Του IGNACIO RAMONET
Είναι η πρώτη φορά στη σύγχρονη οικονομική ιστορία που τρεις κρίσεις -χρηματοπιστωτική, ενεργειακή, διατροφική- συμβαίνουν ταυτόχρονα. Η κάθε μία επηρεάζει τις άλλες δύο, μεγεθύνοντας έτσι με εκθετικό τρόπο την κατάρρευση της πραγματικής οικονομίας.
Παρ' όλο που οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς αρχές, για να κρύψουν τη δική τους ευθύνη, προσπαθούν να μειώσουν όσο γίνεται περισσότερο τη σοβαρότητα της κατάστασης, η αλήθεια είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σ' ένα οικονομικό σεισμό, πρωτοφανών διαστάσεων. Τα αποτελέσματά του στην κοινωνία μόλις αρχίζουν να γίνονται αισθητά και θα εκραγούν με βιαιότητα τους επόμενους μήνες. Παρ' όλο που κανείς ποτέ δεν ξέρει ποια στιγμή θα έρθει το χειρότερο, το 2009 θα μπορούσε να μοιάζει με το καταστροφικό '29...Γιατί, η χρηματοπιστωτική κρίση συνεχώς εντείνεται. Δεν περνάει πια μέρα χωρίς να μαθαίνουμε για νέες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες. Στην κατάρρευση σημαντικών αμερικανικών τραπεζικών ιδρυμάτων όπως η Bear Stearns, η Merrill Lynch και ο γίγαντας Citigroup, ήρθε να προστεθεί η πρόσφατη καταστροφή της Lehman Brothers, τέταρτης σε μέγεθος εμπορικής τράπεζας, η οποία στις 9 Ιουνίου, ανακοίνωσε απώλειες 1,7 δισεκατομμυρίων ευρώ, μόνο για το δεύτερο τρίμηνο του 2008.Είναι η πρώτη φορά που εμφανίζει παθητικό από τότε που εισήχθη στο χρηματιστήριο, το 1994. Μέχρι σήμερα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που χτυπήθηκαν παραδέχονται απώλειες 250 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ωστόσο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι για να αποφευχθεί η κατάρρευση θα πρέπει το σύστημα να τροφοδοτηθεί με 670 δισεκατομμύρια ευρώ (δηλαδή το διπλάσιο του προϋπολογισμού της Γαλλίας!).Η κρίση -που ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2007 με την κατάρρευση των υποθηκών (subprimes)- απλώθηκε αμέσως σε ολόκληρο τον πλανήτη και επηρέασε και άλλες μετοχές. Η ικανότητά της αυτή, να μεταλλάσσεται και να μεταδίδεται μέσω περίπλοκων και αδιαφανών χρηματοπιστωτικών εργαλείων, την κάνει να μοιάζει με επιδημία.Οι αγορές αποδεικνύουν ότι δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Οι τράπεζες φυλάγονται η μία από την άλλη κι έχουν σταματήσει να δανείζουν. Η έλλειψη ρευστού αύξησε τα επιτόκια των δανείων των επιχειρήσεων, της κατανάλωσης και της στέγασης. Παρά τις μαζικές μεταφορές χρημάτων από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες είναι η πρώτη φορά που παρατηρείται τέτοια έλλειψη στις αγορές από το 1945. Αυτό που όλοι φοβούνται σήμερα είναι να μην καταρρεύσει το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.Γιατί από τη χρηματοπιστωτική σφαίρα η κρίση μετακινήθηκε στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων. Ξαφνικά οι οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών πάγωσαν, ενώ οι αναδυόμενες χώρες της Ασίας (Κίνα, Ινδία) δεν καταφέρνουν να πάρουν τη σκυτάλη. Ιδιαίτερα στην Ε.Ε. η μεγέθυνση μειώνεται σημαντικά. Και η αμερικανική οικονομία, όπου το δολάριο πέφτει συνεχώς, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.Η κρίση χτυπά περισσότερο τον κτηματομεσιτικό τομέα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία και την Ισπανία, για παράδειγμα, εκατομμύρια διαμερίσματα και οικίες δεν βρίσκουν αγοραστή. Αλλά και παντού στην Ευρώπη οι τιμές πέφτουν. Η αύξηση των επιτοκίων, όπως και οι φόβοι για κατάρρευση, έχουν καταστροφικά αποτελέσματα στο σύνολο της βιομηχανίας κατασκευών. Οι εταιρείες του κλάδου βρίσκονται στο μάτι του κυκλώνα και παρακολουθούν, ανήμπορες να αντιδράσουν, την εξαφάνιση χιλιάδων θέσεων εργασίας.Ετσι, η οικονομική κρίση μετατρέπεται σε κοινωνική κρίση. Και βλέπουμε να επανέρχονται αυταρχικές πολιτικές. Για παράδειγμα, βασιζόμενες στην «οδηγία Επιστροφή» -η οποία ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 18 Ιουνίου, πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δηλώνουν ήδη ότι θα προχωρήσουν σε απέλαση χιλιάδων ξένων εργαζόμενων.Στο απόγειο του οικονομικού αυτού πανικού παρουσιάζεται και το πετρελαϊκό σοκ. Η τιμή του βαρελιού ξεπερνά τα 140 δολάρια. Μια παράλογη αύξηση (πριν από δέκα χρόνια, το 1998, το βαρέλι κόστιζε λιγότερο από 10 δολάρια), που προκλήθηκε όχι μόνο από την υπερβολική ζήτηση, αλλά κυρίως εξαιτίας της παρέμβασης των κερδοσκόπων, που ποντάρουν στη συνεχιζόμενη αύξηση.