτων και ως εκ τούτου οι συνεργάτες τους προέρχονται από το στράτευμα. Σε άλλες χώρες, βέβαια, τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Στην Αμερική και στη Βρετανία υπάρχουν οι λεγόμενες δυναστείες των δικτύων που σχηματίζονται στα πανεπιστήμια (Οξφόρδη και Κέμπριτζ λόγου χάρη), ενώ στην Κίνα οι διαπροσωπικές επαφές παίζουν καθοριστικό ρόλο. Στη Ρωσία, επίσης, ο κλειστός κύκλος του πρωθυπουργού, Βλαντιμίρ Πούτιν έχει ρίζες στην περίοδο που ο τελευταίος διετελούσε δήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης και ανώτατο στέλεχος της KGB.
Για λόγους ιστορικούς ή πολιτιστικούς, άλλες χώρες έχουν την τάση να προωθούν πολύ συγκεκριμένες αξίες, οι οποίες πρεσβεύονται –θεωρητικά τουλάχιστον– από έναν μικρό «κύκλο» επαγγελμάτων. Εκεί, λοιπόν, η πολιτική ευνοεί τους δικηγόρους, τα διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων, τους οικονομολόγους, τους ακαδημαϊκούς και τους γιατρούς. Η Αίγυπτος λατρεύει τους ακαδημαϊκούς, η Νότια Κορέα τους δημόσιους υπαλλήλους και η Βραζιλία τους γιατρούς.
Ρεκόρ νομικών
Στα δημοκρατικά καθεστώτα, πάντως, κυριαρχούν οι νομικοί. Το γεγονός αυτό δεν προκαλεί εντύπωση, δεδομένου ότι η νομική επιστήμη καλείται συχνά να δώσει λύση στα ίδια ακριβώς προβλήματα με τα οποία ασχολείται η πολιτική: πώς μπορεί η κοινωνία να γίνει πιο δίκαιη; Ποια είναι η λεπτή ισορροπία μεταξύ ελευθερίας και ασφάλειας; Στη Γερμανία το 1/3 των μελών της Εθνοσυνέλευσης είναι νομικοί και στη Γαλλία οι εννέα εκ των δεκαέξι υπουργών της κυβέρνησης Σαρκοζί είναι δικηγόροι ή απόφοιτοι νομικών σχολών.
Στην Κίνα, η κυριαρχία των μηχανολόγων και πολιτικών μηχανικών εξηγείται τόσο από την ιστορία του έθνους, όσο και από την ιδεολογία του καθεστώτος. Σ’ ένα κράτος όπου η εκπαίδευση πήρε το χρώμα του μαοϊσμού, η μηχανολογία κατέστη ο λίγοτερο επικίνδυνος δρόμος σπουδών. Την ίδια στιγμή, βέβαια, όλα τα κομμουνιστικά κράτη έχουν μεγάλη παράδοση στα επιβλητικά μηχανολογικά επιτεύγματα. Η Σοβιετική Ενωση, για παράδειγμα, επιθυμούσε να αντιστρέψει τη βόρεια ροή των ποταμών. Πρόκειται, όμως και για έναν σαφή τρόπο σκέψης. Θεωρητικά, το καθήκον του μηχανολόγου είναι να εγγυηθεί ότι η γέφυρα ή το φράγμα θα «κρατήσει». Οι μηχανολόγοι εστιάζουν στο μακροπρόθεσμο μέλλον, καθώς αν κάποια στιγμή το οικοδόμημα καταρρεύσει δεν θα έχει την παραμικρή αξία. Εύλογα, συνεπώς, σε μια αυταρχική χώρα όπως η Κίνα, όπου η ανάπτυξη αποτελεί προτεραιότητα και οι δαπάνες σε έργα υποδομής είναι τεράστιες, οι μηχανολόγοι φτάνουν μέχρι την κορυφή της πυραμίδας.
Οι επιχειρηματίες
Ευνοημένοι είναι, φυσικά, και οι επιχειρηματίες. Τρανταχτά παραδείγματα, ο Ιταλός πρωθυπουργός, Σίλβιο Μπερλουσκόνι και ο κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, Ρόμνεϊ. Η πρόσφατη οικονομική κρίση, μάλιστα, τους έδωσε νέα ώθηση. Στη Βρετανία, ο πρώην επικεφαλής της τράπεζας, Standard Chartered είναι σήμερα υπουργός Εμπορίου. Στις ΗΠΑ, επίσης, ο κυβερνήτης του Νιου Τζέρσεϊ, Τζον Κορζάιν είναι πρώην διευθυντής της Goldman Sachs.
Τέλος, σε κάποιες «ώριμες» δημοκρατίες, η πολιτική έχει ήδη μετατραπεί σε επάγγελμα. Ο ηγέτης των Συντηρητικών της Βρετανίας, Ντέιβιντ Κάμερον άρχισε να εργάζεται για το κόμμα σχεδόν αμέσως μετά την αποφοίτησή του. Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Γκόρντον Μπράουν, όπως και ο προκάτοχος του, Τόνι Μπλερ έγιναν μέλη του Κοινοβουλίου στα 30 και στα 32 χρόνια τους αντίστοιχα.
Στο βιβλίο του «Ο Θρίαμβος της Πολιτικής Τάξης», ο Πίτερ Οζμπορν υποστηρίζει ότι η γενιά των επαγγελματιών πολιτικών στερείται επαφών με τον κόσμο εκτός πολιτικής. Ενδεχομένως. Πρόκειται, όμως, για φαινόμενο με ανοδική τάση.
The Economist
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_26/04/2009_312322
Σχόλια