Οι κυβερνήσεις μπορεί να ανασχηματίζονται, το ηγετικό προσωπικό δημοσίων οργανισμών να πηγαινοέρχεται, νέες υποτίθεται κυβερνητικές πρωτοβουλίες να αναλαμβάνονται, αλλά μερικά πράγματα δεν αλλάζουν. Ο εμπεδωμένος τρόπος λειτουργίας του ελλαδικού πολιτικού συστήματος παραμένει ο ίδιος, όποιο κόμμα κι αν κυβερνά. Οι αλλαγές δίνουν την εντύπωση του νέου, ακριβώς για να μην αλλάξει τίποτα.
- Θα θυμάστε ίσως ότι τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης Σημίτη, το φθινόπωρο του 2001, ακολούθησε ένας καταιγισμός αλλαγών διοικητών ΔΕΚΟ, γενικών γραμματέων υπουργείων, κυβερνητικών συμβούλων, λες και συνέβη αλλαγή κυβερνήσεως.
- Οι «πράσινοι» έδιωξαν τους «πράσινους»! Ακριβώς όπως σήμερα. Τις αλλαγές υπουργών και υφυπουργών στον πρόσφατο ανασχηματισμό της κυβέρνησης Καραμανλή διαδέχθηκαν σαρωτικές αλλαγές –ναι, σωστά μαντέψατε– διοικητών ΔΕΚΟ, γενικών γραμματέων υπουργείων, κυβερνητικών συμβούλων, λες και προηγήθηκαν εκλογές! Το ίδιο μοτίβο.
Και στις δύο περιπτώσεις, μη νομίσετε ότι είχε προηγηθεί κάποια συστηματική διαδικασία αξιολόγησης της απόδοσης των πολιτικά διορισμένων κρατικών αξιωματούχων. Οχι, η αντίδραση είναι σχεδόν αυτόματη: όταν φεύγει ο πολιτικός προϊστάμενος, αποχωρούν και οι διορισθέντες από αυτόν. Οι επικεφαλής των κρατικών οργανισμών δεν αντλούν την εξουσία τους από την ευδόκιμη θητεία τους στην κρατική γραφειοκρατία, αλλά από την εύνοια των πολιτικών τους αφεντικών. Οι διοριζόμενοι δεν απαιτείται να έχουν σχετική διοικητική πείρα, ουσιαστική συνάφεια με το αντικείμενο και τη μαρτυρία της επιτυχίας σε προηγούμενες αντίστοιχες θέσεις, απλώς να τυγχάνουν της εμπιστοσύνης των υπουργών ή να είναι γνωστοί για την προσκόλλησή τους στο κυβερνών κόμμα.
Διαβάζουμε στον Τύπο π.χ. ότι διορίστηκε νέος πρόεδρος στον ΕΟΤ. Νέος, μόλις 35 ετών, ο καινούριος επικεφαλής κ. Κοφίνης, διετέλεσε επικεφαλής του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και, παλαιότερα, διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου του υφυπουργού Εξωτερικών κ. Ι. Βαληνάκη. Θαυμάσια όλα αυτά, αλλά ποια είναι η συνάφειά του με τον ΕΟΤ; Τι στοιχεία υπάρχουν στο βιογραφικό του που δείχνουν ότι κατέχει το αντικείμενο, ότι σταδιοδρομεί στον χώρο της διοίκησης οργανισμών και ποιες συναφείς επιτυχίες έχουν καταγραφεί στο ενεργητικό του; Ποιον χρειάστηκε να πείσει για τις ικανότητές του;
Δεύτερο παράδειγμα, ακόμη πιο μελαγχολικό. Η ευαίσθητη, όσο και σημαντική για τη δίωξη του οικονομικού εγκλήματος, Υπηρεσία Ειδικών Ελέγχων (ΥπΕΕ) είναι σήμερα ουσιαστικά ακέφαλη. Από την πρώτη ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από τη Ν.Δ., το 2004, η ΥπΕΕ έχει αλλάξει τρεις επικεφαλής! Με τον πρόσφατο ανασχηματισμό, ο ειδικός γραμματέας της ΥπΕΕ παραιτήθηκε και τη θέση του κατέλαβε προσωρινά ο γενικός γραμματέας Φορολογικών και Τελωνειακών Θεμάτων. Ακόμα κι όταν διοριστεί ο νέος –τέταρτος!– επικεφαλής, ο διορισμός του θα διαρκέσει πιθανότατα μερικούς μήνες, έως ότου τον διαδεχθεί ο επόμενος κομματικός κομισάριος.
