Ινδονήσιου αρχιτέκτονα και ιστορικού, Διευθυντή Μεταπτυχιακών Σπουδών για τις ανταλλαγές με την Ασία, στο Πανεπιστήμιο της Χάβρης στη Γαλλία
Είναι ευρέως αποδεκτό ότι ο ρόλος της Ασίας στην παγκόσμια οικονομία έχει σημαντικά διευρυνθεί, τουλάχιστο μετά το 1960, και ιδιαίτερα μετά το 2000.
Για τον Kishore Mahbubani “η άνοδος της Δύσης μεταμόρφωσε τον κόσμο, η άνοδος της Ασίας θα επιφέρει έναν εξίσου σημαντικό μετασχηματισμό (Kishore Mahbubani, The Asian Hemisphere: The Irresistible Shift of Global Power to the East, USA, Public Affairs, 2008).
Εντούτοις, προειδοποιεί ο Rehman Sobhan, “αυτός ο μετασχηματισμός της παγκόσμιας οικονομικής τάξης δεν θα είναι ανώδυνος ούτε για την Ανατολή, ούτε για τη Δύση… καθώς καμία εμπεδωμένη τάξη πραγμάτων δεν είναι πιθανό να παραχωρήσει εύκολα την ηγεμονική της θέση… Παρά την υποχώρηση της οικονομικής ισχύος της η Δύση (ευρύτερα ταξινομούμενη ως Βορράς), που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ, παραμένει και θα παραμείνει στο άμεσο μέλλον η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη… Η διάβρωση της οικονομικής ισχύος της Δύσης, ενώ η τελευταία διατηρεί τη στρατιωτική κυριαρχία μέσω των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο ΝΑΤΟ, δεν προδιαθέτει για μια εύκολη μετάβαση…” (Rehman Sobhan, ”The Political Economy of the Asian Century” in Manoranjan Mohanty, Vinod C. Khana, Biswajit Dhar (eds.), Building a Just World. Essays in Honour of Muchkund Dubey, India, New Delhi, Orient Black Swan, 2015).
Διαπιστώσαμε τις παραπάνω τάσεις στα επιθετικά και αμυντικά μέτρα που πήρε η Δύση, ιδίως οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ, με τη μορφή κατηγοριών, καταδίκης, επικρίσεων, «μαύρων» εκστρατειών, απειλών, κυρώσεων, εκβιασμών εναντίον ανερχόμενων χωρών και ιδιαίτερα εναντίον της Κίνας. Τα συμπτώματα αυτά θέτουν το ερώτημα: Tι άλλο; Μέχρι που;
Οι δέκα μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη
Σχεδόν όλες οι προβλέψεις τόσο ιδιωτικών εταιρειών (όπως π.χ. η PwC), όσο και διεθνών οργανισμών όπως ο ΟΟΣΑ ή το ΔΝΤ) καταλήγουν περίπου στο ίδιο συμπέρασμα:
“’Εξη από τις επτά μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου το 2050 προβλέπεται να είναι οι σημερινές ανερχόμενες οικονομίες, με επικεφαλής την Κίνα, δεύτερη την Ινδία, τρίτες τις ΗΠΑ και τέταρτη την Ινδονησία, με μέτρο το ΑΕΠ. Το ποσοστό της ΕΕ των 27 στο παγκόσμιο ΑΕΠ προβλέπεται να πέσει κάτω από 10% το 2050, το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι στη δέκατη θέση, η Γαλλία εκτός της πρώτης δεκάδας, η Ιταλία εκτός της πρώτης εικοσάδας, ενώ θα τις υποσκελίζουν ταχύτερα αυξανόμενες αναδυόμενες οικονομίες όπως το Μεξικό, η Τουρκία και το Βιετνάμ.» (https://www.pwc.com/gx/en/issues/economy/the-world-in-2050.html 25/04/2020 )
Η PwC κάνει την εξής πρόβλεψη για το 2030: Κϊνα, ΗΠΑ, Ινδία, Ιαπωνία, Ινδονησία, Ρωσία, Γερμανία, Βραζιλία, Μεξικό, Ηνωμένο Βασίλειο. Το 2050 η σειρά γίνεται Κίνα, Ινδία, ΗΠΑ, Ινδονησία. Βραζιλία, Ρωσία, Μεξικό, Ιαπωνία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο.
