Ένας "Επιτάφιος του Περικλέους" Made in USA και η νέα εποχή

την

Του Αλέξανδρου Δρίβα
Μια ματιά στο θεσμικό κείμενο των ΗΠΑ που αφορά στη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας, θα μας προκαλέσει δέος. Ένα έτος μετά από την ορκωμοσία του Donald Trump, βλέπουμε το νέο ψυχογράφημα των ΗΠΑ. Ένα ψυχογράφημα που δείχνει τον τρόπο που θα πολιτευτεί η μεγάλη δύναμη αναφορικά με τον τρόπο που θα συγκλίνουν η εσωτερική με την εξωτερική πολιτική. Τι μας θυμίζει αυτό το κείμενο και γιατί υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι που δημιουργήθηκε;
Το τέλος της παρεξήγησης της Ιστορίας
Όταν γραφόταν ο Επιτάφιος του Περικλέους, η Αθήνα βρισκόταν σε παρακμή. Η καταγραφή αξιών που οδήγησαν στο αθηναϊκό μεγαλείο ("μεθ’οίων τρόπων και μεθ’ οίας πολιτείας") αποτελούσε μια προσπάθεια χορήγησης αντίδοτου για την παρακμή στην οποία είχε περιέλθει η Αθήνα. Το ηθικό των Αθηναίων έπρεπε να αναστηθεί καθώς ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Σπάρτη. Το ίδιο και στην περίοδο της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το "Έλληνες Εσμέν" γράφτηκε για να δώσει ένα τέλος στο τέλμα της αυτοκρατορίας. 
Το κείμενο των McMaster & Trump είναι μια αφετηρία για έναν κόσμο που υπήρχε αλλά περιφρονήθηκε αρκετά.  
  • Είναι ο κόσμος του πραγματισμού, ο κόσμος των αξιών, ο κόσμος που δίνει έμφαση στην ιστορία και στη γεωγραφία. Είναι ο κόσμος που όπως αναφέρεται γύρισε πίσω με "εκδικητική" τάση για να μας θυμίσει πως όταν ο Fukuyama έβαζε τίτλο με έπαρση στο βιβλίο του "Το τέλος της ιστορίας", εκείνη διαμόρφωνε ήδη τον δρόμο της επιστροφής της. "Έθνος χωρίς σύνορα δεν είναι έθνος"(...) Έθνος το οποίο δεν μπορεί να προστατεύσει την ευημερία στο εσωτερικό του, δεν μπορεί να προστατεύσει τα συμφέροντά του στο εξωτερικό(...) Έθνος το οποίο δεν είναι έτοιμο να κερδίσει ένα πόλεμο, είναι έθνος που δεν μπορεί να αποτρέψει ένα πόλεμο(...) Έθνος το οποίο δεν είναι περήφανο για την ιστορία του, δεν μπορεί να είναι σίγουρο για το μέλλον του." . Τα παραπάνω, είναι αποσπάσματα από το περιβόητο κείμενο το οποίο φέρνει ξανά ως μονάδα μέτρησης του διεθνούς ανταγωνισμού το "έθνος κράτος". Ποιά πραγματικότητα οδήγησε τις ΗΠΑ να ακολουθήσουν αυτήν την πορεία; 
Η άνοδος της Κίνας και της Ρωσίας
Ο διεθνής καταμερισμός ισχύος έχει αλλάξει δραματικά. Όλοι οι δείκτες (οικονομικοί, δημογραφικοί, ροή κεφαλαίων κ.α) αποδεικνύουν ότι η Δύση βρίσκεται σε δυσχερή θέση. Από τα τέλη της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα, η Κίνα σταθεροποιεί την απογείωση την οποία ετοίμαζε την προηγούμενη δεκαετία. Η Ρωσία ενάντια σε όλες τις προβλέψεις, άρχισε να συνέρχεται μετά το γεωπολιτικό σοκ της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ. 