Εχοντας εγκαταλείψει τις υποθήκες «subprime» και τη χρηματοπιστωτική φούσκα, οι κερδοσκόποι ποντάρουν στα 200 ή 300 δολάρια το βαρέλι. Προκαλείται έτσι μια «χρηματιστηριοποίηση» του πετρελαίου, με όλες τις συνέπειες που παρατηρούμε: αύξηση της τιμής της βενζίνης και εκρήξεις οργής από τους επαγγελματίες τους οποίους το πρόβλημα αφορά άμεσα, δηλαδή ψαράδες, φορτηγατζήδες, γεωργούς, ταξιτζήδες κ.λπ.Σε πολλές χώρες οι επαγγελματίες αυτοί απαιτούν από τις κυβερνήσεις τους βοήθεια, επιδοτήσεις και μείωση της φορολογίας των καυσίμων με απεργίες, διαδηλώσεις και συγκρούσεις.Σαν να μην έφταναν αυτά, ξαφνικά ξέσπασε και η διατροφική κρίση, για να μας θυμίσει ότι η πείνα εξακολουθεί να απειλεί περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους. Σε σαράντα χώρες η απότομη αύξηση των διατροφικών ειδών προκάλεσε εξεγέρσεις. Και σ' αυτήν την περίπτωση οι κερδοσκόποι έχουν μέρος της ευθύνης, γιατί αγοράζουν μαζικά τις μελλοντικές σοδειές και ποντάρουν στην αύξηση της τιμής. Η γεωργία «χρηματιστηριοποιείται» κι αυτή.Η Σύνοδος του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ για τη Διατροφική Ασφάλεια, στις 5 Ιουνίου, στη Ρώμη, δεν κατάφερε να καταλήξει σε συμφωνία για τη ρελάνς της παγκόσμιας διατροφικής παραγωγής. Οι τρεις αυτές σοβαρές κρίσεις αποτελούν το θλιβερό αποτέλεσμα 25 χρόνων νεοφιλελευθερισμού. Είναι καιρός πια οι πολίτες να πουν «Φτάνει!».
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 27/07/2008
http://www.enet.gr/online/online_text/c=111,id=46703936
Μύθος το «υπερτροφικό κράτος»
Του ΣΠ. ΣΤΑΜΟΥ
Σε βάρος των μισθωτών και με πάγωμα των δαπανών για υγεία, κοινωνική αλληλεγγύη, κοινωνική ασφάλιση και παιδεία, αλλά και με μείωση των δημόσιων επενδύσεων προχωρεί η δημοσιονομική εξυγίανση.
Ταυτόχρονα, με αργά βήματα προχωρούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και σε κάποιους τομείς, όπως στο περιβάλλον, αντί προόδου σημειώνεται οπισθοχώρηση.Τα περί διογκωμένου κράτους στην Ελλάδα σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης αποδεικνύονται μύθος, αφού και οι δαπάνες και τα έσοδα του Ελληνικού Δημοσίου ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος υστερούν κατά πολύ των αντίστοιχων ευρωπαϊκών. Επίσης, ο δείκτης διαφθοράς της International Transparency από 4,3 το 2005 ανέβηκε στο 4,6 το 2007.Τα παραπάνω προκύπτουν από χθεσινή έκθεση της ΟΚΕ (Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή) με θέμα: «Δείκτες Παρακολούθησης του Εθνικού Προγράμματος Μεταρρυθμίσεων 2005-2008».Στη φετινή αποτίμηση των εξελίξεων και σε σχέση με την περσινή έκθεσή της, η ΟΚΕ διαπιστώνει ότι παρά τη συνέχιση ενός υψηλού ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ:Πτώση ανταγωνιστικότητας* Συνεχίζεται η τάση επιδείνωσης της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.* η ερευνητική δραστηριότητα παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, καθώς και η καινοτομική δραστηριότητα των επιχειρήσεων. Η ακαθάριστη εθνική δαπάνη παραμένει στο 0,58% του ΑΕΠ, έναντι στόχου 1,5% που είχε τεθεί αρχικά.* Η κοινωνική συνοχή δεν βελτιώνεται.* Διευρύνονται οι εισοδηματικές ανισότητες.* Στη δημόσια διοίκηση δεν διαφαίνονται αλλαγές σε ζητήματα βάθους όπως η αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού (αξιοκρατία, επιμόρφωση, συστήματα αμοιβών), η διαδικασία αξιολόγησης των κανονιστικών ρυθμίσεων, η διαφθορά και η αποτελεσματική οργανωτική της διοίκησης.* Ενα σημαντικό μέρος από τη μείωση του ποσοστού ανεργίας οφείλεται στην επέκταση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης κ.ά.Φουντώνει το «θερμοκήπιο»Στο κεφάλαιο για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη, η ΟΚΕ επισημαίνει ότι «το γεγονός των ελλιπών στατιστικών στοιχείων έχει οδηγήσει στην αποβολή της χώρας από τη Συνθήκη του Κιότο μέχρι να συμμορφωθεί», και προσθέτει ότι «ήδη η Ελλλάδα έχει υπερβεί την τεθείσα οροφή όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ενώ αν συνεχίσει με τις ίδιες τάσεις, το 2010 προβλέπεται ότι οι εκπομπές αυτές θα είναι αυξημένες κατά περισσότερο από 35% σε σύγκριση με το έτος βάσης, που είναι το 1995».Οσον αφορά τους διαρθρωτικούς δείκτες της Στρατηγικής της Λισαβόνας, η έκθεση διατυπώνει τα ακόλουθα βασικά συμπεράσματα:* Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας, σε σύγκριση με την Ε.