Tο ΔΝΤ προβλέπει για το 2024 την εξής σειρά, πάντα με κριτήριο το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ): Κίνα, ΗΠΑ, Ινδία, Ιαπωνία, Ινδονησία, Ρωσία, Γερμανία, Βραζιλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία (https://knoema.fr/tbocwag/gdp-forecast-by-country-statistics-from-imf-2020-2024 25/04/2020 )
Η πρόβλεψη του Economist για το 2050 είναι Κίνα, ΗΠΑ, Ινδία, Ινδονησία, Ιαπωνία, Γερμανία, Βραζιλία, Μεξικό, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία (The Economist, Long-term macroeconomic forecasts Key trends to 2050, A special report from The Economist Intelligence Unit, https://espas.secure.europarl.europa.eu/orbis/sites/default/files/generated/document/en/Long-termMacroeconomicForecasts_KeyTrends.pdf 25/04/2020 )
Η πρόβλεψη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το 2050 είναι: Κίνα, Ινδία, ΗΠΑ, Ινδονησία, Βραζιλία, Ρωσία, Μεξικό, Ιαπωνία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο
(World Economic Forum, These will be the most powerful economies in the world by 2050, 2017, https://www.weforum.org/agenda/2017/12/these-will-be-the-most-powerful-economies-in-the-world-by-2050 25/04/2020).
Τέλος, ο ΟΟΣΑ κάνει την ακόλουθη πρόβλεψη για το 2060: Kίνα, Ινδία, ΗΠΑ, Ινδονησία, Ιαπωνία, Τουρκία, Γερμανία, Βραζιλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Μεξικό. (OECD Data, GDP Long-term Forecast, 2018, OECD (2018), GDP long-term forecast (indicator), https://data.oecd.org/gdp/gdp-long-term-forecast.htm 25/04/2020 )
Απρόβλεπτες πανδημίες δεν μοιάζουν να μπορούν να αλλάξουν θεμελιωδώς αυτές τις προβλέψεις. Το αντίθετο, στην περίπτωση του Covid-19, η πανδημία μοιάζει να ισχυροποιεί την ασιατική οικονομία έναντι της Δύσης. Σύμφωνα με τον Kishore Mahbubani, “η ανικανότητα στην απάντηση της Δύσης στην πανδημία θα επιταχύνει την στροφή ισχύος προς την Ανατολή» (The Economist, April 20, 2020). Μάλιστα ο Mahdubani έφτασε να υποστηρίξει ότι η πανδημία μπορεί έτσι να σηματοδοτήσει την έναρξη του ασιατικού αιώνα, ενώ συμπέρανε: «Η κρίση τονίζει την αντίθεση ανάμεσα στις αποτελεσματικές απαντήσεις των κυβερνήσεων της Αν. Ασίας, ιδίως της Κίνας, της Νότιας Κορέας και της Σιγκαπούρης, και τις αναποτελεσματικές απαντήσεις των δυτικών κυβερνήσεων, όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Βρετανία και η Αμερική. Οι πολύ χαμηλότεροι αριθμοί θανάτων στην Αν. Ασία είναι ένα μάθημα για όλους, δεν αντανακλούν μόνο ιατρικές ικανότητες, αλλά επίσης την ποιότητα της διακυβέρνησης και την πολιτιστική εμπιστοσύνη των κοινωνιών».
Αυτά τα δεδομένα για τη μελλοντική εξέλιξη των ισχυρότερων οικονομιών του κόσμου μας θέτουν το ερώτημα πως θα εξελιχθούν οι σχέσεις των δέκα μεγαλύτερων οικονομιών, κατά τη διάρκεια των επόμενων 20, 30 ή 40 χρόνων. Θα είναι ειρηνικές και ήρεμες, ή, αντίθετα, τεταμένες και πλήρεις αναταραχών; Ποιες είναι οι αντίστοιχες επιθυμίες τους για το παγκόσμιο μέλλον; Μοιράζονται ανάλογα οράματα και αντιλήψεις για τη μελλοντική διακυβέρνηση του κόσμου;
Προσωπικά θάθελα να παίξω τον ρόλο της μάνας του Βούδα. Ευχήθηκε ο γιος της να γίνει ένας μεγάλος Βασιληάς και το αποτέλεσμα ήταν τελικά το αντίθετο. ‘Εγινε ο Βούδας, ένα σοφός ασκητής που παραιτήθηκε από την εξουσία, την ιδιοκτησία και την εξάρτηση από οτιδήποτε διαλέγοντας την επάρκεια. Θα εξετάσω λοιπόν τη διαδικασία ως τεταμένη και γεμάτη αναταραχές, ελπίζοντας μέσω μιας τέτοιας εξέτασης να αναδυθεί η δυνατότητα ενός βιώσιμου κόσμου πλήρης ειρήνης, δικαιοσύνης και ευημερίας.
