Σπούργος ο Ανωφελής ο Καπιταλιστικός

H φονική εκστρατεία κατά των σπουργιτιών στην Κίνα του 1958

Του Κωνσταντίνου Μαυρίδη από την Ρήξη φ. 154
Στην ανθρώπινη ιστορία έχουν υπάρξει πόλεμοι για πολύ παράξενους λόγους οι οποίοι, πέρα από τις καταστροφές στα πεδία των μαχών, είχαν δυσμενέστατες δευτερεύουσες επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία ολόκληρων περιοχών.
Σε συμφωνία, λοιπόν, με το ανθρώπινο υπόδειγμα, στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας στη διετία 1958-60 διεξήχθη ένας αμείλικτος πόλεμος μέχρι τα πρόθυρα του αφανισμού κατά ενός ζωικού είδους που δύσκολα κάποιος θα κατέτασσε στους εχθρούς των ανθρώπων. Ο «εχθρός» δεν ήταν άλλος από τον ευρασιακό δενδροσπουργίτη Passer Montanus, είδος παρόμοιο με τον δικό μας σπιτοσπουργίτη Passer Domesticus, αλλά μικρότερο και λιγότερο επιθετικό, ένα πουλάκι που έφτανε μετά βίας τα 24 γραμμάρια βάρος και είχε την ατυχία να περιληφθεί στην «Εκστρατεία κατά των τεσσάρων πληγών».
Βλέπεις, η χώρα ετοιμαζόταν για το «μεγάλο άλμα προς τα μπρος» και το ΚΚ Κίνας μέσα στην άπειρη σοφία του, είχε στοχοποιήσει τα σπουργίτια, διότι έτρωγαν «ύπουλα» τα σιτηρά στους αγρούς και τα στερούσαν από τον ανθρώπινο πληθυσμό. Κάποιο κομματικό στέλεχος μάλιστα είχε υπολογίσει με ζηλευτή ακρίβεια ότι κάθε σπουργίτης κατανάλωνε 4 κιλά σπόρους σιτηρών τον χρόνο, άρα για κάθε ένα εκατομμύριο νεκρά σπουργίτια θα σιτίζονταν ετησίως 60 χιλιάδες Κινέζοι. Χωρίς αμφιβολία, το ζήτημα ήταν εξόχως ιδεολογικό. Το 1956, ο «μεγάλος τιμονιέρης» Μάο Τσε Τουνγκ είχε αποκαλέσει όλα τα πουλιά «δημόσια ζώα του καπιταλισμού». Επιπλέον, αγνοούσε πεισματικά τις απόψεις των ειδικών επί του θέματος διότι, κατά τα λεγόμενά του «είναι προτιμότερο να είσαι κόκκινος παρά επιστήμονας», οπότε είχε έρθει η ώρα να δοθεί στα συγκεκριμένα πουλιά ένα καλό ταξικό μάθημα. Οι τρεις υπόλοιπες πληγές-στόχοι της εκστρατείας υγιεινής ήταν τα ποντίκια, τα κουνούπια και οι μύγες.
Τον Φλεβάρη του 1958 η Λαϊκή Ημερησία του Πεκίνου ανακοίνωσε την έναρξη του πολέμου κατά των σπουργιτιών με τα χαρακτηριστικά λόγια του ουράνιου ηγέτη: «Κανείς πολεμιστής δεν θα κάνει πίσω μέχρι να επιτευχθεί η τελική νίκη. Πρέπει να δώσετε όλες σας τις δυνάμεις με αυταπάρνηση και γενναιότητα και να επιμείνετε με επαναστατικό ζήλο». Ο εν λόγω πόλεμος δεν ήταν κάποια συνοριακή μικροσυμπλοκή, αλλά αφορούσε και τα 630 εκατομμύρια των Κινέζων πολιτών της εποχής. Στη μάχη θα έπαιρναν μέρος ο στρατός, η πολιτοφυλακή, οι εργάτες και οι αγρότες, οι μαθητές όλων των τάξεων, οι φοιτητές, αλλά και οι ηλικιωμένοι. «Απαιτείται κάθε πολίτης να σκοτώνει αμείλικτα τους εχθρούς και κάθε σκοτωμός θα καταγράφεται για να διαπιστώνεται πως οι πολεμιστές φέρουν εις πέρας το πατριωτικό τους καθήκον στο ακέραιο». Στην Κίνα του 1958, το να μείνεις πίσω σε μια κυβερνητική εκστρατεία μπορεί να είχε σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία σου, οπότε, θέλοντας και μη, ο πληθυσμός οπλίστηκε και άρχισε να σκοτώνει σπουργίτια, η αλήθεια είναι με μεγάλο ενθουσιασμό, διότι «ο εχθρός» δεν ήταν επικίνδυνος, καθώς δεν είχε με τι να αντεπιτεθεί.
