Ο Paul Krugman κατά τη βράβευσή του με το διεθνές βραβείο Principe of Asturias International Award for Social Sciences από τον Ισπανό Πρίγκιπα Φελίπε (στο βάθος) στις 22 Οκτωβρίου 2004
Τα πράγματα έχουν πάρει απρόσμενη τροπή. Η βρετανική κυβέρνηση δεν παύει να είναι ένας νέος παίκτης στην παγκόσμια οικονομική σκηνή. Το Λονδίνο είναι αναμφίβολα ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά κέντρα του κόσμου, ωστόσο, η βρετανική οικονομία είναι μικρότερη από την αμερικανική και η Τράπεζα της Αγγλίας δεν μπορεί να συγκριθεί, από πλευράς επιρροής, ούτε με τη Federal Reserve ούτε με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Δεν θα περίμενε, λοιπόν, κανείς από τη Βρετανία να παίξει ηγετικό ρόλο, γράφει στους New York Times ο Αμερικανός οικονομολόγος –και τιμηθείς με το Νόμπελ Οικονομίας 2008– Πολ Κρούγκμαν [Βλέπε άρθρο] .
Ωστόσο, η κυβέρνηση Μπράουν διαμόρφωσε ξεκάθαρη άποψη για την κρίση και επέδειξε αποφασιστικότητα στην εφαρμογή των πορισμάτων της. Αυτή η ξεκάθαρη άποψη και η αποφασιστικότητα δεν απαντήθηκε σε καμία άλλη δυτική κυβέρνηση.
Ποιος είναι ο πραγματικός χαρακτήρας της κρίσης; Τα επιμέρους στοιχεία μπορεί να είναι ασύλληπτα σύνθετα, ωστόσο, τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι αρκετά απλά. Το σπάσιμο της «φούσκας» στην αγορά κατοικίας οδήγησε σε μεγάλες απώλειες για όλους όσοι αγόρασαν στοιχεία ενεργητικού με ενυπόθηκα δάνεια. Οι απώλειες αυτές άφησαν υπερβολικά μεγάλα χρέη και υπερβολικά μικρά κεφάλαια σε πολλά από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καλύψουν τις πιστώσεις που είχε ανάγκη η οικονομία. Τα ιδρύματα, με τη σειρά τους, προσπάθησαν να καλύψουν τα χρέη τους με αύξηση του κεφαλαίου τους μέσω της πώλησης στοιχείων ενεργητικού, γεγονός που οδήγησε σε μείωση των τιμών και ακόμη μεγαλύτερη μείωση των κεφαλαίων.
Τι μπορεί να γίνει για αποτροπή της κρίσης; Η παροχή βοήθειας στους κατόχους κατοικιών παρότι ευκταία, δεν παρέχει προστασία από τις μεγάλες απώλειες των επισφαλών δανείων και σε κάθε περίπτωση θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να λειτουργήσει υπό τις σημερινές συνθήκες πανικού. Η φυσιολογική αντίδραση –και η λύση που υιοθετήθηκε σε πολλές κρίσεις στο παρελθόν– είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος ανεπάρκειας κεφαλαίων με παροχή πρόσθετων κεφαλαίων στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα από το κράτος έναντι μεριδίων συμμετοχής.
Αυτού του είδους η προσωρινή μερική κρατικοποίηση, η οποία αναφέρεται ως «ένεση μετοχικών κεφαλαίων» είναι ο τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης που υποστηρίζουν πολλοί οικονομολόγοι.
Όταν, όμως, ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Χένρι Πόλσον, ανακοίνωσε το σχέδιο διάσωσης του χρηματοπιστωτικού κλάδου ύψους 700 δισ. δολάρια, ουσιαστικά απέρριψε την προφανή αυτή οδό δηλώνοντας ότι «αυτό το κάνεις σε περίπτωση πτώχευσης». Αντ’ αυτού, ζήτησε από την κυβέρνηση να εξαγοράσει τα τοξικά χρεόγραφα με ενυπόθηκες εξασφαλίσεις.
Την ίδια στιγμή, η βρετανική κυβέρνηση χτύπησε το πρόβλημα στη ρίζα του –και επιδόθηκε στην επίλυσή του με θαυμαστή ταχύτητα. Στην έκτακτη σύνοδο κορυφής την Κυριακή, οι μεγαλύτερες οικονομίες της ηπειρωτικής Ευρώπης δήλωσαν ότι είναι έτοιμες να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Βρετανού πρωθυπουργού διοχετεύοντας δισεκατομμύρια δολάρια στις τράπεζες ως εγγύηση για τα χρέη τους.
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν τα μέτρα αυτά θα έχουν αποτέλεσμα. Αλλά πολιτική σημαίνει, εν τέλει, ξεκάθαρη άποψη για το τι πρέπει να γίνει. Το επόμενο ερώτημα που γεννάται είναι «γιατί η ξεκάθαρη αυτή άποψη έπρεπε να έρθει από το Λονδίνο και όχι από την Ουάσινγκτον;».
Δεν μπορώ να μην σκεφτώ ότι η αρχική αντίδραση του κ. Πόλσον διαστρεβλώθηκε από την ιδεολογία που υπηρετεί. Μην ξεχνάτε ότι ανήκει σε μια κυβέρνηση της οποίας το σκλόγκαν θα μπορούσε να είναι «καλό το ιδιωτικό, κακό το δημόσιο», γεγονός που δεν αφήνει περιθώρια παραδοχής της ανάγκης για κρατική συμμετοχή στα κεφάλαια των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Δεδομένου ότι οι ειδικοί επαγγελματίες απομακρύνθηκαν από την εκτελεστική εξουσία, είναι πολύ πιθανό να μην έχει μείνει κανείς στο υπουργείο Οικονομικών με την απαραίτητη δομή και το υπόβαθρο για να πει στον κ. Πόλσον ότι δεν «βγάζει νόημα».
Για καλή τύχη της παγκόσμιας οικονομίας, ο Γκόρντον Μπράουν και τα στελέχη της κυβέρνησής του «βγάζουν νόημα». Και μάλλον είναι αυτοί που μας έδειξαν το δρόμο για την έξοδο από την κρίση.
Αρθρο του ΠΟΛ ΚΡΟΥΓKΜΑΝ,
νομπελίστα Οικονομίας 2008
Σχόλια