Ε. των «27», δηλαδή μετά τη διεύρυνση, έχει αυξηθεί αισθητά και αναμένεται να φτάσει το 2008 το 98%. Σε σχέση όμως με την Ε.Ε. των «15» βρίσκεται στην προτελευταία θέση.**Η παραγωγικότητα της εργασίας ανά εργαζόμενο αυξάνεται διαχρονικά και από το 2002 και μετά έχει πλέον ξεπεράσει τον μέσο όρο της Ε.Ε. των «27», ενώ οι αμοιβές εξακολουθούν να βρίσκονται σε πολύ χαμηλό επίπεδο.**Τα ποσοστά συνολικής απασχόλησης και τα ποσοστά απασχόλησης ανά φύλο αυξάνονται με αργό ρυθμό, αν και υπολείπονται αισθητά του στόχου του 70% της Λισαβόνας.**Η συμμετοχή των μεγαλύτερων ηλικιών στην αγορά εργασίας συνεχίζει το 2006 και το 2007 να βρίσκεται στο χαμηλό ποσοστό του 42,4%.**Το ποσοστό των νέων 20-24 ετών που έχουν τελειώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι και παραμένει ιδιαίτερα υψηλό.Πίστευε και μη ερεύνα**Η ακαθάριστη εθνική δαπάνη για έρευνα παραμένει στην πραγματικότητα στάσιμη, γύρω στο πολύ χαμηλό ποσοστό του 0,58% του ΑΕΠ και απέχει σε σημαντικό βαθμό από τον στόχο του 1,5% που είχε αρχικά τεθεί.**Τα επίπεδα τιμών σε σύγκριση με την Ε.Ε. των «27» παρουσιάζουν αύξηση διαχρονικά, παρατηρείται δηλαδή μια δυσμενής εξέλιξη για την ελληνική οικονομία, που αυξάνει το κόστος ζωής και επιδεινώνει την ανταγωνιστικότητα.**Οι επενδύσεις του επιχειρηματικού τομέα αυξάνονται σημαντικά κατά την περίοδο 2000-2007, ως ποσοστό του ΑΕΠ, από 18% σε 22,7% του ΑΕΠ, χωρίς να έχει επηρεάσει αυτή η εξέλιξη την ανταγωνιστικότητα της χώρας.**Ο λόγος του ορίου φτώχειας εξακολουθεί να βρίσκεται στο υψηλό ποσοστό του 21%.**Συνεχίζεται και το 2007 η τάση μείωσης του ποσοστού των μακροχρόνια ανέργων.**Οι περιφερειακές ανισότητες στην απασχόληση συνεχίζουν να βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 22/07/2008
Του Ευθυμιου Χαροκοπου*
Ο Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716), ο μεγάλος αυτός επιστήμονας και φιλόσοφος, υποστήριξε ότι όλα στον κόσμο εξηγούνται είτε διά του βασιλείου της ισχύος είτε διά του βασιλείου της σοφίας.
Αλλά το σπουδαιότερο στοιχείο αυτής της προσέγγισης του Leibniz είναι ότι τα βασίλεια της ισχύος και της σοφίας διεισδύουν παντού το ένα στο άλλο ώστε οι μέγιστες αποκτήσεις του πρώτου να είναι ταυτόχρονα οι κάλλιστες του δεύτερου (Leibniz, SpecimeDynamicum, part Ι).
Ο κόσμος μπορεί να έχει αλλάξει από την εποχή που έζησε ο Leibniz αλλά η παρατήρησή του είναι χρήσιμη σήμερα όσο ποτέ, ειδικά στην περίοδο της παγκοσμιοποίησης που διανύουμε.
Αντίθετα με τα επιχειρήματα κάποιων που είναι προσκολλημένοι στο παρελθόν και δεν αντιλαμβάνονται τις τεράστιες αλλαγές που συμβαίνουν αλλά και επίκεινται να συμβούν στον κόσμο μας, η παγκοσμιοποίηση δεν είναι θέμα πολιτικής επιλογής. Τις ημέρες μας, η παγκοσμιοποίηση οδηγεί την πολιτική και όχι αντίστροφα.
Αυτό συμβαίνει γιατί το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης είναι απόρροια των τάσεων που αναπτύσσονται μέσα από την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Συγκεκριμένα, είναι το αποτέλεσμα της τεχνολογικής εξέλιξης που είναι άμεσα συσχετισμένη με την επιστημονική πρόοδο.
Υπάρχουν τεράστια οφέλη για αυτούς που ευθυγραμμίζονται με την κατεύθυνση των δυνάμεων της παγκοσμιοποίησης αλλά ταυτόχρονα και μεγάλες απώλειες γι’ αυτούς που μένουν πίσω ή προσπαθούν να αντιδράσουν με τον ένα τρόπο ή τον άλλο. Και βρισκόμαστε μόνο στην αρχή γιατί η παγκοσμιοποίηση θα αποκτήσει τεράστια ορμή στο εγγύς μέλλον.
Η ανακατανομή του πλούτου
Eνα από τα αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης είναι η ραγδαία ανακατανομή του πλούτου. Για όσους δεν το έχουν καταλάβει, αρνούνται να το πιστέψουν ή απλώς σκέφτονται να αντισταθούν με κάποιο τρόπο, υπάρχουν άσχημα σημάδια στον ορίζοντα. Το μελλοντικό βιοτικό επίπεδο χωρών, ή και ακόμα ολόκληρων ηπείρων, θα εξαρτηθεί από το κατά πόσον η οικονομική τους πολιτική θα είναι συμβατή με την εξέλιξη αυτή και η υποδομή τους τέτοια ώστε να υπάρχει δυνατότητα δυναμικής προσαρμογής στη νέα αυτή πραγματικότητα. Στο πολιτικό επίπεδο απαιτείται η δημιουργία των συνθηκών εκείνων ώστε η οικονομία να είναι ευέλικτη και να μπορεί να προσαρμόζεται δυναμικά σύμφωνα με τους κανόνες του νέου περιβάλλοντος που αλλάζουν συνεχώς. Oμως αυτό απαιτεί και την ταυτόχρονη αντίδραση της κοινωνίας.
