Οι «Πρέσπες» ανοίγουν και παλι το Μακεδονικό

Παναγιώτης Ήφαιστος

Πολλά γράφονται και δηλώνονται όσον αφορά το λεγόμενο Μακεδονικό και το τι σημαίνει η εκατέρωθεν επικύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Αντίθετα με τους συνήθεις διθυραμβικούς ισχυρισμούς, το Μακεδονικό βασικά τώρα ανοίγει. Αντί μιας ορθολογιστικής διαχείρισης ενός ιστορικά ευαίσθητου ζητήματος με τις ηγεμονικές δυνάμεις και τα ενδιαφερόμενα γειτονικά κράτη, εμείς οι ίδιοι ανοίξαμε τον «ασκό των βαλκανικών ανέμων». Ιδεολογήματα και διεθνιστικές φαντασιοπληξίες δεν επέτρεψαν σωστή θέαση του γεγονότος πως το Μακεδονικό ήταν και θα συνεχίσει να είναι ένα επίπλαστο ζήτημα πάνω στη σκακιέρα των στρατηγικών παιγνίων. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Στο παρελθόν το ζήτημα αυτό ήταν υπό έλεγχο, κυρίως λόγω ιδιομορφιών της διεθνούς θέσης της τιτοϊκής Γιουγκοσλαβίας. Μεταψυχροπολεμικά υπέβοσκε ακίνδυνα. Ακόμη και η αναγνώριση από πολλά άλλα κράτη της ευπαθούς, εθνοτικά διαφοροποιημένης και δυνητικά θνησιγενούς ΠΓΔΜ, δεν είχε μεγάλη σημασία. Σημασία έχει εάν εμείς σπεύδαμε να αναγνωρίσουμε αυτή την επίπλαστη κρατική κατασκευή και αυτό ακριβώς συνέβη. Λέμε επίπλαστη κατασκευή γιατί εξ αντικειμένου αυτό ισχύει εκτός και εάν υιοθετηθεί η λανθασμένη θέση πως το κράτος κατασκευάζει το έθνος.

• Είμαστε πλέον σε μια νέα αφετηρία αναπόδραστης αστάθειας: Αναζωπυρώθηκαν αντιθέσεις στο εσωτερικό της ΠΓΔΜ, αφυπνίστηκαν αναθεωρητισμοί γειτονικών με αυτή κρατών και ενεργοποιήθηκαν ηγεμονικά σχέδια που αδρανούσαν. Δημιουργήσαμε βασικά, άνευ λόγου και αιτίας, μια δίνη η οποία θα γίνεται ολοένα και πιο θυελλώδης, ενώ μικρά και μεγάλα κύματα των ενδοκρατικών, περιφερειακών και ευρύτερων πλανητικών στρατηγικών ανταγωνισμών θα συμπλέκονται αστάθμητα και απρόβλεπτα. Γραμμικές θέσεις και αποφάσεις, αφενός οδηγούν στον κρημνό και αφετέρου καθιστούν μια στρατηγική διαχείρισης των προβλημάτων δύσκολη ή και ανέφικτη.

Για έναν ακόμη λόγο αυτά που ακούστηκαν πριν και κατά τη διάρκεια των συζητήσεων στην ελληνική Βουλή αγγίζουν τα όρια της πολιτικής και πνευματικής παράκρουσης.

• Εύλογα κανείς διερωτάται εάν οι παρακρούσεις και οι ανορθολογισμοί που ακούστηκαν τελευταία γύρω από το Μακεδονικό θα αποτελέσουν σύντομα τον οδηγό για νέα τετελεσμένα με ανάλογο κατευνασμό της Τουρκίας. Μήπως, διερωτάται κανείς αν επανερχόμαστε σε τροχιά της διπλωματίας των χορών, των ζεϊμπέκικων, των τραγουδιών και των άλλων κωμικών φιλοφρονήσεων ως υποκατάστατα μιας εθνικής στρατηγικής;

Η σωστή εκτίμηση των εξελίξεων στο εσωτερικό της ΠΓΔΜ, στο εσωτερικό των γειτονικών βαλκανικών κρατών, στη βαλκανική περιφέρεια και στο ευρύτερο στρατηγικό περιβάλλον, είναι προϋπόθεση μιας αναγκαίας και μη εξαιρετέας νέας ελληνικής εθνικής στρατηγικής που θα αντιμετωπίσει τα επερχόμενα προβλήματα λόγω «Πρεσπών».

