Σταύρος Λυγερός Από τα πρώτα βήματά τους στην κυβέρνηση το 2002, οι νεοοθωμανοί του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης είχαν επιχειρήσει να προσεταιρισθούν το κουρδικό στοιχείο με δύο τρόπους: Πρώτον, μέσω του πολιτικού Ισλάμ και πιο συγκεκριμένα με το ιδεολόγημα "Τούρκοι και Κούρδοι είμαστε και οι δύο παιδιά των Οθωμανών". Δεύτερον, με την πρωτοβουλία του Ερντογάν για πολιτική λύση του Κουρδικού στο πλαίσιο του τουρκικού κράτους. Στο πλαίσιο αυτό είχαν πραγματοποιηθεί και άτυπες διαπραγματεύσεις του αρχηγού των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών Χακάν Φιντάν με τον φυλακισμένο Αμπντουλάχ Οτσαλάν. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Με αυτόν τον τρόπο, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης είχε καταφέρει στο εκλογικό επίπεδο να προσελκύσει την πλειονότητα των Κούρδων, οι οποίοι είχαν υποφέρει τα πάνδεινα από το μετακεμαλικό καθεστώς. Όπου το κουρδικό κόμμα δεν είχε ελπίδα να εκλέξει δικό του υποψήφιο, οι Κούρδοι ψήφιζαν το κόμμα του Ερντογάν. Όταν, όμως, οι διαπραγματεύσεις για πολιτική λύση κατέρρευσαν και αναζωπυρώθηκε το κουρδικό αντάρτικο, οι νεοοθωμανοί επέστρεψαν στον αδιέξοδο δρόμο των κεμαλιστών: προσπάθησαν κι αυτοί ανεπιτυχώς να λύσουν το πρόβλημα με στρατιωτικά μέσα. Το αποτέλεσμα είναι το βαθύ ρήγμα που χώριζε το κουρδικό στοιχείο από τους κεμαλιστές να τους χωρίζει πλέον και από τους νεοοθωμανούς.
Για δεκαετίες η Δύση είχε επιδείξει μια περισσότερο ή λιγότερο σκανδαλώδη ανοχή, δίνοντας στην Άγκυρα τον χρόνο να λύσει στρατιωτικά το πρόβλημα. Οι σταυροφόροι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έκλειναν τα μάτια τους στο όνομα των γεωπολιτικών σκοπιμοτήτων. Από ένα σημείο και πέρα, όμως, άρχισαν να υποδεικνύουν την ανάγκη μιας πολιτικής λύσης.Από τη στιγμή, μάλιστα, που η Τουρκία τέθηκε σε τροχιά ένταξης, βρέθηκε αντιμέτωπη και με τις θεσμικές πιέσεις της ΕΕ για την τήρηση των δημοκρατικών κανόνων και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το κλίμα είχε αρχίσει να αλλάζει αφενός λόγω των ακραίων κατασταλτικών μεθόδων, αφετέρου λόγω του γεγονότος ότι η Τουρκία είχε προσπαθήσει εμμέσως να εξαγάγει το πρόβλημά της, διοχετεύοντας εκατοντάδες χιλιάδες εξαθλιωμένους Κούρδους στην Ευρώπη.
Για την τουρκική κρατική ιδεολογία, οι Κούρδοι ήταν "ορεινοί Tούρκοι"! Ο ισχυρισμός αυτός σήμερα έχει τόσο πολύ καταρρεύσει, που τον έχουν εγκαταλείψει ακόμα και οι σκληροπυρηνικοί Τούρκοι εθνικιστές. Η πάγια στρατηγική του κεμαλισμού να αφομοιώσει τους Κούρδους στο τουρκικό έθνος έχει ναυαγήσει οριστικά. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι την διευκόλυναν παρά πολύ η κοινή μουσουλμανική θρησκεία και η σε μεγάλο βαθμό επικράτηση της τουρκικής γλώσσας και στους κουρδικούς πληθυσμούς.