Δεν αρκεί μία σωστή στην βάση της οικονομική πολιτική και υποδομή όταν δεν έχουν δημιουργηθεί οι κατάλληλες συνθήκες για την κοινωνία να πρωτοστατήσει στις εξελίξεις. Το πρόβλημα είναι σύνθετο αλλά υπάρχει λύση.
Σε σχέση με την προσέγγιση του Leibniz που αναφέρθηκε στην αρχή, η πλάστιγγα της ανακατανομής του πλούτου θα γείρει προς τις κατευθύνσεις εκείνες όπου τα βασίλεια της ισχύος και της σοφίας διεισδύουν το ένα στο άλλο. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η περιορισμένη της ισχύς ως μια μικρή χώρα στο να επηρεάζει τα παγκόσμια δρώμενα μπορεί να αντισταθμιστεί από την σοφία των πολιτών της και συγκεκριμένα από την ικανότητά τους να εξευρίσκουν νέους τρόπους να εκμεταλλεύονται τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας στο περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης και με σκοπό την εισροή πλούτου αντί της εκροής του ήδη υπάρχοντος.
Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια λόγω είτε της μη αναγνώρισης του προβλήματος ή είτε της εσφαλμένης οικονομικής πολιτικής και σε συνδυασμό με αλλοτριωμένες κοινωνικές τάσεις, το βιοτικό επίπεδο του Eλληνα παρέμεινε χαμηλό σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Eνωσης.
Η Ελλάδα ξεπούλησε πολλαπλάσιο πλούτο από ό,τι δημιούργησε μόνο και μόνο για να διατηρήσει ένα χαμηλό βιοτικό επίπεδο σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης.
Οικονομία, Παιδεία και Κοινωνία
Μια λύση για την Ελλάδα βρίσκεται στην σοφία που ήδη υπάρχει και αύτη που πρέπει να καλλιεργηθεί περαιτέρω και άμεσα στους πολίτες της ώστε οι δημιουργικές τους ικανότητες να αυξηθούν. Σε ένα περιβάλλον στο οποίο υπάρχουν οικονομικά ισχυροί, οι αδύνατοι οικονομικά θα επιβιώσουν μόνο εάν είναι σοφότεροι ώστε και οι ισχυροί να τους χρειάζονται αλλά και οι ίδιοι να αυξάνουν συνεχώς την επιρροή τους σε αυτούς. Αυτό απαιτεί ριζικές τομές στο επίπεδο της οικονομικής πολιτικής, της παιδείας και της κοινωνίας. Oσον αφορά την οικονομική πολιτική τα πράγματα είναι στη θεωρία τους γνωστά. Το σπουδαιότερο είναι ότι η οικονομία πρέπει να απελευθερωθεί από οποιαδήποτε γραφειοκρατία και μονοπωλιακά συμφέροντα που στέκονται εμπόδιο στην επιχειρηματική δραστηριότητα και αυτό είναι θέμα πρωτίστως νομοθετικό.
Oμως, το θέμα της παιδείας, η οποία θέτει τις βάσεις της γνώσης και κατά συνέπεια της σοφίας αυτής που απαιτείται στο νέο περιβάλλον, δεν αποτελεί το αντικείμενο του νομοθέτη απλά και μόνο.
Η αποτελεσματικότητα της παιδείας είναι και συνυφασμένη με τα κοινωνικά πρότυπα και αξίες, που τα τελευταία χρόνια δεν ήταν δυστυχώς στο επίπεδο που απαιτεί μια σύγχρονη κοινωνία. Η δημιουργία ιδιωτικών, μη-κερδοσκοπικών, Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων είναι το πρώτο απαραίτητο βήμα αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεται και μια ταυτόχρονη αλλαγή στα κοινωνικά πρότυπα και αξίες με μεταστροφή στην κατεύθυνση αυτή που συμβάλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη και ευημερία. Αυτό είναι ένα πολύ πιο δύσκολο έργο από αυτό του νομοθέτη της πολιτείας.
Μπορεί όμως η πολιτεία με έμμεσους τρόπους να προωθήσει την κοινωνική αυτή αλλαγή που απαιτείται. Oταν ένα πρόβλημα εντοπίζεται επακριβώς μόνο τότε η έννοια της εύρεσης λύσης έχει νόημα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει να εντοπιστούν οι παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στην κοινωνική εξέλιξη και πρόοδο (όντως υπάρχουν και αρκετοί από αυτούς είναι γνωστοί) και να ελαχιστοποιηθεί η επιρροή τους, ενώ ταυτόχρονα να μεγιστοποιηθεί η επιρροή αυτών που ευνοούν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Δεν είναι ένα απλό εγχείρημα αλλά πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή προτού είναι πολύ αργά.
Μία βασική αναγκαιότητα είναι κατά την γνώμη μου η δημιουργία μιας αυτόνομης δεξαμενής σκέψης (think tank) που θα μελετήσει το πρόβλημα και θα προτείνει ολοκληρωμένες λύσεις. Οι μερικές λύσεις δεν είναι αποτελεσματικές στο νέο περιβάλλον και οποιαδήποτε αποσπασματική προσέγγιση βασισμένη στην έννοια της αυτό-προσαρμογής ή του «αόρατου χεριού» είναι καταδικασμένη. Αυτό που χρειάζεται είναι μια συστηματική και πολύπλευρη αντιμετώπιση του προβλήματος.
Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια
Η σοφία, με την οποία θεμελιώθηκε ο δυτικός πολιτισμός, γεννήθηκε στην Ελλάδα. Υπήρχαν όμως τότε και τα κοινωνικά πρότυπα και αξίες που συνετέλεσαν τα μέγιστα σε αυτό. Στο καινούργιο περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης που εξελίσσεται ταχύτατα, οι Eλληνες μπορούν και πρέπει να διεκδικήσουν μια αξιόλογη θέση. Την αξίζουν από την ιστορία τους και τον πολιτισμό τους.
Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για τη θέση που θα διεκδικήσει η Ελλάδα στο νέο περιβάλλον και που κατά συνέπεια θα έχει άμεσο αντίκτυπο στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών της πρέπει να αποτελέσει την προτεραιότητα της πολιτείας στο οικονομικό, εκπαιδευτικό αλλά και κοινωνικό επίπεδο. Δεν υπάρχουν πλέον περιθώρια για υποσχέσεις, ευχολόγια και καθυστερήσεις.
· Ο Ευθύμιος Χαροκόπος είναι σύμβουλος χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Email: makischarokopos@yahoo.com
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 18/03/2005
ANAΛYΣH Τεχνολογία και ανακατανομή πλούτου στο νέο περιβάλλον Tου Eυθυμιου Xαροκοπου*Στο άρθρο «Προκλήσεις για την Ελλάδα στο Νέο Οικονομικό Περιβάλλον»
(Καθημερινή, Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2005), αναφέρθηκα στις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στο βιοτικό επίπεδο και συγκεκριμένα στο φαινόμενο της ανακατανομής του πλούτου.
Δεν αναφέρθηκα όμως στον μηχανισμό με τον οποίο γίνεται η ανακατανομή αυτή. Ο λόγος που δεν το έκανα ήταν ότι το αντικείμενο του άρθρου αυτού ήταν οι δομικές αλλαγές που πρέπει να συντελεστούν ώστε να μπορέσει η χώρα μας να ακολουθήσει τις τάσεις της παγκοσμιοποίησης και ειδικά οι κοινωνικές αλλαγές που απαιτούνται γι’ αυτόν τον σκοπό. Eλαβα όμως μηνύματα από προβληματισμένους αναγνώστες της εφημερίδας που ζητούσαν μια συγκεκριμένη αναφορά στους μηχανισμούς ανακατανομής πλούτου στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και αυτό αποτελεί αποκλειστικά το θέμα του παρόντος άρθρου.
Ο παραδοσιακός τρόποςΑπό την αρχαιότητα, ο παραδοσιακός μηχανισμός ανακατανομής πλούτου βασιζόταν στην παρέμβαση σε ένα γεωγραφικό χώρο με πλουτοπαραγωγικές πηγές και η διά της βίας αρπαγής πλούτου.
Αυτή η παραδοσιακή μέθοδος ακολουθήθηκε απ’ όλες τις αυτοκρατορίες. Συνήθως, την επιδίωξη της ανακατανομής του πλούτου με τη χρήση βίας κάλυπταν ιδεολογικά, θρησκευτικά, πολιτικά και άλλα κίνητρα. Ο απώτερος σκοπός όμως πίσω από κάθε επέμβαση μιας χώρας ή αυτοκρατορίας σε κάποιο γεωγραφικό χώρο ήταν η βίαιη αρπαγή και ανακατανομή πλούτου.Η μέθοδος και ο μηχανισμός ανακατανομής πλούτου άρχισε να αλλάζει στα τέλη του 20ού αιώνα.
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που οδηγούν σε αυτήν την μετατόπιση παραδείγματος (paradigm shift). Eνας κύριος λόγος είναι ότι στρατιωτικές ή πολιτικές παρεμβάσεις δεν είναι εύκολο πλέον να λάβουν χώρα λόγω της ύπαρξης διεθνών οργανισμών, συμμαχιών και υπερδυνάμεων που αντιδρούν. Eνα πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί ή προσπάθεια του Ιράκ για τη βίαιη αρπαγή του πλούτου του Κουβέιτ στις αρχές τις δεκαετίας του ’90 και η άμεση αντίδραση του ΟΗΕ που είχε ως αποτέλεσμα τη συντριβή της στρατιωτικής μηχανής του Ιράκ.
Υπάρχει πιθανότητα για μελλοντικές μεμονωμένες προσπάθειες βίαιης ανακατανομής πλούτου αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο η μέθοδος και ο μηχανισμός που εξυπηρετεί αυτόν το σκοπό πλέον είναι η παραγωγή τεχνολογίας.
Σε κάποιον που δεν έχει αντιληφθεί την έκταση αλλά και την ισχύ αυτού του μηχανισμού ίσως του ακούγεται περίεργο. Πώς είναι δυνατόν η παραγωγή τεχνολογίας να αποτελεί τη βάση ενός μηχανισμού ανακατανομής πλούτου σε παγκόσμιο επίπεδο; Η αλήθεια είναι ότι όχι μόνο είναι ένας μηχανισμός που εξυπηρετεί αυτόν τον σκοπό αλλά είναι και πολύ πιο αποτελεσματικός από την παραδοσιακή βίαιη μέθοδο.
Καλύπτεται δε κάτω από το πέπλο της παγκοσμιοποίησης.Η ραγδαία εξέλιξη στους τομείς της πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, των συστημάτων παραγωγής, των μεταφορών, της ιατρικής τεχνολογίας και Bιοτεχνολογίας καθώς και των οπλικών συστημάτων και διαστημικής τεχνολογίας έχει διαχωρίσει τον κόσμο σε δύο στρατόπεδα: σε αυτούς που παράγουν τεχνολογία και σε αυτούς που τη χρησιμοποιούν μόνο. Μέχρις εδώ δεν υπάρχει τίποτα ανησυχητικό σ’ αυτήν την οικονομική σχέση. Το ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη αλλάζει τη δομή των κοινωνιών και των οικονομιών. Αυτό συντελεί στην ανάπτυξη μιας εξάρτησης του χρήστη από τον παραγωγό τεχνολογίας. Το βλέπουμε αυτό στον τομέα της πληροφορικής όπου ιδιωτικές εταιρείες και δημόσιοι οργανισμοί εξαναγκάζονται στην κυριολεξία σε αντικατάσταση συστημάτων και λογισμικού συνεχώς ώστε να παραμένουν ανταγωνιστικοί.
