Το "παιχνίδι" στη Μέση Ανατολή είναι πολύ μεγαλύτερο από την Τουρκία

Του Marc Pierini

Η τουρκική εξωτερική πολιτική κυριαρχείται από μια ένθερμη εθνικιστική αφήγηση, η οποία με τη σειρά της έχει πυροδοτήσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία. Στις ρίζες αυτών των εξελίξεων υπάρχουν διάφορες απειλές για την Τουρκία –κάποιες είναι πραγματικές, κάποιες φανταστικές- και οι τρόποι με τους οποίους τις χρησιμοποιεί η πολιτική ηγεσία.

Αλλά πέρα από αυτόν τον άμεσο ορίζοντα, γεμάτος με ειδήσεις που είναι δύσκολο να αφομοιωθούν και με δύο αδιανόητους κινδύνους, βρίσκεται ένα διαφορετικό σύνολο θεμάτων για τα οποία η Τουρκία έχει μικρή επιρροή. Ο πραγματικός κόσμος γύρω από την Τουρκία είναι τόσο σύνθετος –Ιράν, Ισραήλ, Ρωσία και οι ΗΠΑ δίνουν μάχες εκεί έξω- που απαιτεί μια νηφάλια ματιά από την Άγκυρα.

Για την ώρα, η Τουρκία βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλά άμεσα εμπόδια.

Η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ έχει μπλοκαριστεί στην πράξη από την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ολλανδία. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει μόλις εγκρίνει ένα νέο ψήφισμα που ασκεί κριτική στην Τουρκία σε ό,τι αφορά τη στάση της απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα. Μια επικείμενη αναθεώρηση της οικονομικής βοήθειας της ΕΕ στην Τουρκία, πιθανώς θα καταλήξει με σημαντική μείωση της βοήθειας. Στις 26 Μαρτίου, ο Βούλγαρος πρωθυπουργός θα φιλοξενήσει τον Τούρκο πρόεδρο και τους προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Κομισιόν στη Βάρνα, όπου οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται να μην μασήσουν τα λόγια τους. τον Απρίλιο, αναμένεται επίσης η έκθεση προόδου της Κομισιόν για την Τουρκία, η οποία εκτιμάται πως θα είναι πολύ επικριτική για την κατάσταση του κράτους δικαίου στη χώρα.

Εξάλλου, υπάρχουν εξελίξεις και στη Νέα Υόρκη.

Αμερικανικό δικαστήριο θα εκδώσει την ετυμηγορία του για την υπόθεση οικονομικών εγκλημάτων Zarrab-Halkbank περίπου στα μέσα Απριλίου. Μπορεί να ακολουθήσουν πρόστιμα από το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, τα οποία αναμένεται να ανέρχονται σε δισ. δολαρίων, έναντι της τουρκικής κρατικής Halkbank, για παραβίαση των κυρώσεων εναντίον του Ιράν. Επιπλέον, το γραφείο ελέγχου ξένων περιουσιακών στοιχείων του υπουργείου Οικονομικών, θα μπορούσε να αποκλείσει την τράπεζα από το να επιχειρεί σε αμερικανικά δολάρια εάν είχε οριστεί ως επιθεωρητής ξένων κυρώσεων.

Πιο κοντά στο εσωτερικό, υπάρχει ένα "άγριο" αφήγημα: η πιθανότητα άμεσης σύγκρουσης μεταξύ τουρκικών και αμερικανικών δυνάμεων στη Βόρεια Συρία. Αμερικανικά ΜΜΕ και think tanks έχουν "τρελαθεί" με σενάρια μιας πιθανής σύγκρουσης. Μια στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων στρατών του ΝΑΤΟ θα έμπαινε στη σφαίρα του αδιανόητου και εάν δεν συζητηθεί μια συμφωνία, θα μπορούσε να αποδειχθεί ανεπανόρθωτη. Βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη διπλωματικές προσπάθειες.

Επίσης αδιανόητη είναι η πιθανότητα το τουρκικό ναυτικό να παρενοχλήσει ξανά τις έρευνες της κυπριακής κυβέρνησης για αέριο.

Ό,τι και να συμβαίνει στο Αφρίν, στο Μανμπίνι, στο Κομπάνυ ή ανοιχτά των ακτών της Κύπρου, υπάρχει ένα πολύ μεγαλύτερο παιχνίδι που παίζεται γύρω από την Τουρκία.

Τα διακυβεύματα στη Συρία, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον μετά-πολεμικό εποικισμό της, είναι εξαιρετικά πιο υψηλό από την τύχη του ISIS, τη δημιουργία ή όχι μιας αυτόνομης  Συριακής Κουρδικής περιοχής σε μια μετάπολεμική Συρία ή τους δεσμούς μεταξύ του ΡΚΚ και του YPG. Περιστρέφονται γύρω από δύο θεμελιώδη ζητήματα: την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ σε ολόκληρη  την περιοχή της Μέσης Ανατολής, και την πιθανότητα πολέμου μεταξύ Ιράν και Ισραήλ.