Η πρώιμη εξέγερση
Το κουρδικό πρόβλημα, λοιπόν, είναι κατ’ εξοχήν πολιτικό και δεν επιδέχεται πλέον στρατιωτική λύση. Ακόμα και στην περίπτωση που ο τουρκικός στρατός κατάφερνε να συντρίψει τους αντάρτες, η Τουρκία δεν θα έπαυε ως κράτος να αντιμετωπίζει το αίτημα των Κούρδων για εθνική χειραφέτηση και απελευθέρωση. Ας σημειωθεί ότι, σύμφωνα με την τουρκική στατιστική υπηρεσία, από τα 75 εκατομμύρια Τούρκων πολιτών πάνω από 20 είναι κουρδικής καταγωγής.Η δημογραφική ανάπτυξη του κουρδικού στοιχείου, μάλιστα, είναι πολύ μεγαλύτερη της δημογραφικής ανάπτυξης του τουρκικού στοιχείου, γεγονός που αργά αλλά σταθερά διαφοροποιεί υπέρ των Κούρδων την πληθυσμιακή αναλογία. Σύντομα ο ένας στους τρεις πολίτες της Τουρκίας θα είναι Κούρδος και μάλιστα Κούρδος με διακριτή εθνική συνείδηση, ακόμα κι αν είναι νομιμόφρων στο τουρκικό κράτος.
Η πολιτική της αφομοίωσης των Κούρδων άρχισε όταν το κεμαλικό καθεστώς ένιωσε ότι είχε σταθεροποιηθεί στην Ανατολή, μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης (1923). Στα συνέδρια του Ερζερούμ (Αύγουστος του 1919) και της Σεβάστειας (Σεπτέμβριος του 1919) ο Κεμάλ είχε υποσχεθεί στους Κούρδους ισότιμη συμμετοχή στο νέο κράτος, για να επιτύχει συμμαχία και τη συμμετοχή τους στον πόλεμο για την εκδίωξη των "απίστων" (Ελλήνων) από την Ανατολή.
Μετά τη συνθήκη της Λωζάννης ξέχασε τις υποσχέσεις και άρχισε να απαγορεύει τη χρήση της κουρδικής γλώσσας και τη δράση των κουρδικών οργανώσεων. Η πολιτική αυτή προκάλεσε την κουρδική εξέγερση του Σεΐχη Σαΐντ το 1925. Σποραδικές εξεγέρσεις σημειώθηκαν μέχρι το 1938, αλλά πάντα πνίγονταν στο αίμα. Ανάμεσα σ’ εκείνες τις εξεγέρσεις και στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του ΡΚΚ υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά.
Ξεχωριστή εθνική συνείδηση
Οι παλαιότερες κουρδικές εξεγέρσεις ήταν φυλετικές, ή είχαν θρησκευτικό χαρακτήρα, ήταν αντίδραση στην κατάργηση του Χαλιφάτου. Ακριβώς γι’ αυτό άφηναν περιθώρια στην κεμαλική εξουσία να συνοδεύει την καταστολή με πολιτικές αναγκαστικών εκτοπισμών και ενσωμάτωσης του κουρδικού στοιχείου στην τουρκική κοινωνία. Από τη στιγμή, όμως, που με το σύγχρονο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα οι Kούρδοι απέκτησαν ξεχωριστή εθνική συνείδηση, βιώνουν την τουρκική κυριαρχία ως κατάκτηση.Γι’ αυτό έχουν κατά κανόνα μετατραπεί σε ενεργούς ή παθητικούς, σε εμφανείς ή αφανείς αντιπάλους του τουρκικού κράτους. Αυτός είναι ο λόγος που έχουν συρρικνωθεί οι πιθανότητες επίτευξης μιας ήπιας πολιτικής λύσης, η οποία μακροπρόθεσμα να μην αμφισβητεί την ενότητα της σημερινής Τουρκίας. Το κουρδικό κίνημα είναι εθνικο-απελευθερωτικό και ως εκ τούτου έχει στόχο την ίδρυση κουρδικού κράτους.
