Τι συμβαίνει με τις ΜΚΟ που κατηγορούνται για κατασκοπεία

 

Βασιλική Σιούτη

Γιατί σχηματίστηκε δικογραφία σε βάρος τεσσάρων γερμανικών ΜΚΟ για κατασκοπεία και παράνομη διακίνηση, τι λένε οι ίδιες και τι τους καταλογίζουν οι ελληνικές αρχές; Η χορηγός γερμανική Ευαγγελική εκκλησία και άλλα μυστήρια

ΚAΤΑΓΓΕΛΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΠΤΗ ΔΡΑΣΗ ορισμένων από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που άρχισαν να εμφανίζονται στη Λέσβο από το 2015 υπήρχαν από την πρώτη στιγμή που αυτές πάτησαν το πόδι τους στο νησί. Ο απλός κόσμος του νησιού, στην πλειοψηφία του, είχε επιδείξει αλληλεγγύη και είχε υποδεχτεί με διάθεση προσφοράς τους αιτούντες άσυλο που κατέφθαναν με βάρκες στις ακτές καθημερινά. 

Κάποιες ΜΚΟ, ωστόσο, που εμφανίστηκαν περίπου ως «παράπλευρη συνέπεια» μαζί με τις ροές στο νησί, όλα αυτά τα χρόνια λειτουργούσαν σαν κράτος εν κράτει, σε πλήρη αδιαφάνεια και αδιαφορώντας σχεδόν επιδεικτικά για τη νομιμότητα. Οι κυβερνήσεις αναγκάζονταν κάθε τόσο να λένε ότι θα έθεταν όρια στην ανεξέλεγκτη δράση των ΜΚΟ, αλλά καμία δεν το έκανε. 

Τα πράγματα άλλαξαν μετά την κρίση στα σύνορα του Έβρου, τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν ο Ερντογάν επιχείρησε να εργαλειοποιήσει το προσφυγικό - μεταναστευτικό για να φέρει σε δύσκολη θέση την Ελλάδα και να εκβιάσει την Ε.Ε. «Κάποιες ΜΚΟ λειτούργησαν σχεδόν σαν παράρτημα της κυβέρνησης Ερντογάν, αναπαράγοντας την προπαγάνδα του ή ακόμα και επιχειρώντας προβοκάτσιες. Εκεί ήταν που οι ελληνικές Αρχές αποφάσισαν να ελέγξουν τον ρόλο των ΜΚΟ, για τις οποίες υπήρχαν ενδείξεις ότι μπορεί να εξυπηρετούν άλλες σκοπιμότητες και να χρησιμοποιούν ως πρόσχημα το προσφυγικό» αναφέρει κυβερνητικός αξιωματούχος. 

 «Οι αποφάσεις που έλαβε τότε η ελληνική κυβέρνηση ενόχλησαν, εκτός από τον Ερντογάν, και τα διεθνή κυκλώματα που κερδοσκοπούν από το προσφυγικό και σε αρκετές περιπτώσεις συνδέονται μεταξύ τους». Η φύλαξη των ανατολικών, χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων της χώρας από τα σώματα ασφαλείας και τις ένοπλες δυνάμεις για την αποτροπή παράνομων εισόδων στη χώρα, η προσωρινή αναστολή της υποβολής αιτήσεων ασύλου όσων εισέρχονται στη χώρα παράνομα, η υποβολή αιτήματος στη FRONTEX για ανάπτυξη της ομάδας RABIT για τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της χώρας, όλα αυτά θεωρήθηκαν –και ήταν πράγματι– εμπόδια στη δράση πολλών ΜΚΟ.

Από τότε ξεκίνησε ένας άτυπος «πόλεμος», με την κυβέρνηση στη μια πλευρά και την Τουρκία στην άλλη, μαζί με συγκεκριμένες ΜΚΟ και δίκτυα. Στην κυβέρνηση πολλοί θεωρούν πως αρκετά δημοσιεύματα στον ξένο Τύπο, οι ισχυρισμοί περί νεκρών μεταναστών στα ελληνικά σύνορα καθώς και προβοκατόρικες ενέργειες στα κέντρα υποδοχής αιτούντων άσυλο ήταν «χτυπήματα» με μήνυμα, προκειμένου να πιεστεί και να υποχωρήσει. 