Κάποιος θα υποστηρίξει ότι το όφελος από την αύξηση της παραγωγικότητας δικαιολογεί την διαρκή αυτή επένδυση. Είναι όμως και γεγονός ότι η διαρκής επένδυση σε τεχνολογία συντελεί στη μεταφορά πλούτου από τον χρήστη της στον παραγωγό της.Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας δημιουργεί ερωτήματα για τη βιωσιμότητα των οικονομιών που επικεντρώνονται στη παροχή υπηρεσιών. Οι συγκεκριμένες οικονομίες, στις οποίες κατατάσσεται και η Ελλάδα, είναι αμφίβολο ότι θα διατηρήσουν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο ανεξάρτητα από όποιες διορθωτικές αλλαγές συντελεστούν σε αυτές. Ο συναγωνισμός μεταξύ αυτών που παρέχουν υπηρεσίες οδηγεί σε απελπιστικά χαμηλά περιθώρια κέρδους.
Το βλέπουμε στον τομέα του τουρισμού και θα επεκταθεί και σε άλλους κλάδους, όπως στις μεταφορές και στα χρηματοοικονομικά, όσο αυτοί που έχασαν το τρένο της τεχνολογικής ανάπτυξης συνωστίζονται στον τομέα της παροχής υπηρεσιών. Είναι κατανοητό ότι η παραγωγή τεχνολογίας έχει υψηλή προστιθέμενη αξία ειδικά όταν υπάρχει αποκλειστική εκμετάλλευση (με πατέντες, πνευματικά δικαιώματα, κ.ά.), ενώ η προστιθέμενη αξία της παροχής υπηρεσιών είναι χαμηλή και είναι εκτεθειμένη στον ανταγωνισμό.Το σημαντικότερο στοιχείο όμως δεν είναι τι συμβαίνει αυτήν την στιγμή σε παγκόσμιο επίπεδο και συγκεκριμένα η εκροή πλούτου από τους χρήστες τεχνολογίας στους παραγωγούς της, αλλά την έκταση που θα λάβει το φαινόμενο αυτό στο εγγύς μέλλον. Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες, όπως στις εφαρμογές της Bιοτεχνολογίας αλλά και της εξωτικής κβαντικής τεχνολογίας. Η Ευρώπη έχει παραμείνει πίσω σε σχέση με την Αμερική και την Ασία στην έρευνα και στην εφαρμογή τεχνολογίας και διατηρεί παραδοσιακά ένα μικρό προβάδισμα μόνο στην αεροναυπηγική.
Είναι δε ανύπαρκτη στην πληροφορική, η οποία στρατηγικά ελέγχεται από του Αμερικανούς. Στην παραγωγή λογισμικού, η Ευρώπη έχασε το τρένο και η αναδυόμενη δύναμη είναι η Ινδία και άλλες ασιατικές χώρες. Επειδή η παραγωγή τεχνολογίας βασίζεται σε συσσωρευμένη γνώση που δεν αποκτάται ξαφνικά, είναι αδύνατον η Ευρώπη, και ειδικά η Ελλάδα, να φτάσουν στο επίπεδο της Αμερικής ή της Ιαπωνίας.
Η Κίνα επίσης στοχεύει σε μία μεγάλης κλίμακας έρευνα και εφαρμογή νέων τεχνολογιών και θα παίξει ένα σημαντικό ρόλο στο μέλλον.Η μειονεκτική θέση σε αλλάζει εύκολαΗ εκροή πλούτου από τους χρήστες προς τους παραγωγούς τεχνολογίας θα είναι συνεχής με αποτέλεσμα οικονομικές αλλά και άλλου είδους εξαρτήσεις. Η Ελλάδα ξόδεψε τεράστια ποσά για την αγορά τεχνολογίας για του Ολυμπιακούς Αγώνες και αυτή η τεχνολογία θα είναι άχρηστη σε μερικά χρόνια αλλά τα δάνεια θα αποπληρώνονται ακόμα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα οπλικά συστήματα και με τα συστήματα πληροφορικής. Ο μοντέρνος μηχανισμός ανακατανομής πλούτου είναι η παραγωγή τεχνολογίας και είναι για όφελος αυτών που επένδυσαν στην εκπαίδευση, εφάρμοσαν σωστά προγράμματα και έθεσαν στόχους αρκετά χρόνια πριν.
Οι υπόλοιποι, ως χρήστες της ραγδαίας εξελισσόμενης τεχνολογίας, συνωστίζονται στην παροχή υπηρεσιών με πτωτικά περιθώρια κέρδους. Στο νέο αυτό περιβάλλον, αυτοί που έμειναν πίσω δεν είναι σε θέση να κάνουν τίποτα για να αλλάξει η μειονεκτική τους θέση σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Eχασαν το τρένο και απλώς πρέπει να επικεντρωθούν στην αποτελεσματική παροχή υπηρεσιών και να ελπίζουν ότι αυτοί που παράγουν τεχνολογία και ελέγχουν την ροή πλούτου θα επιλέξουν τις υπηρεσίες τους και θα πληρώσουν γι’ αυτές μια λογική τιμή.
Πρέπει επίσης να κατανοούν και να αποδέχονται τους λόγους για τους οποίους το βιοτικό τους επίπεδο παραμένει πτωτικά χαμηλό.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 18/03/2005
*Ο Ευθύμιος Χαροκόπος είναι σύμβουλος χρηματοπιστωτικών οργανισμών.