Προ ημερών, ο φυλακισμένος ιστορικός ηγέτης του PKK Οτσαλάν, επανέφερε μέσω των δικηγόρων του, την πρόταση για πολιτική λύση, η οποία θα δίνει στους Κούρδους αυτονομία εντός του τουρκικού κράτους. Ας σημειωθεί ότι η πρόταση έγινε αμέσως μετά την άρση της διετούς απομόνωσής του από τους δικηγόρους του. Ο Ερντογάν μπορεί να κάνει ελιγμούς σ' αυτό το μέτωπο, αλλά δεν είναι σε θέση να βαδίσει αυτόν τον δρόμο.
Οι Κούρδοι και στη Συρία και στην Τουρκία (PKK) έχουν υιοθετήσει το αίτημα της αυτονομίας (αντιστοίχως από τη Δαμασκό και την Άγκυρα). Πρότυπό τους είναι το αυτόνομο κρατίδιο των Κούρδων στο βόρειο Ιράκ, το οποίο στην πραγματικότητα λειτουργεί σαν ημιανεξάρτητο κράτος. Προς αυτή την κατεύθυνση επιδιώκουν να σπρώξουν τα πράγματα, αλλά όπως το μετακεμαλικό καθεστώς παλαιότερα, έτσι και το ερντογανικό καθεστώς τώρα δεν είναι διατεθειμένο ούτε να συζητήσει μία τέτοια λύση.
Πρόπλασμα κουρδικού κράτους στη Συρία
Το ένοπλο κουρδικό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα λειτούργησε σαν καταλύτης μιας ευρύτερης διεργασίας αποσταθεροποίησης και διάβρωσης του μετακεμαλικού καθεστώτος. Πέρα απ’ αυτό, όμως, όσο το ΡΚΚ μένει όρθιο σ' αυτό τον αντάρτικο πόλεμο τόσο οι Κούρδοι θα είναι οι νικητές στο πολιτικό επίπεδο. Αν και οι αντάρτες στη νοτιοανατολική Τουρκία έχουν υποστεί σοβαρά πλήγματα, που τους δυσκολεύουν στο επιχειρησιακό επίπεδο, παραμένουν ικανοί να προκαλούν στρατιωτικές απώλειες, οικονομική αιμορραγία, πολιτικό κόστος και κυρίως να αμφισβητούν εμπράκτως την κυριαρχία του τουρκικού κράτους.Το αντάρτικο δεν επεδίωξε ποτέ να επιβληθεί στρατιωτικά στο τουρκικό κράτος. Αυτό είναι αδύνατον. Προκαλώντας του αιμορραγία σ’ όλα τα επίπεδα, όμως, προσπάθησε να διαμορφώσει τους όρους μιας πολιτικής λύσης του Κουρδικού. Είναι προφανές ότι εάν συνέβαινε αυτό θα άλλαζε τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή. Ας μην ξεχνάμε ότι από τη μία πλευρά η Τουρκία είναι περιφερειακή δύναμη κι από την άλλη είναι χώρα με ένα καρκίνωμα στο εσωτερικό της.
Αυτή την περίοδο, πάντως, το στοίχημα για το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα των Κούρδων είναι πολιτικό κι αφορά την επιβίωση και εδραίωση του προπλάσματος κράτους που έχει στηθεί με τις ευλογίες των Αμερικανών στη βορειοανατολική Συρία. Εκεί έχει εστιασθεί όλη η προσπάθεια κι όχι στο επίπεδο των αντάρτικων επιχειρήσεων. Την προσπάθεια στηρίζει και η Δύση, η οποία δεν έχει άλλο γεωπολιτικό έρεισμα στη Συρία. Γι' αυτό και το βαθύ αμερικανικό κράτος είχε αντιδράσει όταν προ καιρού ο πρόεδρος Τραμπ είχε ανακοινώσει, μετά από συνεννόηση με τον Ερντογάν, την αποχώρηση των Αμερικανών στρατιωτών από τη βορειοανατολική Συρία.
