Το ελληνικό πρότυπο ανάπτυξης μέσω της αξιοποίησης… παρασίτων

Το ελληνικό πρότυπο ανάπτυξης μέσω της αξιοποίησης… παρασίτων
Του Δημητρη Μπριασουλη*

Το πρότυπο της ανάπτυξης στην Ελλάδα προσανατολίζεται στη στήριξη του ατομικού πλουτισμού σε βάρος της μέριμνας για τα «κοινά» και της πραγματικής ανάπτυξης του τόπου. Τελευταία καταγράφονται νέα πολιτισμικά και πολιτικά ήθη στην χώρα που διαμορφώνουν ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης.
Αυτό το πρότυπο βασίζεται στην αξιοποίηση παρασίτων και μπορεί να παρουσιαστεί με εκπληκτική καθαρότητα χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της Marcalina Hellenica (M.H.).
Το παράσιτο M.H. είναι το έντομο με το οποίο εμβολιάσθηκαν πεύκα σε πευκοδάση και πόλεις της Ελλάδος για να αυξηθεί η παραγωγή μελιού με εύκολη αξιοποίηση από τις μέλισσες του μελιτώματος που παράγουν τα έντομα και το οποίο αναπτύσσεται στον κορμό και τους κλάδους των πεύκων.
Η χρηματοδότηση εξασφαλίστηκε από κοινοτικούς πόρους (ΚΠΣ). Η επιχείρηση υλοποιήθηκε από το υπουργείο Γεωργίας σε συνεργασία με τους μελισσοκόμους με το γνωστό εργαλείο των επιδοτήσεων μεταξύ 1989 και 2000.
Η παραγωγή του μελιού αυξήθηκε, μαζί και τα έσοδα των παραγωγών χωρίς ιδιαίτερο κόπο. Με την πάροδο του χρόνου όμως τα πεύκα-τροφοδότες του εντόμου άρχισαν να εξαντλούνται από την συστηματική και έντονη απομύζηση των χυμών τους και να ξηραίνονται τμηματικά.
Ηδη τα προβλήματα που καταγράφονται είναι πολύ έντονα τόσο μέσα σε αστικές περιοχές όσο και σε πευκοδάση. Τα πεύκα καταστρέφονται. Δυνατότητες παρέμβασης με χημικά θεωρητικά υπάρχουν αλλά είναι μη εφαρμόσιμες: Μέσα στις αστικές περιοχές δεν επιτρέπεται η χρήση χημικών για λόγους προστασίας της υγείας των κατοίκων. Γενικότερα, όμως, η εφαρμογή χημικών για την καταπολέμηση των παρασίτων δεν είναι εφικτή - υπάρχει κίνδυνος να χαρακτηρισθεί το ελληνικό μέλι δηλητηριώδες!
Τελικά η ανάπτυξη του τομέα της παραγωγής μελιού μέσω της αξιοποίησης παρασίτων δεν υπήρξε βιώσιμη. Αποδεικνύεται εφήμερη και ήδη ξεφουσκώνει συμπαρασύροντας στην καταστροφή ολόκληρα πευκοδάση, καθώς και το ελάχιστο αστικό πράσινο των πεύκων.