Εντός της «Βόρειας Μακεδονίας» ουκ ολίγοι θα αναζητούν τη Νότια Μακεδονία. Τα θολά τοπία της Συμφωνίας των Πρεσπών θα ενθαρρύνουν τέτοιες στάσεις. Είναι στη φύση των πραγμάτων γιατί δεν υπάρχει κάποιο «αγγελικό κουρδιστήρι» το οποίο τοποθετείται στην πλάτη των ανθρώπων, προκαλώντας κατά παραγγελία συμπεριφορές. Ο νομικισμός και εδώ, βέβαια, οδηγεί σε τέτοιες ανορθολογικές προσδοκίες. Αυτό γιατί οι φορείς νομικισμού -που στην Ελλάδα είναι πολλοί- διατυπώνουν θέσεις που παραβλέπουν τις διαφορές μεταξύ διακρατικής τάξης και ενδοκρατικής τάξης.

Κυρίαρχες τάσεις

Ας πούμε μονολεκτικά ότι κάθε πολιτικά ορθολογιστικά σκεπτόμενο άτομο γνωρίζει πως υπάρχει σταθεροποίηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, σύμφωνα με τις επιταγές του συλλογικού βίου εντός κάθε συνεκτικού, ευνομούμενου, εύτακτου και βιώσιμου κράτους. Είναι η ΠΓΔΜ ένα τέτοιο κράτος; Μόνο πολιτικά τυφλοί δεν βλέπουν ότι στη «Βόρεια Μακεδονία» οι κυρίαρχες τάσεις είναι πρωτίστως οι εξής:

• Αυτοί που φορούν περικεφαλαία του Μεγάλου Αλεξάνδρου κοιτάζουν αχόρταγα προς το Αιγαίο. Τους πέφτει βέβαια βαριά και αυτό θα τους καθιστά ολοένα και πιο ανορθολογικούς.
• Αυτοί που με αποστασίες, απειλές και εξοργιστικές έξωθεν παρεμβάσεις λένε ότι και εμείς είμαστε Μακεδόνες, αλλά εδώ και εκεί θα λέμε ότι είμαστε Βόρειοι Μακεδόνες για να ξεγελάμε τους Έλληνες.
• Αυτοί που είναι Αλβανοί και Βούλγαροι ή Σέρβοι αλλά λένε κάτσε να ανεχτούμε όλα αυτά μήπως εν μέσω ρευστών Βαλκανίων ευνοηθούμε.
• Αυτοί που για ιστορικούς λόγους είναι από άποψη ταυτότητας ρευστής ιδιοσυστασίας, με αποτέλεσμα να κατρακυλούν μέσα στον ανορθολογικό χείμαρρο που δημιουργεί η Συμφωνία των Πρεσπών και οι ετερόκλητοι σκοποί όλων των εμπλεκομένων.
• Αυτοί που πασίδηλα συγκροτούν ένα ανάμεικτο, επίπλαστο και ρευστό εθνοτικό συνονθύλευμα μέσα στο οποίο μπαινοβγαίνουν και πολλοί από τους προαναφερθέντες.

Επειδή αυτά δεν είναι κάποιες υψιτενείς εκτιμήσεις αλλά πασίδηλες καταστάσεις, όσο πιο γρήγορα γίνει κατανοητό ότι η ΠΓΔΜ δεν είναι βιώσιμο κράτος τόσο το καλύτερο. Η Συμφωνία των Πρεσπών απλώς βαθαίνει και οξύνει τις αντιθέσεις, ακυρώνοντας κάθε δυνατότητα να δημιουργηθεί κάποιου είδους βιώσιμη κατάσταση με συνεννόηση των κύριων κρατικών παιχτών των Βαλκανίων –και αφού θα είχαν προηγηθεί δύσκολες αλλά εφικτές συνεννοήσεις και συναλλαγές με τις ηγεμονικές δυνάμεις, κυρίως τις δυτικές.
Το γεγονός ότι αυτά που προπαγανδίζουν οι θιασώτες των «Πρεσπών» δεν ισχύουν, αποδείχθηκε πολύ πιο γρήγορα από ό,τι αναμενόταν. Ακαριαία μετά την επικύρωση από την ελληνική Βουλή, ο Κύριος Ζάεφ έστειλε twitter μιλώντας για τη σκέτη Μακεδονία. Εντυπωσιακή είναι επίσης η ταχύτητα με την οποία εκδηλώθηκαν αποσταθεροποιητικές αναθερμάνσεις, φοβίες και συγκρουόμενες δηλώσεις.