Είναι ενδεικτικό ότι τελικώς οι εκεί αμερικανικές δυνάμεις όχι μόνο δεν αποσύρθηκαν, αλλά και ενισχύθηκαν.
Για τον ίδιο λόγο προ ημερών, η Ουάσιγκτον --υπό την πίεση του Πενταγώνου-- συμφώνησε με την Άγκυρα την από κοινού διοίκηση μίας "ζώνης ασφαλείας", προκειμένου να αποτρέψει την τουρκική στρατιωτική εισβολή που είχε προαναγγείλει ο Ερντογάνμε σκοπό να καταλύσει το πρόπλασμα κουρδικού κράτους στη βορειοανατολική Συρία.
Ρόλο για να συμβεί αυτό έπαιξε και το Ισραήλ, το οποίο ναι μεν δεν αναμιγνύεται επισήμως, αλλά στην πραγματικότητα θεωρεί ζωτική για τα συμφέροντά του την ίδρυση κουρδικού κράτους.
=====================
Ο κουρδικός εφιάλτης της Τουρκίας - Αναδύεται το κράτος-κουρελού
Η δια στόματος Ερντογάν ευθεία απειλή ότι η Τουρκία ετοιμάζεται να επιτεθεί εναντίον των Κούρδων της Συρίας στα ανατολικά του Ευφράτη, υποχρέωσε την Ουάσιγκτον να παρέμβει αποτρεπτικά. Το αποτέλεσμα είναι η προ ημερών αμερικανοτουρκική συμφωνία για κοινό έλεγχο σε μία "ζώνη ασφαλείας" που θα εκτείνεται κατά μήκος των συνόρων της Τουρκίας με τη βορειοανατολική Συρία. Υπενθυμίζουμε ότι σε εκείνη την περιοχή, από τη στρατηγικής σημασίας πόλη Μανμπίτζ (Ιεράπολη) μέχρι τα σύνορα με το Ιράκ, οι κουρδικές δυνάμεις έχουν εδώ και πολύ καιρό εδραιώσει ένα πρόπλασμα κρατικής δομής.Την εν λόγω περιοχή οι Κούρδοι του YPG έχουν απελευθερώσει από το Ισλαμικό Κράτος με μεγάλο κόστος σε ανθρώπινες ζωές, γεγονός που οι Αμερικανοί και οι Γάλλοι αναγνωρίζουν. Γι' αυτούς, άλλωστε, το κουρδικό πρόπλασμα κράτους είναι και το μόνο έρεισμά τους σε μία Συρία, όπου οι δυνάμεις του καθεστώτος Άσαντ, με τη βοήθεια του Ιράν και της Χεζμπολάχ και βεβαίως με την αεροπορική υποστήριξη της Ρωσίας, έχουν πλέον κυριαρχήσει. Εξαιρέσεις είναι η περιοχή του Ιντλίμπ, η οποία συνεχίζει να ελέγχεται από τζιχαντιστές, και τα εδάφη που έχει καταλάβει η Τουρκία σε δύο φάσεις.
Η πρόσφατη συμφωνία Ουάσιγκτον-Άγκυρας μπορεί προς το παρόν να απέτρεψε την τουρκική εισβολή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί οριστική διευθέτηση. Το μέλλον της εν λόγω περιοχής θα καθορισθεί στο πλαίσιο της ευρύτερης διευθέτησης που κάποια στιγμή θα επιβληθεί για το μελλοντικό καθεστώς σε ολόκληρη τη Συρία. Διευθέτηση, η οποία και θα κρίνει το μέλλον και των υπό τουρκική κατοχή συριακών εδαφών.