Τι είδους επιτελικό σχεδιασμό, όμως, θα χαράξει κάποιος που είναι πολιτικά δοτός, με ισχνό βιογραφικό, με πιθανότερη διάρκεια ηγεσίας λιγότερη από δύο χρόνια; Τι συνέχεια θα υπάρξει στην υπηρεσία τόσο του ΕΟΤ όσο και της ΥπΕΕ, όταν οι επικεφαλής τους διορίζονται και παύονται με πολιτικά κριτήρια; Τι ηθικό να έχουν και τι επαγγελματισμό να δείξουν οι υπάλληλοι σε αυτές τις υπηρεσίες, όταν διοικούνται από κατά κανόνα άσχετους και σίγουρα εφήμερους πολιτικούς «φίλους»; Πώς να αυξηθούν τα δημόσια έσοδα, όταν οι προτεραιότητες της ΥπΕΕ αλλάζουν κάθε φορά που αλλάζει ο επικεφαλής της; Το σίγουρο είναι ένα: άνθρωποι σαν τον εκδότη Θέμο Αναστασιάδη, που μπήκαν στο στόχαστρο της ΥπΕΕ ως ύποπτοι για οικονομικά εγκλήματα, θα πρέπει να χαίρονται. Στη διαρκή αναμπουμπούλα της ΥπΕΕ, η υπόθεσή τους πιθανότατα θα «ξεχαστεί».
Η ειρωνεία είναι ότι όσοι διοικητές ΔΕΚΟ διαθέτουν τα κατάλληλα για τη θέση τους προσόντα, δεν είναι συνήθως αρεστοί στο πολιτικό σύστημα – το πολιτικό τους κεφάλαιο είναι μειωμένο. Αυτοί οι λίγοι ικανοί άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να εκλιπαρούν την υποστήριξη λαϊκιστών βουλευτών, προκειμένου το πολιτικό σύστημα να τους αφήσει να κάνουν τη δουλειά τους απερίσπαστοι. Αναρωτιέμαι τι πρέπει να νιώθει ο πρόεδρος της ΔΕΗ κ. Αθανασόπουλος, όταν ακούει βουλευτές να εκφράζονται απαξιωτικά για το πρόσωπό του, χρησιμοποιώντας μάλιστα γλώσσα σωφρονιστικού ιδρύματος: «Αν υποτροπιάσει ως προς παλαιότερες προκλητικές τοποθετήσεις του, τότε να τον στείλετε στο σπίτι του», είπε, ενθουσιασμένος προφανώς με την ατάκα του, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Ν.Δ. κ. Π. Παναγιωτόπουλος.
Εκλέγουμε λαϊκιστές πολιτικούς, οι οποίοι συνήθως διορίζουν τους «κολλητούς» τους, οι οποίοι είναι αφοσιωμένοι περισσότερο στα πολιτικά αφεντικά τους και λιγότερο στο έργο τους. Ενα αυτιστικό πολιτικό σύστημα αντιλαμβάνεται το κράτος σαν λάφυρο που κέρδισε στην πολιτική γιγαντομαχία. Δεν πρέπει να εκπλήσσει κανέναν που αυτό το κράτος είναι αυτό που όλοι ξέρουμε, πληρώνουμε και υφιστάμεθα. Για όλα υπάρχει μια εξήγηση.
* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας είναι καθηγητής Οργανωσιακής Θεωρίας στο ALBA (στην Ερευνητική Θέση «Γεώργιος Δ. Μαύρος») και στο University of Warwick.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_01/02/2009_301710
Σχόλια