Οι ελληνικές Αρχές απάντησαν επιχειρώντας να φτιάξουν ένα μητρώο ΜΚΟ με κανόνες (κάποιας) διαφάνειας, ενώ ξεκίνησαν οικονομικούς ελέγχους σε συνεργασία με την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, καθώς και ελέγχους των καταγγελιών που υπήρχαν. 

Το αποτέλεσμα είναι η δικογραφία που σχηματίστηκε σε βάρος των τεσσάρων ΜΚΟ, οι οποίες κατηγορούνται για κατασκοπεία και μια σειρά από σοβαρά αδικήματα, όπως συγκρότηση και ένταξη σε εγκληματική οργάνωση, παραβίαση μυστικών της πολιτείας, καθώς και παράβαση του Κώδικα Μετανάστευσης. Η δικογραφία αυτή, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, εμπλουτίζεται συνεχώς, ενώ αναμένεται να προκύψουν νέα στοιχεία από τη δικαστική διερεύνηση που πρόκειται να ακολουθήσει.

Όπως αναφέρουν κάτοικοι της Λέσβου, από εκείνους που είχαν σπεύσει να υποδεχτούν και να φροντίσουν τους πρόσφυγες όταν κατέφθαναν με τις πρώτες βάρκες, «υπήρχαν ΜΚΟ που πρόσφεραν πραγματικά και άλλες που ήταν προφανές πως δρούσαν σε μια γκρίζα ζώνη, εξυπηρετώντας άλλες σκοπιμότητες». 

«Σοβαρές ΜΚΟ υπάρχουν, και ευτυχώς που υπάρχουν» αναφέρει ντόπιος, το σπίτι του οποίου βρίσκεται κοντά στον νέο καταυλισμό. «Έκαναν φοβερή δουλειά στο νησί με την πανδημία. Αλλά αυτές οι σοβαρές ΜΚΟ είναι 10-12. Υπάρχουν δεκάδες άλλες που βλέπουν το προσφυγικό - μεταναστευτικό ως μέσο για να βγάλουν κέρδη ή για να κάνουν άλλες δουλειές» συμπληρώνει. 

«Δεν είναι όλες οι ΜΚΟ το ίδιο» υποστηρίζουν και στην κυβέρνηση. «Στη χώρα μας δραστηριοποιούνται ΜΚΟ με σημαντική συμβολή στη διαχείριση του μεταναστευτικού προβλήματος και οι οποίες έχουν ενταχθεί στο μητρώο του υπουργείου Μετανάστευσης. Οι επιχειρήσεις της ΕΛ.ΑΣ. και της ΕΥΠ αφορούν συγκεκριμένες ΜΚΟ και ξένα δίκτυα που κινούνται σε βάρος της εθνικής ασφάλειας της χώρας» αναφέρουν. 

 Για τις ΜΚΟ που ελέγχονται και για τις οποίες έχει σχηματιστεί δικογραφία υποστηρίζεται ότι στόχος τους ήταν η άσκηση πίεσης στις ελληνικές Αρχές που έχουν την ευθύνη για τη φύλαξη και ασφάλεια των συνόρων, ώστε «να μην εμποδίζονται τα οργανωμένα κυκλώματα παράνομης διακίνησης μεταναστών από την Τουρκία προς την Ε.Ε.». 