Το ναυάγιο της στρατιωτικής λύσης
Όταν στις αρχές της δεκαετίας 1990 ο Οζάλ με ανατολίτικη κομπορρημοσύνη μιλούσε για την αναδυόμενη τουρκική ζώνη επιρροής, που θα εκτεινόταν από την Αδριατική μέχρι το Σινικό Τείχος, η Τουρκία ήταν ήδη καρκινοπαθής. Το εθνικοαπελευθερωτικό αντάρτικο του ΡΚΚ, που ξεκίνησε το 1984, δεν κατάφερε μόνο να αποσταθεροποιήσει την τουρκική κυριαρχία στις νοτιοανατολικές επαρχίες. Άσκησε και διαβρωτική επιρροή συνολικά στο μετακεμαλικό καθεστώς.Δεν το κατάφεραν ούτε οι αλλεπάλληλες εισβολές του τουρκικού στρατού στο βόρειο Ιράκ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990. Ας σημειωθεί ότι το 1994 είχαν εισβάλει 40.000 Τούρκοι στρατιώτες υπό τον στρατηγό Τσεβίκ Μπιρ (επιχείρηση Ατσάλι), χωρίς και πάλι να επιτύχουν τον αντικειμενικό σκοπό τους. Παρά τις σημαντικές απώλειες που κατά καιρούς έχει υποστεί, το ΡΚΚ έχει αποδείξει ότι μπορεί να επιβιώνει ως αντάρτικο και να προκαλεί σημαντικά πλήγματα στις τουρκικές δυνάμεις. Τα θύματα αυτού του ασύμμετρου πολέμου ξεπερνούν τις 40.000. Ένα σημαντικό ποσοστό είναι Τούρκοι στρατιώτες, ενώ πολλαπλάσιοι είναι οι τραυματίες. Τεράστιο είναι και το οικονομικό κόστος.
Το κόστος αυτού του ασύμμετρου πολέμου για την Τουρκία έχει υπολογισθεί αθροιστικά από τουρκικές πηγές σε πολύ πάνω από 300 δισεκατομμύρια δολάρια. Σ’ αυτά θα πρέπει να προστεθούν το μεγάλο κόστος των καταστροφών που προκαλούσαν τόσο οι επιθέσεις των ανταρτών όσο και η δράση των δυνάμεων ασφαλείας, καθώς και το κόστος από την παρακώλυση της οικονομικής δραστηριότητας στις νοτιοανατολικές επαρχίες.
Μωσαϊκό εθνοτήτων ή κράτος-κουρελού
Η Τουρκία έχει εγκλωβισθεί σ’ έναν φαύλο κύκλο. Η εμμονή στην επιδίωξη στρατιωτικής λύσης και η καλλιέργεια της αντίληψης του κράτους-οχυρού αποδείχθηκαν εξόχως αντιπαραγωγικές. Η κεμαλική στρατογραφειοκρατία θεωρούσε την αναζήτηση πολιτικής λύσης παραδοχή ήττας, που εκ των πραγμάτων θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου, με ανεξέλεγκτες συνέπειες για την ίδια την ακεραιότητα του τουρκικού κράτους.Θεωρούσε ότι, εάν σπάσει ο κουρδικός κρίκος, αργά ή γρήγορα θα ακυρωθεί συνολικά το δόγμα "ένα έθνος, ένα κράτος, μία γλώσσα, μία θρησκεία". Το πουλόβερ θα αρχίσει να ξηλώνεται και μέσα από την κρίση θα αναδυθεί σιγά σιγά το μωσαϊκό των μικρασιατικών εθνοτήτων που ισοπεδώθηκαν από τον κεμαλισμό. Για την ακρίβεια, αυτό έχει ήδη αρχίσει να γίνεται. Εάν ξύσουμε την επιφάνεια, η Τουρκία είναι ένα πολυεθνικό κράτος που δηλώνει ότι είναι μονοεθνικό.