===========
Tου Κωστα Καλλιτση / kkallitsis@kathimerini.gr
Ο κ. Τρισέ αύξησε το επιτόκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και, λίγα 24ωρα μετά, εξέφραζε την ανησυχία του για τον κίνδυνο μιας μεγάλης ανεργίας στην Ευρώπη! Θα μπορούσε κανείς να ειρωνευτεί τον τραπεζίτη και να προσπεράσει την αντίφαση ανάμεσα στην απόφασή του για αύξηση των επιτοκίων και στην ανησυχία του για την απασχόληση. Ομως, αυτή η αντίφαση δεν είναι προσωπικό θέμα, αντανακλά την πραγματική αντίφαση στις επιδιώξεις της ηγετικής ομάδας της Ευρώπης.
Πραγματικά, η αύξηση 0,25 του ευρωπαϊκού επιτοκίου, αφενός είναι ατελέσφορη: Δεν είναι ικανή να αποσυμπιέσει ένα πληθωρισμό που τροφοδοτείται από εξωγενείς παράγοντες, όπως είναι η άνοδος της τιμής του πετρελαίου. Για να καμφθεί πληθωρισμός που προκαλείται από τέτοιους παράγοντες, δεν αρκεί κάποια μικρή αύξηση επιτοκίων (0,25 ή 0,50…), θα έπρεπε τα επιτόκια να αυξηθούν τόσο, ώστε να προκληθεί ύφεση και υψηλή ανεργία. Ο κ. Τρισέ δεν επιδιώκει κάτι τέτοιο.
Αφετέρου, στη σημερινή συγκυρία, η μικρή αύξηση των ευρωπαϊκών επιτοκίων δεν ήταν ακίνδυνη: Λειτουργεί επιβαρυντικά σε ένα ήδη αρνητικό κλίμα (χώρες όπως η Ιρλανδια, η Ισπανία, η Δανία, η Ιταλία έχουν γλιστρήσει ή γλιστρούν στην ύφεση…) και προσθετικά στους υπαρκτούς, για την οικονομική μεγέθυνση και απασχόληση, κινδύνους. Την περασμένη Τρίτη, μια εβδομάδα μετά την απόφαση της ΕΚΤ, ήταν η σειρά των υπουργών Οικονομίας των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκης Ενωσης να διατυπώσουν τη δική τους ανησυχία: Η Ευρωζώνη διολισθαίνει προς στασιμοπληθωρισμό.
Προς τι, λοιπόν, το ρίσκο που συνεπάγεται η έστω μικρή αύξηση των επιτοκίων;
Μια τεράστια μεταφορά πλούτου από τον ανεπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο σε χώρες της περιφέρειάς του, συντελείται μέσα από τις ραγδαίες ανατιμήσεις σε πρώτες ύλες και πετρέλαιο. Τεράστια κεφάλαια σωρεύονται σε χώρες της Ανατολής και του Νότου, πλούσιες σε κοιτάσματα και, κατά κανόνα, πολύ φτωχές σε δημοκρατικές ελευθερίες και ατομικά δικαιώματα.
Στον ανεπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο μια διπλή σύγκρουση διεξάγεται, με διακύβευμα ποιος θα πληρώσει το κόστος: Από ποιους θα αφαιρεθεί ο πλούτος που μεταφέρεται στην Ανατολή.
Η πρώτη σύγκρουση είναι κοινωνική, η ΕΚΤ επιστρατεύτηκε ώστε το κόστος να το επωμισθεί η εργασία – αυτήν την επιδίωξη υπηρετεί η απόφαση αύξησης των επιτοκίων. «Ο Τρισέ στέκεται ενάντια στη μισθωτή εργασία» – επικροτεί ο Jοhn R. Taylor, επικεφαλής του διεθνούς επενδυτικού οργανισμού FX Concepts. Απαιτείται μια μεγάλη αύξηση των επιτοκίων, ώστε να μην επιτραπεί να περάσουν οι ανατιμήσεις πετρελαίου και πρώτων υλών ως αυξήσεις στους μισθούς – γράφει ο κ. Ciaran O’ Hagan της Societe Generale.
Με το ίδιο διακύβευμα (ποιος θα στερηθεί τα κεφάλαια που οδεύουν στην Ανατολή) διεξάγεται μια δεύτερη, σκληρή σύγκρουση, μεταξύ κρατών: Το καθένα επιδιώκει να τα στερηθεί το άλλο, το πιο ανίκανο και αδιάφορο – που, έτσι, θα οδηγηθεί στο περιθώριο.
Κι η Ελλάδα; Η κυβέρνηση εσχάτως διαισθάνεται ότι η χώρα δεν είναι οχυρωμένη απέναντι στην κρίση, αλλά ακόμη δεν έχει βρει τι πρέπει να πράξει ώστε να πάψουμε να διώχνουμε τα ξένα κεφάλαια. Η περίπτωση των Ισπανών επιχειρηματιών που ήλθαν στην Αθήνα και, παρουσία του κ. Θαπατέρο, την Πέμπτη, κατήγγειλαν ότι λιμνάζουν προτάσεις τους για επενδύσεις ύψους 4 δισ. ευρώ στην Ελλάδα, είναι διδακτική. Εξηγεί, γιατί (με την ανεμελιά μιας χώρας που σαν από λάθος αξιώθηκε να γίνει μέλος της λέσχης των ισχυρών της Ευρώπης...) οδεύουμε στο περιθώριο. http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_13/07/2008_277564
Δύσκολες μέρες
Tου Νικου Κωνστανταρα
Ολα δείχνουν ότι έρχονται δύσκολες μέρες και στην Ελλάδα, συνέπεια της διεθνούς κρίσης καθώς και των χρόνιων αδυναμιών της εγχώριας οικονομίας και του πολιτικού συστήματος. Η δυσανάλογα μεγάλη εξάρτηση από το πετρέλαιο, οι λίγες εξαγωγές και πολλές εισαγωγές, διευρύνουν συνεχώς τα ελλείμματα.