Οι τέσσερις ΜΚΟ που ελέγχονται φέρονται να είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους και οι ελληνικές Αρχές εκτιμούν ότι πιθανότατα πρόκειται για ένα κοινό δίκτυο με πολλά παρακλάδια που εμφανίζονται ως διαφορετικές οργανώσεις. Οι δύο έχουν την ίδια διεύθυνση ως έδρα στο Βερολίνο, ενώ μία από αυτές έχει έδρα στην Τουρκία. Τα 27 από τα 35 άτομα, σε βάρος των οποίων σχηματίστηκε δικογραφία, είναι Γερμανοί υπήκοοι, ενώ οι υπόλοιποι 8 είναι διαφόρων εθνικοτήτων. Στη θάλασσα αναφέρεται ότι επιχειρούσαν με το επίσης γερμανικό πλοίο «Mare Liberum», στο οποίο, μετά τα γεγονότα του Έβρου, οι κάτοικοι της Μυτιλήνης δεν επέτρεπαν να δέσει στο λιμάνι. Σύμφωνα με τη δικογραφία που συνέταξαν οι ελληνικές Αρχές, φέρονται, μεταξύ άλλων, να φωτογραφίζουν παράνομα πλοία του λιμενικού και του πολεμικού ναυτικού και να υποκλέπτουν συνομιλίες μέσω ειδικού λογισμικού. Αξιωματούχοι του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη ανέφεραν ότι οι συγκεκριμένες ΜΚΟ συντόνιζαν στο τουρκικό έδαφος «τις παράνομες διελεύσεις προς τα ελληνικά νησιά και γνωστοποιούσαν τις θέσεις των σκαφών του Λιμενικού και του Πολεμικού Ναυτικού στην ελληνική περιοχή».

Ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη Λευτέρης Οικονόμου, αναφερόμενος στην κατηγορία της κατασκοπείας, δήλωσε ότι τα μέλη των γερμανικών ΜΚΟ είχαν επικοινωνία με άτομα στην Τουρκία, παρακολουθούσαν τα πλοία που φυλούσαν τα ελληνικά θαλάσσια σύνορα και έδιναν οδηγίες για το πού και πως αυτά κινούνταν. 

«Η κυβέρνηση, από τις πρώτες μέρες ανάληψης των καθηκόντων της, προειδοποίησε ότι οι ΜΚΟ στο εξής όφειλαν να δραστηριοποιούνται εντός των ορίων της νομιμότητας και του πλαισίου σεβασμού της εθνικής ασφάλειας της χώρας». 

Μετά τα γεγονότα του Έβρου, πάντως, πολλά στελέχη ΜΚΟ έχουν αποχωρήσει. Σύμφωνα με τις τοπικές Αρχές, στη Λέσβο αυτήν τη στιγμή έχουν μείνει και δραστηριοποιούνται κάπου 40 ΜΚΟ, ενώ ήταν πολύ περισσότερες. Από αυτές ελάχιστες έχουν πρόσβαση αυτήν τη στιγμή στον νέο καταυλισμό. Οι τέσσερις ΜΚΟ που έχουν την έδρα τους στη Γερμανία, σύμφωνα με τα πρώτα ευρήματα του οικονομικού ελέγχου, δεν εμφανίζουν πουθενά τα οικονομικά στοιχεία από τη δραστηριότητά τους στην Ελλάδα. «Ούτε ΑΦΜ, ούτε τραπεζικοί λογαριασμοί, ούτε μισθοδοσία εργαζομένων, ούτε φανερός τρόπος χρηματοδότησης» αναφέρουν πηγές που έχουν γνώση της δικογραφίας.

ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΜΚΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ

Μία από τις ελεγχόμενες γερμανικές ΜΚΟ αναφέρει στην ιστοσελίδα της ότι ιδρύθηκε στο Βερολίνο το 2018 από μια ομάδα ακτιβιστών, προκειμένου να παρακολουθεί την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αιγαίο με δικό της πλοίο. «Εξοπλισμένη με ναυτικές και ειδικές τεχνικές γνώσεις, εμπειρία στη διάσωση στη θάλασσα, γνώση των μέσων μαζικής ενημέρωσης, της εργασίας και της έρευνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ομάδα μας δραστηριοποιείται στον τομέα όλο το 24ωρο» λένε. «Η ομάδα μας στη θάλασσα μπορεί να βασιστεί στους συναδέλφους μας στο Βερολίνο, οι οποίοι θα κάνουν περαιτέρω έρευνα στο παρασκήνιο και θα επεξεργαστούν τα δεδομένα, τις πληροφορίες και τα ευρήματα που συλλέγονται από την αποστολή μας στη θάλασσα». 

