- Η κρίση δεν είναι μόνο κρίση της οικονομίας αλλά, κατά τη γνώμη σας, είναι και κρίση συμπεριφοράς των μάνατζερ, άρακαι του τρόπου με τον οποίο σπουδάζουν. Γιατί;
«Πρέπει να καταλάβουμε γιατί, ιδιαίτερα στον χρηματοπιστωτικό τομέα, οι μάνατζερ και οι διοικητές επιχειρήσεων πιάστηκαν σε αυτή τη διαδικασία συλλογικής τύφλωσης με την οποία απέρριψαν όλες τις ενδείξεις επικινδυνότητας, περιφρόνησαν όλους όσοι σκέφτονταν διαφορετικά, αγνόησαν όσους είχαν αρνητικές απόψεις. Υπάρχει άλλωστε μια μορφή σχιζοφρένειας ανάμεσα αφενός στα λόγια που εξυμνούν την αξία της ανακαίνισης και άρα και της ικανότητας κάποιου να σκέφτεται διαφορετικά, και αφετέρου στην πραγματικότητα των οργανώσεων, που συχνά συνίσταται στην προώθηση δίπλα στους ηγέτες αυτών ακριβώς που τους μοιάζουν και υιοθετούν επίπεδες, άκριτες και συναινετικές συμπεριφορές».
- Γιατί άραγε φταίνε για αυτό οι σπουδές των μάνατζερ;
«Οι σχολές είναι και αυτές οργανώσεις, άρα υποφέρουν από τα ίδια συμπτώματα όπως και οι επιχειρήσεις. Σε αυτές αξιολογείται κυρίως η απόκτηση εργαλείων διαχείρισης (λογιστικά, χρηματοοικονομικά, μάρκετινγκ, επικοινωνία, διαχείριση ανθρώπινων πόρων), δηλαδή κυρίως το “πώς”. Δίνεται ιδιαίτερο βάρος στο πώς να γίνουν τα πράγματα πιο γρήγορα, καλύτερα και λιγότερο ακριβά και όχι τόσο στο να σκεφτούμε τα ίδια τα προβλήματα. Το “γιατί;”, αυτό που επιτρέπει στους φοιτητές να θέτουν πρωτοπόρα, προκλητικά ερωτήματα, είναι αυτό που μπορεί να προωθήσει την κριτική τους διάθεση. Οι ανθρώπινες επιστήμες, μεταξύ άλλων, επιτρέπουν τα ουσιαστικά αυτά ερωτήματα, αλλά δεν αντιπροσωπεύονται και πολύ σε αυτές τις σχολές. Αντίθετα, υπάρχει μια υπερειδίκευση στις διδασκαλίες, που ταυτόχρονα μεταφράζεται σε κίνδυνο φτώχειας τους».
- Και όμως οι σχολές δεν δημιούργησαν μαθήματα ηθικής, ιδιαίτερα μέσω της θεματικής της βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνικής υπευθυνότητας των επιχειρήσεων...
« Μπορεί κανείς να το πιστεύει, αλλά επίσης μπορεί να πρόκειται απλώς για αυτό που ο Χένρι Μίντζεμπεργκ, καθηγητής Μάνατζμεντ στο Πανεπιστήμιο ΜcGill του Καναδά, ονόμασε “τελετουργικές αμφισβητήσεις”- δηλαδή απλώς καθησυχάζουν, χωρίς να έχουν μεγάλη επίδραση. Πρέπει να έχουμε το κουράγιο να αλλάξουμε τα κριτήρια αξιολόγησης των οργανισμών πιστοποίησης και να αξιοποιήσουμε παιδαγωγικές διαδικασίες που να προκαλούν την κριτική σκέψη. Οπως στα διαμάντια συχνά προκαλείς ρωγμή για να μπορέσεις καλύτερα να τα δουλέψεις και να λάμψουν, έτσι και εδώ χρειάζονται ρωγμές. Πρέπει να μεταδώσουμε στα μελλοντικά στελέχη την ικανότητα να βλέπουν τις ρωγμές της βεβαιότητάς τους, να αμφισβητούν τις “απόλυτες αλήθειες” και να βγαίνουν από την ελκυστική παγίδα του κομφορμισμού, για να μπορούν να εφευρίσκουν νέους κανόνες».