Οι επιδοτήσεις χρησιμοποιήθηκαν για να ωφελήσουν βραχυπρόθεσμα μια μικρή ομάδα παραγωγών, αλλά καταστρέφουν μακροχρόνια φυσικούς πόρους, την ποιότητα ζωής των πολιτών και τους ίδιους τους παραγωγούς. Θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για την αναβάθμιση της χλωρίδας που αποφέρει υψηλής ποιότητας μέλι με μακροπρόθεσμα πολλαπλά οφέλη για τους παραγωγούς, την ελληνική οικονομία, την ποιότητα ζωής των κατοίκων και το φυσικό περιβάλλον. Μόνο που τα οφέλη αυτά δεν θα ήταν άμεσα και εύκολα για τους λίγους ενδιαφερόμενους! Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του νέου πρότυπου ανάπτυξης το οποίο εξαπλώνεται ταχύτητα σαν «ήθος ανάπτυξης» με πολλαπλές εφαρμογές στη χώρα; Η χρηματοδότηση, από κοινοτικά κονδύλια και χρήματα των φορολογούμενων, ενώ θα έπρεπε να είχε σαν στόχο την βιώσιμη ανάπτυξη, στοχεύει στην χρηματοδότηση του εύκολου και βραχυχρόνιου πλουτισμού ατόμων ή ομάδων. Ποιος έχει ελέγξει τη διαδικασία της λήψης αυτών ή παρόμοιων αποφάσεων και ποιος έχει αναλάβει τις πολιτικές και τεχνικές ευθύνες για την συγκεκριμένη ή παρόμοια ζημιογόνο χρήση των επιδοτήσεων;
Η εκπαίδευση πολιτών και παραγωγικών ή κοινωνικών ομάδων στην «επιδοτούμενη τεμπελιά» και στο εύκολο κέρδος, αδιαφορώντας για τις μακροχρόνιες συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον, στα ήθη και τον πολιτισμό, στην ποιότητα της ζωής, στην ποιότητα των προϊόντων. Αναπτύσσεται μια νοοτροπία που οδηγεί τους πολίτες στα καφενεία περιμένοντας να εισπράξουν, τους μετανάστες στα χωράφια περιμένοντας να αγοράσουν την επιχείρηση του αφεντικού και την κοινωνία να αναζητεί τρόπους να εκμεταλλευθεί και άλλες επιδοτήσεις όταν θα έπρεπε να εκπαιδεύεται σε τρόπους παραγωγής που οδηγούν στη βιώσιμη οικονομική και κοινωνικο-πολιτιστική ανάπτυξη.
Η κοντόφθαλμη θεώρηση των συστατικών του όρου «ανάπτυξη»: αναρωτήθηκε κανείς τι γράφει το μέλι που προέρχεται από τις περιοχές όπου οι μέλισσες αξιοποιούν το μελίτωμα των εντόμων-παρασίτων; «Εκλεκτό ελληνικό μέλι από ...παράσιτα»; Ή τι σημαίνει ανάπτυξη με βάση την βελτίωση της ποιότητας και την αυστηρών προδιαγραφών πιστοποίηση των προϊόντων με αντίστοιχη διασφάλιση υψηλής προστιθέμενης αξίας σε αντίθεση με τη βραχυχρόνια εκμετάλλευση φυσικών πόρων για μαζική παραγωγή ποιοτικά κατώτερων προϊόντων; Η αχρήστευση του παραγωγικού ιστού της χώρας μέσα από την εξάντληση και κατασπατάληση των φυσικών πόρων της χάριν του πρόσκαιρου, εύκολου και επιδοτούμενου κέρδους ιδιωτών και ομάδων ενδιαφερομένων. Η πληρωμή του λογαριασμού για τη καταλήστευση και καταστροφή των φυσικών πόρων, μετά την κατασπατάληση κοινοτικών κονδυλίων και χρημάτων των φορολογουμένων, μεταφέρεται στο κοινωνικό σύνολο. Οσοι εισέπραξαν... εισέπραξαν. Αλλοι πληρώνουν τις ζημιές! Πολλαπλώς!
Αν στη θέση του πευκοδάσους μπουν οι φυσικοί πόροι της χώρας και στη θέση της αξιοποίησης των παρασίτων οι επιδοτούμενες δράσεις (π.χ. από τον αναπτυξιακό νόμο) απομύζησης φυσικών πόρων, στη θέση των μελισσοκόμων οι τοπικές κοινωνίες που προσδοκούν βραχυχρόνια, εύκολα κέρδη από την αξιοποίηση διαφόρων «παρασίτων» με εργαλείο τις επιδοτήσεις, ίσως και τις πυρκαγιές, θα καταλήξουμε στα ίδια συμπεράσματα. Βραχυχρόνια, η ομάδα των «παρασίτων» θα απορροφήσει τις επιδοτήσεις και θα καταναλώσει τους φυσικούς πόρους.
Οι τοπικές κοινωνίες θα κερδίσουν (ίσως) κάποια βραχυχρόνια, εύκολα κέρδη. Αλλά στο τέλος, καθώς θα έχουν εξαντληθεί οριστικά οι φυσικοί πόροι που εξασφαλίζουν την βιωσιμότητα και την αειφορία του τόπου, θα πληρώνουν μια ζωή, αυτοί και τα παιδιά και τα εγγόνια τους.... Μαζί θα έχουν χάσει και το ήθος τους και κυρίως τη δυνατότητα παραγωγής πολιτισμού.
* Ο κ. Μπριασούλης είναι καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_20/07/2008_278319