Το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού και η αφόρητη ελαφρότητα του ΣΥΡΙΖΑ

Σταύρος Λυγερός

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα που ακούστηκαν στην κοινοβουλευτική συζήτηση για την κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών είναι ότι οι γείτονες έχουν το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού. Το επιχείρημα είχε επικαλεσθεί τον περασμένο Ιούνιο ο ίδιος ο πρωθυπουργός για να δικαιολογήσει τα όσα περιλαμβάνονται στη Συμφωνία. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Ας σημειωθεί ότι πριν 10 χρόνια, αμέσως μετά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, ο τότε υπουργός Εξωτερικών της ΠΓΔΜ Μιλόσοσκι (κυβέρνηση Γκρουέφσκι), σε επιστολή του προς τους ομολόγους του των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ (αρχές Απριλίου 2008), είχε επικαλεσθεί το ίδιο ακριβώς επιχείρημα που είναι αλήθεια ότι έχει απήχηση διεθνώς.

Έγραφε τότε: «Είναι πράγματι ιδιαιτέρως δύσκολο για το μακεδονικό λαό να καταλάβει ότι, προκειμένου να γίνει μέλος μιας Συμμαχίας ελεύθερων εθνών, το δικό μας έθνος θα πρέπει να παραιτηθεί από την ελευθερία να ασκήσει το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο παράδοξο. Γι’ αυτούς τους λόγους πιστεύω ότι η χώρα σας και εσείς προσωπικά θα υποστηρίξετε περαιτέρω την άμεση προσχώρηση της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ, διατηρώντας, την ίδια στιγμή, το δικαίωμά μας στον εθνικό αυτοπροσδιορισμό και τη γλωσσική ταυτότητα».

• Το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού, όμως, είναι ατομικό. 
• Αφορά το δικαίωμα του κάθε ατόμου να ορίζει αυτό ποια είναι η εθνική του συνείδηση. Δεν σημαίνει ότι ένας λαός μπορεί να επιλέγει χωρίς περιορισμούς όποιο όνομα θέλει για τον εαυτό του, για το κράτος, και τη γλώσσα του. Έχω επανειλημμένως από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 χρησιμοποιήσει το εξής επιχείρημα:

Τί θα έλεγαν τα άλλα εθνικά κράτη στη Γηραιά Ήπειρο εάν –υποθετικά μιλώντας– η Ελλάδα αποφάσιζε να μετονομασθεί σε “Δημοκρατία της Ευρώπης”, το ελληνικό έθνος σε ευρωπαϊκό και η ελληνική γλώσσα αντιστοίχως σε ευρωπαϊκή; Θα το αποδέχονταν; Προφανώς όχι. Ευρωβουλευτές και ξένοι δημοσιογράφοι που υποστήριζαν το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού των Σλαβομακεδόνων είχαν αντιδράσει όταν τους είχα θέσει αντιμέτωπους με το παραπάνω ερώτημα.

Είχαν επικαλεσθεί το βάσιμο επιχείρημα ότι η Ελλάδα είναι κι αυτή Ευρώπη, αλλά δεν είναι μόνο αυτή η Ευρώπη, ότι οι Έλληνες είναι κι αυτοί Ευρωπαίοι, αλλά δεν είναι μόνο αυτοί οι Ευρωπαίοι. Είχαν αντιδράσει, δηλαδή, με το βάσιμο επιχείρημα ότι το Μέρος επιχειρεί να οικειοποιηθεί το Όλον. Όταν, δηλαδή, έστω και υποθετικά εθίγησαν οι ίδιοι, συμφώνησαν ότι το ίδιο ακριβώς πρέπει να ισχύσει και στην περίπτωση των Σλαβομακεδόνων.