Εξεζητημένες θέσεις για τις «Πρέσπες»

Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι δηλώσεις του Βούλγαρου προέδρου και αντίθετων απόψεων άλλων Βουλγάρων ιθυνόντων. Οι αλβανικές θέσεις είναι πιο εξεζητημένες. Ενώ μέχρι σήμερα δεν ήθελαν ταυτίσεις με Μακεδόνες, πλέον και αυτοί πηδούν μέσα στις πολλές και συμπλεκόμενες δίνες που ακαριαία δημιούργησε η Συμφωνία των Πρεσπών. Διερωτάται κανείς, επίσης, τι σημαίνουν οι δηλώσεις του Σέρβου ηγέτη λίγες μέρες μόνο μετά τους εναγκαλισμούς με τον πρόεδρο Πούτιν, όταν η Μόσχα εδώ και μήνες έχει ξεκαθαρίσει τις θέσεις της.
Οι τοπικές και διακρατικές βαλκανικές μεταβλητές είναι δυναμικά συνδεδεμένες με άλλες της ευρύτερης περιφέρειας αλλά και με τις πλανητικές. Αφήνοντας κατά μέρος την Τουρκία, για την οποία κανείς δε θα μπορούσε να προβλέψει με μαθηματική ακρίβεια πώς θα λειτουργήσει, λέμε δύο λόγια για τις ηγεμονικές δυνάμεις.

• Πολλά από αυτά που ακούσαμε εντός και εκτός Βουλής για τη Συμφωνία των Πρεσπών είναι ακραία επικίνδυνα όχι μόνο εκ του γεγονότος πως ολοφάνερα εδράζονται πάνω σε ανυπόστατα ιδεολογήματα και προσδοκίες για τον κρατοκεντρικό κόσμο. Είναι επικίνδυνα και επειδή παραβλέπουν ή παρακάμπτουν τις βαθύτερες διαμορφωτικές δυνάμεις της διεθνούς πολιτικής, δηλαδή τα ηγεμονικά κράτη. Όπως γράψαμε ξανά εκτενέστερα στο SLpress, κανένα κράτος δεν μπορεί να παραγνωρίσει τις αδιάλειπτες ηγεμονικές αντιπαλότητες στις περιφέρειες.

Λόγω πυρηνικών όπλων, ο μεταξύ τους πόλεμος είναι απαγορευτικός και οι περιφέρειες είναι το χαλί πάνω στο οποίο παλεύουν οι ηγεμονικοί ελέφαντες. Ενώ τις προηγούμενες δεκαετίες είχαμε μια σχετική ύφεση, οι «Πρέσπες» ευνοούν όξυνση των ηγεμονικών αντιπαλοτήτων στα Βαλκάνια. Με δεδομένα και γνωστά τα γεωπολιτικά κριτήρια και παράγοντες, έχουμε έναν ανελέητο αγώνα για ισχύ και έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πόρων. Οι Συμπληγάδες είναι πολλές και διαρκείς όπως και οι «Κλίνες του Προκρούστη» των στρατηγικών παιγνίων πάνω στις οποίες κατακρεουργούνται και διασκορπίζονται απρόσεκτες και άτυχες κοινωνίες. Πρακτικά όμως τι σημαίνουν τα παραπάνω;

Κίνδυνοι για εθνική ασφάλεια

Πρώτον, αφού ειπωθεί πως δεν γνωρίζουμε ποιος και πώς θα συγκροτήσει μια αξιόπιστη εθνική στρατηγική αντιμετώπισης των συνεπειών της Συμφωνίας των Πρεσπών, σίγουρα ήδη πυροδότησε προσαρμογή του στρατηγικού σχεδιασμού των ηγεμονικών δυνάμεων. Το ίδιο επίσης και της Τουρκίας της οποίας ένας πιθανός νέος ακατάσχετος κατευνασμός θα δείξει ότι δεν μαθαίνουμε από τα μαθήματα.
Οι ανεξέλεγκτες μεταβλητές είναι σίγουρα πλέον πολλές και οι κίνδυνοι για την εθνική ασφάλεια μεγάλοι. Βασικά, εισερχόμαστε από το ένα ναρκοπέδιο στο άλλο, ενώ όσοι μετά τις «Πρέσπες» μιλούν για συναίνεση δεν είναι κατανοητό τι εννοούν. Απαιτείται να προσδιορίζεται ο στρατηγικός σκοπός και τα μέσα εκπλήρωσής του. Για να θυμηθούμε και τον Αρχιμήδη, απαιτείται να πατήσεις κάπου για να κινείς τα γήινα.
Δεύτερον, μια στοιχειωδώς αξιόπιστη εθνική στρατηγική για να μπορέσει η Ελλάδα να διαχειριστεί τα πολλά επερχόμενα προβλήματα απαιτεί ριζοσπαστικά νέες στάσεις και αποφάσεις.