Το πλοίο «Mare Liberum», σύμφωνα με τη γερμανική ΜΚΟ, επιχειρούσε στη Λέσβο, προκειμένου να παρακολουθεί την κατάσταση στα ευρωπαϊκά σύνορα και να αναφέρει τις «παράνομες ενέργειες της ελληνικής ακτοφυλακής και τη βία κατά των προσφύγων». 

«Είμαστε παρόντες με το πλοίο μας στα ανοικτά των ακτών του ελληνικού νησιού της Λέσβου και διεξάγουμε έρευνα για να τεκμηριώσουμε και να δημοσιεύσουμε την τρέχουσα κατάσταση στα ευρωπαϊκά σύνορα» ήταν η δική τους θέση. «Τα αποτελέσματα και οι παρατηρήσεις μας διατίθενται στο ευρωπαϊκό κοινό και στις ομάδες λόμπι για πρόσφυγες. Δημοσιογράφοι και φωτογράφοι καλούνται να συμμετάσχουν στην αποστολή μας για να επισημάνουν τη συνεχιζόμενη επισφαλή κατάσταση κατά μήκος των συνόρων Τουρκίας-Ελλάδας».

Οι ελληνικές Αρχές, ωστόσο, ισχυρίζονται ότι η ελληνική ακτοφυλακή φυλάει τα ελληνικά σύνορα, καθώς αυτή είναι η δουλειά της, και δεν κάνει παράνομα push-backs, ούτε ασκεί βία κατά των προσφύγων. «Όταν βλέπουμε μια βάρκα στα τουρκικά χωρικά ύδατα να έρχεται, ειδοποιούμε τις τουρκικές Αρχές για να τους διασώσουν, όπως είναι υποχρέωσή τους, εφόσον βρίσκεται στα δικά τους ύδατα». 

«Την ώρα που η Τουρκία διεξήγε έναν υβριδικό πόλεμο εναντίον της χώρας και όταν υπάρχουν πλοία του ελληνικού ναυτικού στην περιοχή, δεν μπορεί να εισέρχεται ανεξέλεγκτα στα ελληνικά χωρικά ύδατα όποιος θέλει από την Τουρκία, ούτε να φωτογραφίζει τις θέσεις του Πολεμικού Ναυτικού ή στρατιωτικές βάσεις. Αυτές είναι παράνομες πράξεις παντού» αναφέρουν κυβερνητικά στελέχη. Επισημαίνουν επίσης ότι «η φύλαξη των συνόρων είναι κυριαρχικό δικαίωμα» και τονίζουν πως υπάρχουν ντοκουμέντα που δείχνουν τουρκικές ακταιωρούς να συνοδεύουν σκάφη διακινητών. «Κάποιοι καταγγέλλουν την αύξηση του αριθμού περιπολιών, αλλά όχι ενέργειες όπως η βύθιση σκαφών με μετανάστες, οι οποίες θα αντιμετωπίζονται πλέον από την Ελλάδα και σε επίπεδο ποινικού δικαίου, καθώς πρόκειται για έκθεση ζωής σε κίνδυνο από ενδεχόμενο δόλο» ανέφερε υπουργός της κυβέρνησης. 

Οι γερμανικές ΜΚΟ, ωστόσο, θέτουν κι άλλα ζητήματα: «Η αποστολή μας πραγματοποιείται στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης στρατιωτικοποίησης της παραμεθόριας περιοχής μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας» αναφέρουν, υποστηρίζοντας ότι «η απομόνωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Αιγαίο είναι πιο σοβαρή σήμερα απ' ό,τι πριν από τη συμφωνία Ε.Ε. - Τουρκίας του 2016». Υποστηρίζουν επίσης ότι «η υποδοχή των προσφύγων στην Ελλάδα είναι ανεπαρκής και συχνά δεν συμβαδίζει καν με τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Η περιττή ταλαιπωρία της αναζήτησης ασφαλέστερης ζωής στην άκρη της Ευρώπης συνεχίζεται. Θέλουμε να επιστήσουμε την προσοχή του κοινού σε αυτή την κατάσταση, να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους».