G7 και E7, OLDEFOS και NEFOS
Οι προαναφερθείσες προβλέψεις αποκαλύπτουν τουλάχιστον δύο ενδιαφέροντα σημεία για τους σκοπούς του άρθρου μας.
- Διαμορφώνονται δύο ομάδες. Οι «κυβερνώντες» G7 και οι «αναδυόμενοι» (emerging) Ε7. Στους G7 περιλαμβάνονται οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιαπωνία, ο Καναδάς και η Ιταλία. Στους Ε7 η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία, η Βραζιλία, η Ρωσία, το Μεξικό και η Τουρκία. Βαδίζουμε σε ένα είδος διπολισμού μάλλον, παρά πολυπολισμού, του σχήματος που συζητήθηκε τόσο πολύ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
- Ο όρος «αναδυόμενες» (emerging) θυμίζει κάπως το γεωπολιτικό πλαίσιο της δεκαετίας του 1960. Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο «αναδυόμενες» στη γεωπολιτική ήταν ο «πατέρας» της ινδονησιακής ανεξαρτησίας και πρώτος Πρόεδρος της χώρας αυτής Σουκάρνο. Αυτός ήταν που υποστήριξε ότι ο κόσμος είναι πολωμένος ανάμεσα στις «νέες ανερχόμενες δυνάμεις» (NEFOS, New Emerging Forces) και τις «παληές εμπεδωμένες δυνάμεις» (OLDEFOS, Old Established Forces). Με τα λόγια του οι NEFOS είναι γιγαντιαίες δυνάμεις καταπιεσμένων, προοδευτικών εθνών και δυνάμεων που θέλουν να οικοδομήσουν ένα Νέο Κόσμο πλήρη ειρήνης και ευημερίας, χωρίς ιμπεριαλισμό, αποικιοκρατία και εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Στους NEFOS ο Σουκάρνο τοποθετούσε έθνη από την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική, σοσιαλιστικά έθνη και προοδευτικές ομάδες σε καπιταλιστικές χώρες. (Σουκάρνο, ομιλία για την ανεξαρτησία της Ινδονησίας, 17.8.1963).
Σήμερα όμως, έχει ενδιαφέρον να ξαναδούμε αυτές τις ιδέες, έστω και αν οι Ε7 δεν είναι πλέον τα «καταπιεσμένα και προοδευτικά έθνη» της δεκαετίας του 1960.
Παγκόσμια εξισορρόπιση (Rebalancing) και παγκόσμια ανασυγκρότηση (Restructuring)
Οι όροι «παγκόσμια ανοικοδόμηση» (Global Rebalancing) και παγκόσμια ανασυγκρότηση (Global Restructuring) που πρότεινε ο Manoranjan Mohanty ταιριάζουν καλά με τα ζητήματα που επιχειρούμε να διερευνήσουμε εδώ.
Η Παγκόσμια Τράπεζα ήταν που μίλησε για παγκόσμια εξισορρόπηση, υπογραμμίζει ο Mohanty, διαπιστώνοντας τους ισχυρούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης ενόσω οι δυτικές οικονομίες γνώριζαν τη μία κρίση μετά την άλλη. Ο όρος σήμαινε την ενσωμάτωση των ταχέως αναπτυσσόμενων χωρών στην υπάρχουσα διεθνή οικονομική και πολιτική τάξη. Αυτό οδήγησε στη συγκρότηση της ομάδας G-20, των είκοσι μεγαλύτερων οικονομιών που καλούνται σε μια ευρύτερη ετήσια συνάντηση από τους G-7 (Manoranjan Mohanty, “Bandung spirit and the new Indian regime” in Latin America in Movement, ALAI, 03/06/2015, https://www.alainet.org/en/articulo/170099 checked 25/04/2020 ).