Στα 73 χρόνια από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το τοπίο ασφάλειας στη Μέση Ανατολή παρέμεινε σχετικά αμετάβλητο: οι ΗΠΑ ήταν ο κυρίαρχος περιφερειακός παράγοντας και η Ρωσία ένας σχετικά μικρός. Το Ισραήλ δημιουργήθηκε το 1948 και ονομάστηκε "εχθρός του Ισλάμ" από το Ιράν από το 1979 –αλλά οι δύο τους ποτέ δεν πολέμησαν η μία εναντίον της άλλης.

Από το 2015 ωστόσο, έχουν σημειωθεί σημαντικές αλλαγές από τη Ρωσία και το Ιράν στην περιοχή, με τη βοήθεια της Τουρκίας.

Διασώζοντας το καθεστώς του Assad με την υποστήριξη του Ιράν, η Ρωσία έχει αλλάξει δραστικά ορισμένες από τις βασικές παραμέτρους της εξίσωσης μετά από το Β’  Παγκόσμιο Πόλεμο στη Μέση Ανατολή: για πρώτη φορά η Μόσχα δημιούργησε μια σημαντική αεροπορική βάση στην περιοχή (στο Kheimin, μια επέκταση του πολιτικού αερολιμένα της Λατάκια στις ακτές της Συρίας). Ανοίγει και κλείνει τους ουρανούς της Δυτικής Συρίας κατά βούληση. Διευρύνει τη ναυτική βάση ανεφοδιασμού εντός του εμπορικού λιμανιού του Ταρτούς. Και έχει οδηγήσει μια διπλωματική προσπάθεια -με την υποστήριξη από το Ιράν και την Τουρκία στο πλαίσιο της ονομαζόμενης "ειρηνευτικής διαδικασίας της Αστάνα” και των συνομιλιών του Σότσι- να επιβάλει το brand της πολιτικής διευθέτησης για τη Συρία.

Στο μεταξύ, κατά τη διαδικασία ενίσχυσης του καθεστώτος του Assad, το Ιράν και η Χεζμπολάχ έχουν επίσης βρεθεί στα εδάφη της Δυτικής Συρίας. Έχουν δημιουργήσει βάσεις και έχουν αναβαθμίσει ουσιαστικά το οπλοστάσιό τους στη χώρα για να παρενοχλούν το Ισραήλ, ιδίως με την κατασκευή εργοστασίων μικρής κλίμακας για να παράγουν τοπικά drones και πυραύλους, ως εκ τούτου αποφεύγοντας την παρενόχληση των εναέριων και θαλάσσιων μεταφορών από το Ιράν. Τα πρόσφατα περιστατικά μεταξύ Ισραήλ, Ιράν και Συρία είναι μια μαρτυρία αυτής της εξέλιξης.

Εν όψει αυτών των εξελίξεων, οι ΗΠΑ έχουν τώρα στην κατοχή τους περίπου το ένα τρίτο των συριακών εδαφών βόρεια και ανατολικά του ποταμού Ευφράτη μέσω ενός συνδυασμού proxy μαχητών -οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, υπό την Συριακή Κουρδική YPG- και των δικών της ειδικών δυνάμεων. Αυτό ουσιαστικά, κλειδώνει τη θέση της στις μελλοντικές -και "πραγματικές”, σε αντίθεση με τις συναντήσεις στην Αστάνα και στο Σότσι- διαπραγματεύσεις για το μέλλον της Συρίας. Αυτό που διακυβεύεται είναι η καταστροφή του ISIS, η φύση του συριακού καθεστώτος, η σύνθεση της τοπικής κυβέρνησης, το δικαίωμα των ξένων δυνάμεων να διατηρούν δυνάμεις στη χώρα και τελικά -έστω και εμμέσως- την ασφάλεια του Ισραήλ.

Για τους δικούς τους λόγους, η Τουρκία έχει επιλέξει να δώσει ένα χέρι σε αυτό το γεωπολιτικό ανασχηματισμό: διπλωματικά, συμμετέχοντας στις συνομιλίες στην Αστάνα και στο Σότσι, οικονομικά, στέλνοντας λεφτά στο Ιράν -αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια- μέσω του πλήρως τεκμηριωμένου σχεδίου Zarrab-Halkbank, και στρατιωτικά, απευθύνοντας απειλές στα αμερικανικά στρατεύματα στη Συρία, ελπίζοντας ότι θα τα οδηγήσει να υποχωρήσουν.

Αυτό το μεγαλύτερο παιχνίδι που παίζεται γύρω από την Τουρκία, δεν είναι κατασκευασμένο από σκοτεινές συνωμοσίες όπως θέλει να πείσει η Άγκυρα τον πληθυσμό της. Αντιθέτως, είναι το θέατρο μιας τεράστιας μεταμόρφωσης τς Μέσης Ανατολής- προς όφελος της Ρωσίας και του Ιράν. Είναι τόσο σημαντικό όσο ήταν το 1979 για την Τεχεράνη. Η πορεία που θα επιλέξουν να ακολουθήσουν οι Τούρκοι ηγέτες στον πόλεμο της Συρίας θα έχει δυσοίωνες, μακροχρόνιες συνέπειες όχι μόνο για τη χώρα τους αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο επίσης.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/75585?lang=en

ΠΗΓΗ