Οι κοινωνικές παρενέργειες από τη διαφθορά Του Νικου Νικολαου
Ως γνωστόν, είναι ευρύτατα διαδεδομένη η χυδαία και κυνική αντίληψη ότι μπίζνες, αλλά και οικονομική ανάπτυξη, χωρίς διαφθορά δεν γίνονται. Θυμάμαι έναν, ομολογουμένως, έντιμο πρωθυπουργό, ο οποίος κατηγορούμενος ότι επί των ημερών του η διαφθορά είχε σπάσει όλα τα ρεκόρ, απαντούσε αφελώς: Ναι, αλλά χωρίς διαπλοκή δεν θα είχαμε ανάπτυξη 4% κάθε χρόνο!
Κυνικός και ο χθεσινός αρμόδιος παράγων, τον οποίο είχα επισκεφθεί για τις ανάγκες του ρεπορτάζ, όταν τον κάλεσα να μου σχολιάσει τη φετινή έκθεση της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Διεθνής Διαφάνεια», σύμφωνα με την οποία η χώρα μας όσον αφορά τη διαφθορά παρουσιάζει χείριστες επιδόσεις, κατατασσόμενη στην 57η θέση ανάμεσα σε 180 κράτη και στην τελευταία μεταξύ των 15 χωρών της ΟΝΕ, όπου πρώτη είναι η Δανία. Το κυνικό σχόλιο, λοιπόν, ήταν: «Πολύ ωραία, αλλά λάβε υπ’ όψιν σου ότι η Δανία και το πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο φέτος έχει αρνητικό ΑΕΠ, δηλαδή σύμφωνα με την παραδοχή των οικονομολόγων, βρίσκεται η οικονομία της σε ύφεση, ενώ εμείς έχουμε μέσο ρυθμό ανάπτυξης 3,6%».
Του απάντησα φυσικά χωρίς να τον μεταπείσω ότι το κριτήριο της μεγέθυνσης του ΑΕΠ είναι αμφιλεγόμενο και ότι όσον αφορά γενικότερα την ανάπτυξη με κριτήριο το ΑΕΠ σημασία έχει αν η άνοδός του διαχέεται σε όλες τις ομάδες του πληθυσμού ή αν αντίθετα η καταγραφόμενη αφορά την ευημερία των ολίγων. Αλλωστε, όπως έχει γράψει ο γνωστός νομπελίστας και οικονομικός σύμβουλος του Μπιλ Κλίντον, ο καθηγητής του Κολούμπια, Τζότζεφ Στίγκλιτς: «Η ανάπτυξη δεν έχει να κάνει μόνο με τη μεγέθυνση του ΑΕΠ. Πρέπει να είναι βιώσιμη. Η ανάπτυξη που βασίζεται στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, στη στηριζόμενη σε δάνεια κατανάλωση ή την εκμετάλλευση σπάνιων φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών, χωρίς την επανεπένδυση των κερδών, δεν είναι βιώσιμη. Η ανάπτυξη θα πρέπει επίσης να είναι καθολική. Τουλάχιστον η πλειονότητα των πολιτών θα πρέπει να ωφελείται. Μια αύξηση του ΑΕΠ μπορεί στην πραγματικότητα να αφήνει τους περισσότερους πολίτες σε χειρότερη θέση. Η πρόσφατη ανάπτυξη των ΗΠΑ δεν ήταν ούτε οικονομικά βιώσιμη ούτε καθολική. Οι περισσότεροι Αμερικανοί είναι σε πιο δεινή κατάσταση σήμερα συγκριτικά με επτά χρόνια πριν».
Αλλά νομίζω ότι η πιο αποστομωτική απάντηση στις ανήθικες θεωρίες συσχέτισης της διαφθοράς με την ανάπτυξη είναι η εισοδηματική διαστρωμάτωση στις χώρες όπου ανθεί η διαφθορά και στις χώρες όπου είναι περιορισμένη. Στις πρώτες κυριαρχεί μια προκλητική ανισοκατανομή με μια χούφτα δισεκατομμυριούχους και μιλιούνια πεινασμένους. Στις δεύτερες υπάρχουν ισορροπημένες κοινωνίες με πλουσίους, που συνήθως δεν προκαλούν, με μια ευρεία και υγιή μεσαία τάξη και με φτωχούς, που στηριζόμενοι από την κρατική πρόνοια διαβιούν σε ανεκτές συνθήκες.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διαφθορά δεν ενδημεί στη χώρα μας μόνο στους πολιτικούς ή στα μοναστήρια, όπως αποκαλύπτεται τις τελευταίες ημέρες. Δυστυχώς έχει ευρεία διάδοση στην κοινωνία και πολυάριθμες ομάδες του πληθυσμού που ανήκουν σε ελεγκτικούς μηχανισμούς, από την πολεοδομία μέχρι τις εφορίες, μετέχουν στο σπορ της διαφθοράς και κερδίζουν πολλά από αυτήν. Η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, όμως, είναι εκτός αυτού του βρώμικου παιχνιδιού, γι’ αυτό η διαφθορά αποτελεί τελικά τη χειρότερη μορφή κοινωνικής αδικίας. Οι κοινωνικές παρενέργειες αυτού του καρκινώματος είναι εξίσου σοβαρές διότι ο πολίτης δεν αισθάνεται μόνο αδικημένος, αλλά και οργισμένος για την πολιτική και τους θεσμούς που δεν ξεριζώνουν τη διαφθορά. Και αυτή η οργή συσσωρευόμενη είναι απειλητική για το πολίτευμα. Τώρα οι οικονομικές παρενέργειες που επισήμανε η Διεθνής Διαφάνεια (π.χ. απώλεια επενδύσεων), είναι βέβαια σοβαρές αλλά δεν συγκρίνονται με τις κοινωνικές.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_1_25/09/2008_286068