Οι εντολές του Μάο ήταν σαφείς: «Αποφασίζουμε, συντονίζουμε τις δράσεις μας, μοιράζουμε τα καθήκοντα, κόβουμε την πρόσβαση του εχθρού σε τροφή, στήνουμε την παγίδα και συνεχίζουμε την καταστροφή». Ο πληθυσμός ξεχύθηκε στους δρόμους των πόλεων και στην ύπαιθρο χτυπώντας τύμπανα και κατσαρολικά, με αποτέλεσμα τα δύσμοιρα σπουργίτια να μην μπορούν να προσγειωθούν και να πετούν μέχρι που έπεφταν στο έδαφος εξαντλημένα, όπου συνθλίβονταν από τις αρβύλες και τα σανδάλια των «πολεμιστών». Στην εκστρατεία κατά των σπουργιτιών χρησιμοποιήθηκαν σφεντόνες, αεροβόλα όπλα, δίκαννα, δίχτυα, δηλητήρια, παγίδες με κόλλα και γενικά οτιδήποτε μπορούσε να σκοτώσει και να παγιδεύσει πουλιά. Τα νεκροταφεία, τα πάρκα και τα χωράφια, όπου η ανθρώπινη παρουσία ήταν μικρότερη, χαρακτηρίστηκαν «ζώνες ελευθέρου πυρός» όπου αποσπάσματα πύρκαυλων κυνηγών πυροβολούσαν κατά βούληση ότι πετούσε χωρίς να λείψουν και τα ευτράπελα με ουκ ολίγους θανάτους «συμπολεμιστών» από φίλια πυρά. Παρέες παιδιών κατέστρεφαν τις φωλιές, έσπαζαν τα αυγά και έλιωναν τους νεοσσούς με ξύλα και πέτρες.

Με τον δολοφονικό οργασμό στο ζενίθ του, δεν άργησε να παρουσιαστεί και το φαινόμενο της «ευγενούς άμιλλας» μεταξύ σχολείων, εργοστασίων, στρατιωτικών μονάδων και κυβερνητικών υπηρεσιών για τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό νεκρών σπουργιτιών και τα ανάλογα μετάλλια υπερκάλυψης της ημερήσιας, μηνιαίας και ετήσιας νόρμας εξολόθρευσης. Όταν οι αξιωματούχοι της πολωνικής πρεσβείας στο Πεκίνο αρνήθηκαν να επιτρέψουν την είσοδο στις ομάδες εφόδου που σκόπευαν να σκοτώσουν τα πουλιά που είχαν βρει καταφύγιο στη σκεπή του κτηρίου, η πρεσβεία περικυκλώθηκε για δύο ολόκληρες ημέρες από εξαγριωμένα πλήθη, που ανέμιζαν κόκκινες σημαίες και χτυπούσαν ακατάπαυστα κάθε είδους κρουστά. Με το πέρας της πολιορκίας οι Πολωνοί αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν φτυάρια για να αδειάσουν τον περίβολο από τα χιλιάδες νεκρά σπουργίτια.