Η αντίληψη μιας ανασυγκρότησης (restructuring) της παγκόσμιας πολιτικής οικονομίας αποσκοπεί αντίθετα σε μια συμμετοχική, αποκεντρωμένη, αυτοκυβερνώμενη, ισότιμη παγκόσμια τάξη, που θα αντικαταστήσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα του Bretton Woods, τα στρατιωτικά μπλοκ και τις συμμαχίες του Ψυχρού Πολέμου και τη δυτικοκρατούμενη παγκόσμια πολιτιστική και εκπαιδευτική τάξη πραγμάτων. Η ανασυγκρότηση αποσκοπεί στον εκδημοκρατισμό των σχέσεων ισχύος σε όλα τα επίπεδα, στο επίπεδο της κοινωνικής βάσης, στο εθνικό και στο παγκόσμιο επίπεδο, για την προώθηση της ισότητας, της αξιοπρέπειας και των υλικών, πολιτιστικών και πολιτικών προσδοκιών όλων των ανθρώπων παντού (Manoranjan Mohanty, ibid.).
Είναι σαφές ότι η «εξισορρόπηση» ανταποκρίνεται ακριβώς στα σχέδια των G7 κι αυτό εννοούν το ΔΝΤ, το Νταβός και η Παγκόσμια Τράπεζα. Βεβαίως, δεν έχουν αντίρρηση και οι E7 στο μέτρο που οι κυρίαρχες ελίτ τους απολαμβάνουν να συναντάνε τις ελίτ των G7 στα πλαίσια των G20 και να συγκαταλέγονται έτσι στους «μεγαλύτερους και πλουσιότερους» του κόσμου.
Η «παγκόσμια ανασυγκρότηση» με την έννοια του Manoranjan Mohanty, δεν ανταποκρίνεται καθόλου στα σχέδια των G7 γιατί συνεπάγεται την απώλεια του ελέγχου τους στην παγκόσμια διακυβέρνηση. Ελπίζω όμως ότι ανταποκρίνεται στο όραμα των Ε7, αλλοιώς δεν μπορεί να γίνει τίποτα με τον κόσμο μας, είμαστε χαμένοι. Αν υποθέσουμε ότι ανταποκρίνεται, τότε ποιες είναι οι συνέπειες;
Ο «Δυτικός Γαλαξίας» κατά του «σχηματισμού του Μπαντούνγκ»
Προτείνω να φανταστούμε τη Δύση σαν ένα Γαλαξία, δηλαδή ένα μεγάλο συγκρότημα με αστέρια, ήλιους, πλανήτες δορυφόρους που περιστρέφεται γύρω από ένα μυστηριώδη πυρήνα (μια μαύρη τρύπα;), επεκτεινόμενο διαρκώς και κυριαρχούμενο από έναν νόμο της βαρύτητας. Ο νόμος αυτός στην περίπτωσή μας είναι ο «καπιταλισμός», το κίνητρό του το «υλικό κέρδος», το δόγμα η «συσσώρευση δια της απαλλοτρίωσης (dispossession) και ο πυρήνας του η Δύση, με την ιστορική της έννοια.
Στη διάρκεια της αποικιοκρατίας ο δυτικός Γαλαξίας χρησιμοποίησε πέντε μορφές κυριαρχίας για να αναπτυχθεί: 1) εδαφικό έλεγχο των αποικιών, 2) εκμετάλλευση ανθρώπων και εδαφών των αποικιών, 3) επιβολή πολιτικών, πολιτιστικών, κοινωνικών και οικονομικών μοντέλων, 4) φυλετικές διακρίσεις στις αποικίες, 5) εποικισμό.
Μετά την αποικιοκρατία, ο δυτικός Γαλαξίας επιχειρεί να διατηρήσει την κυριαρχία του στον κόσμο με το μονοπώλιο ελέγχου πέντε τομέων: 1) επιστήμη και τεχνολογία, 2) Πληροφορία, επικοινωνία και Μέσα, 3) Χρηματοπιστωτικό σύστημα και θεσμοί, 4) ‘Οπλα μαζικής καταστροφής, 5) Πρόσβαση στους φυσικούς πόρους.