Ταπείνωση και ταπείνωση

Η ΠΓΔΜ είναι κι αυτή μέρος της πολυεθνικής γεωγραφικής Μακεδονίας, έτσι όπως αυτή προσδιορίσθηκε από τον 19ο αιώνα. Δεν είναι, όμως, η Μακεδονία. Οι κάτοικοί της είναι κι αυτοί με την γεωγραφική έννοια Μακεδόνες, όπως και οι άλλες εθνότητες που κατοικούν στη γεωγραφική Μακεδονία, αλλά δεν είναι εθνικά Μακεδόνες. Δεν υπάρχει “μακεδονικό” έθνος, επειδή η γεωγραφική Μακεδονία είναι πολυεθνική στους νεότερους χρόνους.
Για τον ίδιο λόγο, λοιπόν, που το γειτονικό κράτος, ως Μέρος είναι καταχρηστικό να ονομάζεται “Μακεδονία”, για τον ίδιο ακριβώς λόγο είναι καταχρηστικό οι πολίτες του, επίσης ως Μέρος, να ονομάζονται “Μακεδόνες” και η γλώσσα τους “μακεδονική”. Όταν, λοιπόν, οι Ζάεφ και Ντιμιτρόφ αποδέχθηκαν στις διαπραγματεύσεις ότι ως κράτος είναι Μέρος και συμφώνησαν έστω στο Βόρεια Μακεδονία, ουσιαστικά είχαν χάσει τη δυνατότητα να επιμείνουν στη χρήση των όρων “Μακεδόνες” και “μακεδονική” γλώσσα. Κατάφεραν να τα περάσουν στη Συμφωνία των Πρεσπών μόνο και μόνο, επειδή ο Κοτζιάς αφέθηκε να πέσει στην παγίδα Νίμιτς και να ανταλλάξει τη σύνθετη ονομασία για το κράτος με την αποδοχή “μακεδονικής” ταυτότητας.
Σωστά έχει επανειλημμένως πει ο Τσίπρας ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να ταπεινώσει τους γείτονες. Ταπεινωμένος γείτονας γίνεται κακός γείτονας. Αυτό που συνέβη, όμως, είναι ότι με τη Συμφωνία ταπεινώνονται οι Έλληνες. Και μάλιστα ταπεινώνονται, ενώ έχουν υπέρ τους το δίκαιο της ιστορίας και της παραγματικότητας και ταυτοχρόνως ενώ είχαν συντριπτικό διαπραγματευτικό πλεονέκτημα.
Η Ελλάδα δεν έχει ούτε συμφέρον, ούτε αρμοδιότητα να βαφτίσει τους γείτονες. Έχει συμφέρον κι αρμοδιότητα, όμως, να τους εμποδίσει να μονοπωλήσουν και να οικειοποιηθούν αυτό που δεν τους ανήκει, αυτό που θίγει τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Δεν πρόκειται για σχολαστικότητα. Μονοπωλώντας με τη Συμφωνία το όνομα “Μακεδόνες” και “μακεδονική” γλώσσα, το Μέρος εγγράφει υποθήκη επί του Όλου κατ’ αυτό τον τρόπο νομιμοποιεί βλέψεις στο σύνολο της Μακεδονίας, έστω και φαντασιακές.

Ασχετοσύνη ή παραπλάνηση;

Παρά το γεγονός ότι τα Σκόπια δεν έχουν καμία δυνατότητα να απειλήσουν την ελληνική Μακεδονία, το πρόβλημα δεν είναι ασήμαντο. Η –με την ελληνική υπογραφή– συμφωνία νομιμοποιεί εμμέσως το ιδεολόγημα περί “διαμελισμένης μακεδονικής πατρίδας”, γεγονός που αφήνει ανοικτό τον δρόμο για να συνεχισθεί ο φαύλος κύκλος της προπαγανδιστικής πίεσης, που δηλητηριάζει το κλίμα στις διμερείς σχέσεις. Ακόμα και αν η κυβέρνηση Ζάεφ αποφύγει προκλητικές ενέργειες, αύριο θα βρεθεί στην εξουσία το VMRO. Η Ελλάδα όφειλε να είναι καλυμμένη όποια κυβέρνηση κι αν βρίσκεται στα Σκόπια.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω και μόνο το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός και πλήθος υπουργών και βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ επικαλούνται αυτές τις ημέρες στη Βουλή το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού των γειτόνων καταδεικνύει ή ασχετοσύνη ή πρόθεση παραπλάνησης της κοινής γνώμης. Ό,τι και από τα δύο κι αν ισχύει είναι όχι απλώς εθνικά επικίνδυνο, αλλά εθνικά βλαβερό.

• Εάν ο Τσίπρας και το κόμμα του πιστεύουν ότι το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού ισχύει γενικά και χωρίς προσδιορισμούς, θα έπρεπε για λόγους συνέπειας να αναγνωρίσουν το γειτονικό κράτος σαν “Δημοκρατία της Μακεδονίας”. Γιατί άραγε ζήτησαν πιεστικά να μετονομασθεί σε Βόρεια Μακεδονία; Μεταφερόμενοι σε άλλο γήπεδο, γιατί αρνούνται το δικαίωμα της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη να αυτοπροσδιορισθεί σαν τουρκική;
• Συμπερασματικά, θα ήταν φρόνιμο ο φορέας του πρωθυπουργικού αξιώματος, όπως και οι φορείς υπουργικού και βουλευτικού αξιώματος να ελέγχουν πολύ προσεκτικά τις κουβέντες που με περισσή επιπολαιότητα ξεστομίζουν για να δικαιολογήσουν την εθνικά επιβλαβή πράξη τους να υπογράψουν και τώρα να ψηφίσουν τη Συμφωνία των Πρεσπών. Ας θυμούνται ότι τέτοιες κουβέντες δυνητικά μπορεί να έχουν συνέπειες…

================

Η ιστορική ταυτότητα ως τίμημα