Κανείς δεν ξέρει πόσα ήταν τα φτερωτά θύματα του διετούς ολοκληρωτικού πολέμου κατά των σπουργιτιών, αλλά υπολογίζονται σε πολλά εκατομμύρια και το είδος είχε σχεδόν εξαλειφθεί στην Κίνα, όταν το 1960 άρχισε να γίνεται αντιληπτό το κολοσσιαίο λάθος της κομματικής γραμμής. Συγκεκριμένα, ο ορνιθολόγος Τσο Σιν Τσεν προχώρησε σε νεκροψία ικανού αριθμού νεκρών σπουργιτιών από διάφορα μέρη της χώρας για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα σπουργίτια βασικά τρέφονταν με έντομα και ειδικότερα με φυτοφάγα έντομα που λυμαίνονταν τις καλλιέργειες. Με απλά λόγια, τα έντομα που έτρωγαν τα σπουργίτια ήταν απείρως καταστρεπτικότερα για τις καλλιέργειες από τα ίδια τα σπουργίτια. Οι αναφορές από την επαρχία έκαναν λόγο για κάθετη μείωση της συγκομιδής ρυζιού και σιταριού αντί για την πολυαναμενόμενη αύξησή της καθώς η εξάλειψη των σπουργιτιών ανέτρεψε την οικολογική ισορροπία, με τα έντομα να κατατρώγουν ανενόχλητα τα σπαρτά λόγω της απουσίας των φυσικών θηρευτών τους. Πανικόβλητος ο Μάο διέταξε τους κομματικούς ιθύνοντες να θέσουν τέρμα στην εκστρατεία κατά των σπουργιτιών, αλλά ο παρανοϊκός πόλεμος κατά των μικρών πουλιών είχε αποκτήσει τη δική του δυναμική. Τα γρανάζια του γραφειοκρατικού μηχανισμού είχαν αρχίσει να γυρίζουν προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και θα έπαιρνε καιρό μέχρι οι αλλαγές να λάβουν χώρα.
Έτσι κι αλλιώς ήταν ήδη αργά. Χωρίς σπουργίτια να ελέγχουν τον πληθυσμό τους ο αριθμός των ακρίδων εκτοξεύτηκε στα ύψη και τεράστια νέφη από αυτές επέπεσαν στις καλλιέργειες με αποτέλεσμα μια τραγική καταστροφή που ήρθε να προστεθεί στα ακραία περιβαλλοντικά προβλήματα που επέφερε το άλμα προς τα μπρος, όπως η ολοσχερής αποδάσωση και η εκτεταμένη ρύπανση των ποταμών και υδάτινων πόρων της χώρας με την αλόγιστη χρήση δηλητηρίων και εντομοκτόνων. Η συνέπεια της άνευ προηγουμένου οικολογικής απορύθμισης που ακολούθησε ήταν ο μεγάλος λιμός της Κίνας (1959-1961), ένας από τους χειρότερους στην ανθρώπινη ιστορία, που στοίχισε τη ζωή κατά τα επίσημα κινέζικα αρχεία σε 15 εκατομμύρια ανθρώπους. Τα στοιχεία ανεξάρτητων πηγών δίνουν μια κατά πολύ τραγικότερη εικόνα, με τον αριθμό των νεκρών να ανέρχεται σε 30-45 εκατομμύρια.
Φυσικά, αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που η στρεβλή πολιτική ενός κράτους είχε ως συνέπεια μια περιβαλλοντική καταστροφή εις βάρος των πολιτών του. Παρά ταύτα, η τελείως βλακώδης και ταυτόχρονα απίστευτα δολοφονική εκστρατεία κατά των σπουργιτιών στην Κίνα αποτελεί μέγιστη ύβρη κατά της φυσικής ισορροπίας στον πλανήτη. Ο Μάο μπορεί να είχε δηλώσει αυτάρεσκα ότι «ο άνθρωπος θα κατακτήσει τη φύση», αλλά ο αφανισμός των σπουργιτιών έφερε μαζί του τον αφανισμό των ανθρώπων.
ΠΗΓΗ