Η άλλη γερμανική ΜΚΟ αναφέρει ότι η ιδέα για το πρόγραμμα δράσης στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο τής γεννήθηκε το 2014. «Την άνοιξη του 2015 αγοράσαμε ένα παλιό πλοίο και το μετατρέψαμε για χρήση διάσωσης στη θάλασσα. Με τη βοήθεια πολλών εθελοντών ακτιβιστών καταφέραμε να σώσουμε χιλιάδες ανθρώπους». 

Το φθινόπωρο του 2015 η Sea-Watch ξεκίνησε τη δράση στη θάλασσα με ταχύπλοα στα ανοιχτά των ακτών της Λέσβου. «Μέχρι και 4.000 άτομα διασώθηκαν σε μόλις πέντε μήνες. Από τη συμφωνία Ε.Ε. - Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016 ο αριθμός των προσφύγων μειώθηκε μαζικά κι έτσι αλλάξαμε τη δέσμευσή μας για παρακολούθηση της κατάστασης και θέσαμε σε ετοιμότητα τις σωσίβιες λέμβους μας. Αυτή η λειτουργία επιτρέπει στις ομάδες μας να ενεργήσουν αμέσως, εάν αλλάξει το πολιτικό πλαίσιο».

ΑΔΙΑΦΑΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Όλες οι ΜΚΟ παίρνουν χρήματα από κάπου. Και αυτός που δίνει τα χρήματα συνήθως έχει και ατζέντα. Οι μεγάλες ΜΚΟ που δεν φοβούνται τη λογοδοσία και τη διαφάνεια συνηθίζουν να δημοσιεύουν αναλυτικά τις πηγές εσόδων τους και τα αντίστοιχα ποσά. Εδώ όμως δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. 

Στην ιστοσελίδα των γερμανικών αυτών ΜΚΟ δεν υπάρχουν στοιχεία που να καθιστούν διαφανή τη χρηματοδότησή τους. Αναφέρεται μόνο ότι «οι αποστολές μας χρηματοδοτούνται 100% από δωρεές, δηλαδή από ιδιώτες και μικρές εταιρείες. Η Ευαγγελική Εκκλησία στη Γερμανία υποστηρίζει επίσης το έργο μας. Πάνω απ' όλα, αυτό μας δείχνει ότι η κοινωνία των πολιτών είναι πίσω μας και κάνει εκστρατεία για τη διάσωση πολιτών από τη θάλασσα, δίνοντας έτσι ένα παράδειγμα ανθρωπιάς». Γενικόλογες αναφορές, δηλαδή, χωρίς κανένα στοιχείο που να διαφωτίζει το ζήτημα της προέλευσης των πόρων. Η μόνη συγκεκριμένη αναφορά είναι για την Ευαγγελική Εκκλησία της Γερμανίας.

Μία από τις χαρακτηριστικές ερωτήσεις που δέχονται συχνά είναι η εξής: «Γιατί δεν τους πάτε στη Γερμανία;». Στην ερώτηση αυτή απαντούν: «Δεν μας νοιάζει πού είναι το πιο ασφαλές λιμάνι όταν τους φέρνουμε για να τους σώσουμε στη στεριά. Ταυτόχρονα, δεν μπορούμε να ταξιδεύουμε πέρα από τον Ατλαντικό, στο Αμβούργο, κάθε φορά που σώζουμε ανθρώπους, και για οικονομικούς λόγους και από άποψη χρόνου». 