Ο δυτικός Γαλαξίας παραμένει ακόμα κυρίαρχος στους περισσότερους από αυτούς τους τομείς, αλλά σημαντικές πρόοδοι έχουν επιτευχθεί εκτός του ελέγχου του και προκαλούν τις εχθρικές του αντιδράσεις. Πίσω από την αντίθεση προς την κινέζικη 5G και την Huawei είναι η επιθυμία διατήρησης του δυτικού μονοπωλιακού ελέγχου επιστημών, τεχνολογιών, πληροφορίας, επικοινωνίας και μέσων. Η επιθυμία διατήρησης του δυτικού μονοπωλίου όπλων μαζικής καταστροφής είναι πίσω από την αντίθεση στα πυρηνικά προγράμματα της Βόρειας Κορέας και του Ιράν. Η διατήρηση της δυτικής μονοπωλιακής πρόσβασης στους φυσικούς πόρους είναι πίσω από την αντίθεση στη ρωσική παρουσία στη Μέση Ανατολή.
Oι Ε7 μοιάζουν περισσότερο με σχηματισμό παρά με γαλαξία, όπως μια ομάδα άστρων που σχηματίζουν ένα φανταστικό προφίλ στον ουρανό, όπως η Ανδρομέδα φερ’ ειπείν. Ο Γαλαξίας στηρίζεται σε ένα σύστημα, ο σχηματισμός στη φαντασία. Οι E7 είναι μια ομάδα χωρών που αντιπροσωπεύουν μια ποικιλία πολιτικο-οικονομικών συστημάτων, αλλά που μοιράζονται μια κοινή ιστορία σε ένα ορισμένο επίπεδο, υπό την έννοια ότι ήταν κυριαρχούμενες στο παρελθόν και υπέφεραν από τη Δύση. Τον ονομάζω σχηματισμό του Μπαντούνγκ εξαιτίας της ομώνυμης διάσκεψης του 1955 που συγκέντρωσε, για πρώτη φορά στην ιστορία, τα 29, προσφάτως τότε, ανεξαρτοποιηθέντα κράτη που εκπροσωπούσαν τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού, εκτός του δυτικού αλλά και του σοβιετικού κόσμου. Το Μπαντούγκ ήταν η αποκρυστάλλωση ενός αγώνα πεντακοσίων χρόνων εναντίον της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού, η γέννηση των Αδέσμευτων, η είσοδος του Τρίτου Κόσμου στην παγκόσμια πολιτική.
Το «πνεύμα του Μπαντούνγκ» σημαίνει 1) ειρηνική συνύπαρξη, 2) Απελευθέρωση (Liberation), 3) Ισότητα (φυλών, εθνών και εθνικών ομάδων, φύλων), 4) Αλληλεγγύη (στους φτωχούς, τους αποικιοποιημένους, τους κυριαρχημένους, τους αδύναμους), 5) Απελευθέρωση (Emancipation, βασισμένη στα συμφέροντα του λαού και σε μια βιώσιμη προοπτική)
Αυτό ήταν το πνεύμα του Μπαντούνγκ που, μαζί με την ιστορική διάσκεψη των Αδεσμεύτων στο Βελιγράδι και την Τριηπειρωτική στην Κούβα, προκάλεσε μια πλημμυρίδα ισχυρών φαινομένων, κινημάτων, οργανώσεων και θεσμών παγκοσμίως συμβάλλοντας στη διαμόρφωση του μεταποικιακού κόσμου. Η δύναμη του Μπαντούγκ δεν είναι ούτε οικονομική, ούτε στρατιωτική, είναι ηθική. Aυτή η ηθική δύναμη οδήγησε στον τερματισμό του πολέμου των Αμερικανών στο Βιετνάμ και του καθεστώτος του απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική.
Στην ίδια τη διάσκεψη του Μπαντούνγκ η Κίνα, η Ινδία και η Ινδονησία ήταν oι κύριοι παίκτες, ενώ συμμετείχε και η Τουρκία. Η Ρωσία (ΕΣΣΔ) δεν είχε προσκληθεί αλλά υποστήριζε την κίνηση. Η Βραζιλία και το Μεξικό δεν είχαν προσκληθεί, υπήρξαν όμως παρατηρητές στο Κίνημα των Αδεσμεύτων. (Σημ. Μετ. ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ήταν παρατηρητής στο Μπαντούγκ και εν συνεχεία από τους βασικούς συντελεστές του Κινήματος των Αδεσμεύτων, γεγονός που προσέδωσε τεράστιο γόητρο και διεθνή ακτινοβολία στην Κύπρο, βοηθώντας την να αντιμετωπίσει τις διαρκείς και δυτικές και τουρκικές πιέσεις εις βάρος της. Ακόμα καιο σήμερα υπάρχουν καφέ με το όνομα Μακάριος στην Ιάβα της Ινδονησίας!).