• Όχι υποκριτικοί χαριεντισμοί, αλλά σφιχτά δόντια. Όταν δε χαμογελούν οι ηγέτες, ειπώθηκε σε μια αντίστοιχη περίπτωση, πρέπει να δείχνουν σιδερένια δόντια. Αυτό μόνο ισχύει στις διακρατικές σχέσεις και όποιος δεν το γνωρίζει κινείται επικίνδυνα.

To σύστημα συναλλαγών θα επιστρέψει

Τρίτον, εάν επαληθευτούν οι εκτιμήσεις για το πού οδηγεί η Συμφωνία των Πρεσπών, θα πρέπει έγκαιρα να απορριφτεί με διπλωματικά δυναμικό τρόπο. Εάν όπως ήδη διαφαίνεται αρχίσουν να στήνονται αλυτρωτισμοί πάνω σε θολούς όρους και έννοιες, η Ελλάδα θα πρέπει να την αποκηρύξει. Για τυχόν καταγγελία και απόρριψή των «Πρεσπών» αφήνω το νομικό σκέλος σε άλλους, κυρίως αυτούς που τη συνομολόγησαν και περιχαρείς υπέγραψαν τη Συμφωνία.
Στέκομαι μόνο στο πολιτικό και στρατηγικό σκέλος λέγοντας το αυτονόητο: Όλες οι αθέμιτες ενδοκρατικές και διακρατικές πιέσεις και σκανδαλώδεις παρεμβάσεις στα Σκόπια αλλά και στην Αθήνα είναι καταγεγραμμένες και εύκολα αποδεικνύονται. Ένα βιώσιμο κράτος μπορεί να τις επικαλεστεί πολιτικά και γιατί όχι νομικά, εάν όπως αναμένεται οι «Βόρειοι Μακεδόνες» βλάψουν τα νόμιμα, νομιμοποιημένα και θεμιτά ελληνικά συμφέροντα.
Τέταρτον, στον άμεσο ορίζοντα και με δεδομένο ότι δεν θα αρχίσουν κατευνασμοί στις σχέσεις με την Τουρκία, το πιο σημαντικό είναι η Ελλάδα να ξαναδεί το «σύστημα συναλλαγών» με τις ηγεμονικές δυνάμεις. Οι σχέσεις μας με τους συμμάχους μας δεν μπορεί να είναι τόσο ετεροβαρείς και θα πρέπει να αποκατασταθεί ισορροπία. Το ίδιο ισχύει και για τις συνεννοήσεις με τα βαλκανικά κράτη. Εάν μη τι άλλο θα πρέπει να μεριμνήσουμε να μην οξυνθούν οι εσωτερικές τους διαφωνίες και να μην εκτροχιαστούν με ανορθολογικά παίγνια γύρω από τον πιθανότατα δρομολογημένο προς αστάθεια χώρο της «πρώην ΠΓΔΜ».
Τώρα, ποιοι θα κάνουν τέτοιες υπό τις περιστάσεις αυτονόητες κινήσεις; Επαναλαμβάνουμε πως δεν μπορούμε να έχουμε απάντηση. Το μείζον είναι να διευκρινιστεί πού θα πατήσουμε και πώς θα προσανατολιστούμε, εάν οι δυσοίωνες εκτιμήσεις για τη Συμφωνία των Πρεσπών επαληθευτούν.

• Προς το παρόν φαίνεται πως δεν έχουμε εθνική στρατηγική αλλά ένα στραπατσαρισμένο καράβι, το ελληνικό, το οποίο θαλασσοπορεί μέσα σε θύελλες χωρίς πανιά, καπετάνιους και πλήρωμα. Οι επιβάτες, δηλαδή η ελληνική κοινωνία, είναι ολοφάνερα απελπισμένοι, απεγνωσμένοι και εξοντωμένοι από τρόικες και μνημόνια.