Οι εξαγγελίες της ελληνικής κυβέρνησης για έλεγχο των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο μεταναστευτικό - προσφυγικό έχουν προκαλέσει πολλά και επικριτικά σχόλια στον γερμανικό Τύπο, ενώ αναμένονται κι άλλα μετά τη δημοσίευση της δικογραφίας. Σε σχόλιο της δεξιάς εφημερίδας «Die Welt» αναφερόταν ότι «ο λόγος για τον οποίο δεν πέθαναν περισσότεροι άνθρωποι στο Αιγαίο τα προηγούμενα χρόνια ήταν η δουλειά των μη κυβερνητικών οργανώσεων στο πεδίο. Οι συνεργάτες τους έστηναν αντίσκηνα, μοίραζαν φαγητό, αγόραζαν ρουχισμό για μικρά παιδιά. Σε αυτούς τους ακτιβιστές εστιάζει τώρα η νέα συντηρητική κυβέρνηση υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη». Η ελληνική κυβέρνηση δεν αποδέχεται την κατηγορία αυτή και υποστηρίζει ότι «κάθε βοήθεια σαν αυτή που περιγράφει το σχόλιο της "Welt" είναι καλοδεχούμενη. Αυτό που δεν είναι αποδεκτό είναι οι παράνομες ενέργειες σε βάρος της εθνικής ασφάλειας της χώρας». Σοβαρά ερωτήματα που εξακολουθούν να παραμένουν αναπάντητα υπάρχουν ωστόσο και γύρω από την παρουσία ορισμένων άλλων ΜΚΟ που δρούσαν στη Λέσβο και κανείς δεν γνωρίζει αν εξακολουθούν να βρίσκονται ακόμα στην Ελλάδα ή όχι, παρότι η δράση τους είχε καταγγελθεί. 

Σε ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη» για τις ΜΚΟ του προσφυγικού στις 6 Δεκεμβρίου 2015 αναφερόταν: 

«... Τελευταία καταγγελία για τη δράση ΜΚΟ ήρθε την περασμένη Πέμπτη. Η αυτοχαρακτηριζόμενη φιλανθρωπική οργάνωση ONE NATION βρίσκεται στη Μυτιλήνη εδώ και αρκετές εβδομάδες. Όμως, ένα βίντεο που δημοσιοποιήθηκε δημιουργεί πολλά ερωτήματα. Στο βίντεο φαίνονται πάνω στο σκάφος, εκτός από μέλη της οργάνωσης ONE NATION, και μέλη της οργάνωσης TEAM HUMANITARIAN. Η ΜΚΟ ΟΝΕ ΝΑΤΙΟΝ υλοποιεί προγράμματα σε Βοσνία, Μπαγκλαντές, Γάζα και Συρία. Για τη συγκεκριμένη οργάνωση έχουν διατυπωθεί αναφορές και στοιχεία για σχέσεις με ισλαμιστικές οργανώσεις». 

Όπως επισημαίνει το ρεπορτάζ, και είναι γενικότερα γνωστό, η οργάνωση αυτή στηρίζει τους αντικαθεστωτικούς ισλαμιστές στη Συρία, οι οποίοι συνεργάζονται με το καθεστώς Ερντογάν, κάτι που «προκύπτει από το υλικό που η ίδια έχει αναρτήσει στην ιστοσελίδα της». Επίσης, «η οργάνωση ONE NATION εμφανίζεται να χρηματοδοτεί την τουρκική ΜΚΟ IHH, η οποία με τη σειρά της κατηγορείται επισήμως από τους Κούρδους της Συρίας ότι παρείχε οπλισμό στο Ισλαμικό Κράτος». 

Για τις οργανώσεις αυτές, ωστόσο, σύμφωνα με όσα είναι γνωστά ως τώρα, δεν διεξάγεται κάποιος έλεγχος, παρότι στη Λέσβο υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ότι δεν έφυγαν ποτέ. 

Όσον αφορά τις γερμανικές ΜΚΟ και τα 35 άτομα –στην πλειοψηφία τους γερμανικής υπηκοότητας– για τα οποία έχει σχηματιστεί δικογραφία, έχει ενδιαφέρον να δούμε αν θα συνεχιστεί η έρευνα από τη Δικαιοσύνη, καθώς και αν αυτό θα επηρεάσει τις σχέσεις των δύο χωρών, σε περίπτωση που ασχοληθεί και επισήμως η γερμανική κυβέρνηση. 

9 Οκτωβρίου 2020 / Πηγή : lifo.gr