Το ερώτημα που θέτουν αυτά τα δεδομένα είναι πως θα εξελιχθούν οι σχέσεις του δυτικού Γαλαξία με τον αστερισμό του Μπαντούνγκ.
Πολυπολικές Συγκρούσεις σε έναν Διπολικό Κόσμο
Ένας ανοιχτός ολοκληρωτικός παγκόσμιος πόλεμος δεν είναι πιθανό να συμβεί γιατί ο Γαλαξίας δεν είναι βέβαιος ότι θα τον κερδίσει και υλικά και ηθικά. ‘Ενας τέτοιος πόλεμος συνεπάγεται τον κίνδυνο καταστροφής συνολικά του ανθρώπινου πολιτισμού, αν όχι του πλανήτη. Σε περίπτωση που ξεσπούσε ένας τέτοιος πόλεμος, το πιθανότερο θα ήταν να βλέπαμε αρχικά μια διπολική διάταξη δυνάμεων, ανάλογη με όσα συνέβησαν στον 2ο Παγκόσμιο και τον Ψυχρό Πόλεμο. Για παράδειγμα, δεν νομίζω ότι η Ινδία, το Πακιστάν, η Ρωσία, η Τουρκία, το Ιράν υπάρχει περίπτωση να βοηθήσουν τη Δύση εναντίον της Κίνας. Αντίθετα, είναι πιθανό να βλέπαμε μια συσπείρωση αφενός του δυτικού Γαλαξία και αφετέρου του σχηματισμού του Μπαντούνγκ και τη χρήση όλων των μέσων και δυνάμεων στην μεταξύ τους σύγκρουση.
Επομένως, ένας ανοιχτός ολικός πλανητικός πόλεμος δεν θα συμβεί. Εντούτοις, ο «Δυτικός Γαλαξίας» δεν θέλει να χάσει τον μονοπωλιακό του έλεγχο στον κόσμο. Γι’ αυτό υιοθέτησε την αντίληψη του «πολέμου χωρίς τέλος» (endless war). Αυτός δεν είναι πόλεμος κατά ενός συγκεκριμένου κράτους, έστω και αν στοχεύει διάφορες κυβερνήσεις. Ο «πόλεμος χωρίς τέλος» είναι ένας πόλεμος που μπορεί να διεξαχθεί εναντίον οποιασδήποτε οντότητας, οργάνωσης, κινήματος ή κυβέρνησης. Αυτοί οι πόλεμοι μπορούν να πάρουν τη μορφή «μονόπλευρων» πολέμων, με τις βόμβες να πέφτουν στο έδαφος μόνο του ενός εμπολέμου (Brian Becker, From inter-imperialist war to global class war: Understanding distinct stages of imperialism, online publication of Liberation School, July 20, 2018, https://liberationschool.org/from-inter-imperialist-war-to-global-class-war-understanding-distinct-stages-of-imperialism/ checked 03/05/2020). It uses all war strategies excepting open total global planetary war). Ενίοτε θα γίνει χρήση της κλασικής μεθόδου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας «divide et impera» (Διαίρει και βασίλευε), όπως έκαναν στη Μέση Ανατολή με την αντιπαράθεση Σαουδικής Αραβίας, Υεμένης, Ιράν… ή της Λιβύης με τις τρεις αντιμαχόμενες πτέρυγες. ‘Άλλες φορές ο «πόλεμος χωρίς τέλος» θα πάρει τη μορφή εισβολής, όπως έγινε με το Βιετνάμ, τη Λιβύη, το Ιράκ, τη Σομαλία, το Αφγανιστάν… ‘Άλλη δυνατότητα είναι η υποστήριξη αποσχιστικών κινημάτων ή ακόμα και στρατιωτικών πραξικοπημάτων, όπως έγινε επιτυχώς στην Ινδονησία και τη Χιλή και επιχειρείται τώρα με τον Χονκ Κόνγκ και την Ταϊβάν. Afghanistan… Πρόκειται για μια σειρά «ανταρτοπολέμων» που εξαπολύει ο Δυτικός Γαλαξίας σε διάφορες περιοχές του κόσμου προκειμένου να παρενοχλήσει και να αποσταθεροποιήσει τον «σχηματισμό του Μπαντούνγκ».