Ο Βενσάν Κάλβες είναι καθηγητής της Εssca και της Εcole Ρolytechnique
«Πρέπει να καταλάβουμε γιατί, ιδιαίτερα στον χρηματοπιστωτικό τομέα, οι μάνατζερ και οι διοικητές επιχειρήσεων πιάστηκαν σε αυτή τη διαδικασία συλλογικής τύφλωσης με την οποία απέρριψαν όλες τις ενδείξεις επικινδυνότητας, περιφρόνησαν όλους όσοι σκέφτονταν διαφορετικά, αγνόησαν όσους είχαν αρνητικές απόψεις. Υπάρχει άλλωστε μια μορφή σχιζοφρένειας ανάμεσα αφενός στα λόγια που εξυμνούν την αξία της ανακαίνισης και άρα και της ικανότητας κάποιου να σκέφτεται διαφορετικά, και αφετέρου στην πραγματικότητα των οργανώσεων, που συχνά συνίσταται στην προώθηση δίπλα στους ηγέτες αυτών ακριβώς που τους μοιάζουν και υιοθετούν επίπεδες, άκριτες και συναινετικές συμπεριφορές».
- Γιατί άραγε φταίνε για αυτό οι σπουδές των μάνατζερ;
«Οι σχολές είναι και αυτές οργανώσεις, άρα υποφέρουν από τα ίδια συμπτώματα όπως και οι επιχειρήσεις. Σε αυτές αξιολογείται κυρίως η απόκτηση εργαλείων διαχείρισης (λογιστικά, χρηματοοικονομικά, μάρκετινγκ, επικοινωνία, διαχείριση ανθρώπινων πόρων), δηλαδή κυρίως το “πώς”. Δίνεται ιδιαίτερο βάρος στο πώς να γίνουν τα πράγματα πιο γρήγορα, καλύτερα και λιγότερο ακριβά και όχι τόσο στο να σκεφτούμε τα ίδια τα προβλήματα. Το “γιατί;”, αυτό που επιτρέπει στους φοιτητές να θέτουν πρωτοπόρα, προκλητικά ερωτήματα, είναι αυτό που μπορεί να προωθήσει την κριτική τους διάθεση. Οι ανθρώπινες επιστήμες, μεταξύ άλλων, επιτρέπουν τα ουσιαστικά αυτά ερωτήματα, αλλά δεν αντιπροσωπεύονται και πολύ σε αυτές τις σχολές. Αντίθετα, υπάρχει μια υπερειδίκευση στις διδασκαλίες, που ταυτόχρονα μεταφράζεται σε κίνδυνο φτώχειας τους».
- Και όμως οι σχολές δεν δημιούργησαν μαθήματα ηθικής, ιδιαίτερα μέσω της θεματικής της βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνικής υπευθυνότητας των επιχειρήσεων...
« Μπορεί κανείς να το πιστεύει, αλλά επίσης μπορεί να πρόκειται απλώς για αυτό που ο Χένρι Μίντζεμπεργκ, καθηγητής Μάνατζμεντ στο Πανεπιστήμιο ΜcGill του Καναδά, ονόμασε “τελετουργικές αμφισβητήσεις”- δηλαδή απλώς καθησυχάζουν, χωρίς να έχουν μεγάλη επίδραση. Πρέπει να έχουμε το κουράγιο να αλλάξουμε τα κριτήρια αξιολόγησης των οργανισμών πιστοποίησης και να αξιοποιήσουμε παιδαγωγικές διαδικασίες που να προκαλούν την κριτική σκέψη. Οπως στα διαμάντια συχνά προκαλείς ρωγμή για να μπορέσεις καλύτερα να τα δουλέψεις και να λάμψουν, έτσι και εδώ χρειάζονται ρωγμές. Πρέπει να μεταδώσουμε στα μελλοντικά στελέχη την ικανότητα να βλέπουν τις ρωγμές της βεβαιότητάς τους, να αμφισβητούν τις “απόλυτες αλήθειες” και να βγαίνουν από την ελκυστική παγίδα του κομφορμισμού, για να μπορούν να εφευρίσκουν νέους κανόνες».
Ο Βενσάν Κάλβες είναι καθηγητής της Εssca και της Εcole Ρolytechnique
Σχόλια