Την Πέμπτη ανακοινώθηκαν κι άλλα δυσμενή στοιχεία: τα έσοδα του εξαμήνου αυξήθηκαν μόλις κατά 5,7% (χαμηλότερα από το μισό του στόχου για ετήσια αύξηση 12,1%) ενώ τον Μάιο η βιομηχανική παραγωγή υποχώρησε κατά 6,6% σε σχέση με τον Μάιο του 2007.
Ο πληθωρισμός τον Ιούνιο ήταν πάλι στο 4,9%. Το Δημόσιο θα αναγκαστεί να δανειστεί πάνω από 37 δισ. ευρώ για να καλύψει τις ανάγκες του, το 2008.
Με την αύξηση των επιτοκίων, αναμένεται να πληρώσει έως και 350 εκατομμύρια ευρώ σε επιτόκια για τα ομόλογα που θα εκδοθούν φέτος. Και σα να μην έφταναν αυτά, η Ευρωπαϊκή Ενωση ζήτησε την επιστροφή 400 εκατομμυρίων ευρώ μόνο από τον αγροτικό τομέα για κονδύλια που δεν δικαιολογήθηκαν σωστά τους τελευταίους 18 μήνες.
Από την 1η Ιανουαρίου, η Ε.Ε. θα παρακρατεί σχεδόν 17 εκατομμύρια ευρώ την ημέρα από την Ελλάδα για τις 492 παράνομες χωματερές που υπολογίζεται ότι θα παραμείνουν σε λειτουργία (από ένα σημερινό σύνολο 2.047 ανεξέλεγκτων χωματερών).
Με αυτά τα δεδομένα, με τέτοια υστέρηση εσόδων από κάθε πηγή, ποια μέτρα θα μπορέσει να πάρει η κυβέρνηση ώστε να ανακουφίσει τα ασθενέστερα στρώματα της κοινωνίας; Επίσης, ποιες επενδύσεις με δημόσιο χρήμα θα μπορέσουν να γίνουν ώστε να δώσουν ώθηση στην οικονομία;
Ποιοι ιδιώτες θα κάνουν επενδύσεις όταν η γραφειοκρατία, η έλλειψη χωροταξικού σχεδίου και η γενική απροθυμία να γίνει οτιδήποτε απωθούν το κεφάλαιο, όπως διαπίστωσαν Ισπανοί που προσπαθούν να επενδύσουν περί τα 4 δισ. ευρώ στον χώρο της ενέργειας;
Ο καταναλωτικός παροξυσμός των τελευταίων ετών επίσης, βρίσκεται στο τέλος του. Τα δάνεια που ήταν τόσο φθηνά και προσέλκυσαν τους πελάτες στις τράπεζες έχουν ακριβύνει την ίδια ώρα που το πετρέλαιο, τα τρόφιμα και σχεδόν όλα τα αγαθά και υπηρεσίες απαιτούν όλο και μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων των οικογενειών.
Με μειωμένες επενδύσεις και μικρότερη κατανάλωση, πώς θα πετύχει η κυβέρνηση έστω και αυτό το 3,4% στον ρυθμό ανάπτυξης που αναμένει; Η επιστροφή στα θρανία τον Σεπτέμβρη θα δείξει αν ο υπουργός Οικονομικών κρύβει κάτι στο μανίκι του πέρα από την καθυστερημένη αλλά συνεχώς πλέον επαναλαμβανόμενη διαπίστωση ότι η κρίση θα χτυπήσει και την Ελλάδα.
Αφού έλεγε ότι η κρίση δεν θα μας αγγίξει (άρα δεν χρειάζεται να κάνουμε κάτι), η μοιρολατρία πλέον υποδηλώνει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα πια. (Είναι και αυτή μια τακτική διαχείρισης κρίσεων).
Τα προβλήματα της Ελλάδας θα χειροτερεύσουν και λόγω των δυσκολιών που εμφανίζονται αλλού. Η βιομηχανική παραγωγή στην Ευρωζώνη έχει πέσει. Αύριο θα ανακοινωθούν τα στοιχεία του Μαΐου, και αν επιβεβαιωθεί μια αναμενόμενη πτώση της τάξης του 3%, θα είναι η μεγαλύτερη μηνιαία πτώση από τον Ιούνιο του 1984, όπως επισήμανε αναλυτής της Barclays Capital στους Financial Times της Παρασκευής.
Οι επιπτώσεις μιας ύφεσης στην Ευρώπη μπορεί να είναι πολύ πιο σοβαρές για την Ελλάδα απ’ όποια προβλήματα γεννιούνται στην ίδια τη χώρα -ακόμη περισσότερο σήμερα που η Ε.Ε. μοιάζει να παραδέρνει χωρίς σαφή στόχο. Αν χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία βρεθούν αντιμέτωπες με σοβαρά οικονομικά προβλήματα, η πολιτική διέξοδος της Ε.Ε. θα μοιάζει όλο και πιο θολή. Και μια αδύναμη Ε.Ε. θα στερήσει την Ελλάδα από τον μεγαλύτερο σύμμαχό της στις δυσκολίες που διαφαίνονται.
Οι προκλήσεις, όμως, δεν είναι μόνο οικονομικές. Το σκάνδαλο Siemens έχει κλονίσει το πολιτικό σύστημα και την εμπιστοσύνη των πολιτών. Με τα προβλήματα που συσσωρεύονται εντός και εκτός των συνόρων μας, πρέπει να βρεθεί διέξοδος. Απαιτείται μεγάλη προσπάθεια από τους πολιτικούς μας να ενώσουν τις δυνάμεις τους εναντίον της απαξίωσης του συστήματος - μια υπέρβαση που δεν μπορούν ούτε καν να διανοηθούν.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_13/07/2008_277566
Σχόλια