Μεταγεννέστερη προσθήκη (17/3/2009)
Tης Ευρυδικης Μπερση / ebersi@kathimerini. gr
Πόσους «φίλους» μπορείς να εξαγοράσεις με 5 δισεκατομμύρια δολάρια; Τι πετυχαίνεις αν στείλεις πέντε λομπίστες σε κάθε έναν Αμερικανό βουλευτή και γερουσιαστή; Τι συμβαίνει αν ανοίξεις τη στρόφιγγα με τα λεφτά και ξεχάσεις να την κλείσεις; Και, το κρισιμότερο, πώς, αφού καταλήξεις στην αυτοκαταστροφή, μπορούν αυτές οι επενδύσεις στην αγορά πολιτικής επιρροής να συνεχίζουν να εργάζονται προς όφελός σου;
Η 231 σελίδων έκθεση με τίτλο «Sold Out, Πώς η Γουόλ Στριτ και η Ουάσιγκτον πρόδωσαν την Αμερική» που συντάχθηκε από το Ιδρυμα για την Εκπαίδευση του Καταναλωτή (www. wallstreetwatch. org) περιλαμβάνει συγκλονιστικά στοιχεία για τους πακτωλούς χρημάτων που έρρευσαν τη δεκαετία 1998–2008 από τις τράπεζες, τις εταιρείες real estate και στεγαστικών δανείων, τα hedge funds, τις ασφαλιστικές και τις ελεγκτικές εταιρείες προς το αμερικανικό πολιτικό σύστημα.
Επενδύοντας 5,17 δισ. δολάρια σε λόμπινγκ και προεκλογικές συνεισφορές προς υποψηφίους και των δύο κομμάτων, η Γουόλ Στριτ κατόρθωσε να μετατρέψει τα πιο τρελά της όνειρα σε νόμους του αμερικανικού κράτους. Το αποτέλεσμα το πληρώνουν σήμερα όλοι οι Αμερικανοί αλλά και οι πολίτες του υπόλοιπου κόσμου. Ενώ όμως το αναλυτικό κομμάτι της έκθεσης περιγράφει τη σταδιακή μετατροπή του τραπεζικού τομέα σε καζίνο τη δεκαετία 1998–2008, ένα από τα συγκλονιστικότερα αποσπάσματα αφορά το σήμερα.
«Στην τωρινή συγκυρία εθνικού κινδύνου, οι τράπεζες, τα hedge funds και οι άλλες παρασιτικές εταιρείες που γονάτισαν την οικονομία μας, συνεχίζουν να ρίχνουν χρήματα στην Ουάσιγκτον για να διατηρήσουν τα προνόμιά τους εις βάρος όλων μας», αναφέρει η έκθεση. Μετά όλα όσα έχουν συμβεί, η αμερικανική βιομηχανία του χρήματος συνεχίζει ακάθεκτη να αγοράζει πολιτική επιρροή. Και η κατακλείδα: «Το μόνο που έχει αλλάξει είναι ότι πολλές απ’ αυτές τις εταιρείες χρησιμοποιούν τα χρήματα του πακέτου διάσωσης –τα δικά μας χρήματα– για να αγοράσουν την επιρροή αυτή».
Οταν το αμερικανικό Κογκρέσο προσφέρει τα χρήματα του πακέτου διάσωσης ως λευκή επιταγή, με ελάχιστους ή και καθόλου όρους, είναι λογικό η βιομηχανία του χρήματος να επιστρέφει κάποια από τα κονδύλια στο πολιτικό σύστημα, για να αποφύγει να λογοδοτήσει. Η διαδικασία διευκολύνεται επειδή το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης Ομπάμα, ως είθισται την τελευταία δεκαετία, στελεχώνεται από πρώην διευθυντές της Γουόλ Στριτ. Εξάλλου, στο παράρτημα της έκθεσης όπου αναφέρονται λεπτομερώς οι προεκλογικές συνεισφορές, φαίνεται ότι ο υποψήφιος που έχει εισπράξει τα περισσότερα χρήματα από τη Γουόλ Στριτ είναι ο Μπαράκ Ομπάμα. Τίποτα το ασυνήθιστο. Ανέκαθεν στην Αμερική ο πιθανότερος πρόεδρος εισέπραττε τις μεγαλύτερες προεκλογικές ενισχύσεις.
Ομως, οι Αμερικανοί δικαιούνται να ρωτούν τι εξαγόρασαν οι ενισχύσεις αυτές.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_17/03/2009_307836
Σχόλια