Αυτά είναι δυνατά κυρίως γιατί ο δυτικός Γαλαξίας είναι πάντα ενωμένος, ενώ ο σχηματισμός του Μπαντούνγκ διαφοροποιημένος. Από την άποψη αυτή οι εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ, το Brexit και οι διαφωνίες μεταξύ των χωρών της ΕΕ πιθανώς είναι καλά νέα για τον αστερισμό του Μπαντούνγκ, για τους λαούς του δυτικού Γαλαξία και για όλο τον κόσμο. Θα επιβεβαιώσουν ότι ο δυτικός Γαλαξίας δεν μπορεί να καταστραφεί απέξω, θα καταστραφεί από μέσα από τις εσωτερικές του αντιθέσεις. Κι αυτό είναι καλό γιατί, όπως και με ένα αυγό, είναι καταστροφή όταν το σπάσεις από μέσα, είναι γέννηση καινούριας ζωής όταν το σπάσεις από μέσα. Η νέα ζωή στην περίπτωσή μας θα είναι ο «μετα-καπιταλισμός».
Kι ο σχηματισμός του Μπαντούγκ; Θα συνεχίσει να ζει γιατί βασίζεται στο πνεύμα και τη φαντασία.
Θα είναι όμως αυτό το τέλος του παιχνιδιού;
Πέραν των δύο σεναρίων
Όποιο σενάριο κι αν έχουμε, ειρηνική ανάπτυξη ή πλήρη αναταραχή, η άνοδος της Ασίας αν συνεχιστεί με τον σημερινό τρόπο πάλι θα οδηγήσει τον κόσμο σε πλανητική καταστροφή.
Αυτό θα συμβεί γιατί όλες οι ανερχόμενες ασιατικές χώρες ακολουθούν ακριβώς το ίδιο μοντέλο μεγέθυνσης (growth) του δυτικού Γαλαξία, βασισμένες στον οικονομισμό, τον παραγωγισμό (productivism), τον καταναλωτισμό, τον υλισμό. Αυτό το μοντέλο θέτει σε πρώτη προτεραιότητα την υλική παραγωγικότητα και το κέρδος, μετατρέπει τη φύση σε εμπόρευμα, σπρώχνει τους ανθρώπους να είναι άπληστοι, τσιγκούνηδες καταναλωτές. Η έξοδος από την ύπαιθρο και η αστικοποίηση θα συνεχιστούν. Οι άνθρωποι θα ζουν όλο και περισσότερο σε αστικές αντί για αγροτικές περιοχές. Οι πόλεις θα εξακολουθήσουν να γίνονται γιγαντιαία κέντρα συγκέντρωσης ανθρώπων, κτιρίων, μηχανοκίνητων οχημάτων, αγαθών, συσκευών…αλλά επίσης σκουπιδιών, αποβλήτων και ρύπανσης.
Η αστική μεγέθυνση του Πεκίνου, της Σαγκάης, της Καλκούττας, της Βομβάης, της Τζακάρτα, του Μπανγκόνγκ, της Μανίλας φανερώνει την ίδια τάση: περισσότεροι άνθρωποι, περισσότερα κτήρια, περισσότερα αυτοκίνητα, περισσότερα εμπορικά κέντρα…Κατά συνέπεια το μοντέλο αυτό απειλεί την επιβίωση του πλανήτη, γατί απαιτεί φυσικούς πόρους αρκετών πλανητών αν όλος ο κόσμος ακολουθήσει αυτό το μοντέλο.
Τίθεται επομένως το ερώτημα. Τι τύπος κοινωνίας και τι μοντέλο μεγέθυνσης για ένα παγκόσμιο μέλλον; Θα υπάρξει μια μετα-καπιταλιστική, μετά – παραγωγιστική, μετα – καταναλωτική παγκόσμια κοινωνία.
Αυτή είναι μια άλλη ιστορία που πρέπει να εφεύρουμε και η παγκόσμια κρίση εξαιτίας του Covid-19- μπορεί να μας βοηθήσει να το κάνουμε. Η πανδημία μας δίδαξε ένα μάθημα. Μπορούμε να σταματήσουμε το καπιταλιστικό – παραγωγιστικό – κατανωλωτικό μηχάνημα. ‘Εχουμε τώρα μια εκεχειρία και μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε έξυπνα.
Διαβάστε επίσης
For an Afro-Asian Watch of Asian Business Practices in Africa | By Darwis Khudori
Σχόλια