Στην πραγματικότητα, οι Τούρκοι αδυνατούν να συμβιβασθούν με την ιστορία τους. Σύμφωνα με εκτεταμένη επιστημονική έρευνα του πανεπιστημίου του Τίμπιγκεν (Γερμανία) με τίτλο Εθνικές Ομάδες στην Τουρκική Δημοκρατία, στη χώρα αυτή υπάρχουν τουλάχιστον 52 εθνικές ομάδες, με ξεχωριστά γλωσσικά, θρησκευτικά και εθνολογικά χαρακτηριστικά. Το κουρδικό αντάρτικο δεν έφερε στην επιφάνεια μόνο το Κουρδικό Ζήτημα. Ρηγμάτωσε πολλαπλά την τουρκική κρατική ιδεολογία. Οι συμπιεσμένες μικρασιατικές εθνικές και θρησκευτικές ομάδες (όπως οι αλεβίτες) επαναδιεκδικούν την αναγνώριση και προβάλλουν την ιδιαίτερη ταυτότητά τους.
Η ανάδυση του κουρδικού εθνισμού
Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της στρατοχωροφυλακής, η χωρίς κανόνες δράση των παρακρατικών αντι-αντάρτικων ομάδων στις νοτιοανατολικές επαρχίες και οι βρόμικες επιχειρήσεις δημιούργησαν με το χυμένο αίμα βαθύ χάσμα ανάμεσα στη μεγάλη πλειονότητα των Κούρδων και στο τουρκικό κράτος. Προκαλώντας με τη δράση του τη βίαιη και συχνά τυφλή κατασταλτική αντίδραση των κρατικών και παρακρατικών μηχανισμών, το κουρδικό αντάρτικο λειτούργησε σαν καταλύτης για τη δυναμική ανάδυση του κουρδικού εθνισμού στην επικράτεια της Τουρκίας. Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν έχει επιστροφή.Απ’ αυτή την άποψη, το PKK έχει επιτελέσει το σημαντικότερο σκέλος της ιστορικής αποστολής του. Μέσα από τον πολυετή ένοπλο αγώνα του σφυρηλατήθηκε οριστικά και αμετάκλητα η ξεχωριστή εθνική συνείδηση των Κούρδων. Ο κουρδικός εθνισμός αναπτύσσεται δυναμικά όχι μόνο στις νοτιοανατολικές επαρχίες, αλλά και στις φτωχογειτονιές των μεγάλων πόλεων όλης της Τουρκίας.
Εκεί έχουν καταφύγει εκατομμύρια Κούρδων όχι μόνο λόγω της αστυφιλίας, αλλά και λόγω της πρακτικής του βίαιου ξεριζωμού αγροτικών κουρδικών πληθυσμών της νοτιοανατολικής Τουρκίας μέσω των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων. Ας σημειωθεί ότι κατά τη διάρκειά τους έχουν καταστραφεί 4.500 κουρδικά χωριά και οικισμοί. Με άλλα λόγια, ακόμα και η απόσχιση εδαφών δεν θα έλυνε οριστικά το κουρδικό πρόβλημα. Το κουρδικό καρκίνωμα έχει κάνει μετάσταση.
Το ΡΚΚ προσπαθεί να κατευθύνει τους Κούρδους εσωτερικούς πρόσφυγες να εγκατασταθούν στο τρίγωνο Μερσίνα-Άδανα-Αλεξανδρέττα. Στόχος του είναι η δημιουργία πολυάριθμων κουρδικών κοινοτήτων στην περιοχή αυτή, ώστε να δημιουργηθούν οι πληθυσμιακές προϋποθέσεις για μελλοντική κουρδική έξοδο στην Ανατολική Μεσόγειο. Με βάση επίσημα στοιχεία, ήδη η πλειονότητα του πληθυσμού της Μερσίνας (λιμάνι) είναι Κούρδοι.
=============
Σχόλια