Το υπόστρωμα της ανόδου και των δύο δυνάμεων ήταν συγκεντρωτικό. Στηρίχθηκε σε οράματα που έθεταν τις δύο χώρες υπεύθυνες για την αναθεώρηση του διεθνούς status quo. Οι ηγέτες της Κίνας και της Ρωσίας έχουν ελάχιστο πολιτικό κόστος στις επιλογές τους καθώς ο γραφειοκρατικός μηχανισμός υπακούει στην ταχύτητα με την οποία λαμβάνονται οι προς υλοποίηση, ηγετικές αποφάσεις. Όταν αυτές οι δύο πυρηνικές δυνάμεις οι οποίες καθορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό το ενεργειακό και εμπορικό γίγνεσθαι αποφασίζουν να χρησιμοποιήσουν το μοντέλο του έθνους-κράτους για να αναθεωρήσουν όσα προέκυψαν σε πρώτη φάση μετά το τέλος του Β’ Π.Π και σε δεύτερη φάση, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, τότε η συντηρητική δύναμη του διεθνούς status quo (Ουάσινγκτον) οφείλει να το ακολουθήσει. 
Η διάσπαση της Δύσης
Από την αρχή του 21ου αιώνα, οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε, δεν είναι αυτές που λάμβαναν χώρα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η Ε.Ε με κύριο οδηγό τη Γερμανία, σταδιακά χειραφετήθηκε από τις ΗΠΑ και τόσο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, όσο και στο ΝΑΤΟ, οι διαφορές μεταξύ των δύο πλευρών πολλαπλασιάστηκαν.
Οι σημερινές σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε παραμένουν προβληματικές. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να επενδύσουν σε μια πλήρη σύγκλιση των αμερικανικών συμφερόντων και των ευρωπαϊκών. Η ομογενοποίηση της Δύσης ανήκει στο παρελθόν. Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης είναι η στροφή των ΗΠΑ σε μια πολιτική "μοναχικού λύκου" στις διεθνείς υποθέσεις. Ένας ιδιότυπος απομονωτισμός σε καιρούς ολικής παγκοσμιοποίησης. Τα μηνύματα αυτής της θέλησης για "μοναξιά" ήρθαν με την αποχώρηση των ΗΠΑ από διεθνή σύμφωνα για την προστασία του περιβάλλοντος και την αποχώρησή τους από την UNESCO. Παράλληλα, η συνεχής αναφορά σε έννοιες όπως "έθνος" και "σύνορα" συνοδεύει τη ρητορική της αμερικανικής κυβέρνησης. 
Η ανάγκη για ανασυγκρότηση
Οι ΗΠΑ αντιλήφθηκαν ότι η εξαγωγή του καπιταλισμού, πέραν από τα θετικά της είχε και τα αρνητικά της. Ποιά αρνητικά μπορεί να έχει η υιοθέτηση του αμερικανικού τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης που σφυρηλατήθηκε με το Bretton Woods; Ο καπιταλισμός έπεσε στα χέρια χωρών που μπορούν να τον αξιοποιήσουν πολύ πιο αποτελεσματικά. Η Δύση έχει θεσμικά όρια (πχ απαγόρευση παιδικής εργασίας). Κάποιες άλλες χώρες με πολύ μικρό πολιτικό κόστος (λόγω των συγκεντρωτικών πολιτευμάτων τους) με τη δημογραφική έκρηξη να παρέχει άφθονο εργατικό δυναμικό με πολύ ανταγωνιστικά ημερομίσθια, κατάφεραν να πολλαπλασιάσουν τα μερίδια της οικονομικής ισχύος τους στην παγκόσμια πίτα. 
Πολλοί είναι εκείνοι που κάνουν λόγο για μια παρακμή των ΗΠΑ που δεν έχει επιστροφή. Πριν προβούμε σε τέτοιες προβλέψεις, οφείλουμε να μελετήσουμε δύο πολύ σημαντικές συνθήκες. Η πρώτη έχει να κάνει με το ότι οι ΗΠΑ παρέλαβαν τις τύχες του πλανήτη χωρίς να έχουν διεξάγει κάποιον ηγεμονικό πόλεμο. Η δεύτερη συνθήκη αφορά τη διασαφήνιση της έννοιας της "παρακμής" από την "ανασυγκρότηση". Το πιθανότερο όλων είναι πως οι ΗΠΑ θα γίνουν περισσότερο μονομερείς σε θέματα που αφορούν τη διεθνή τρομοκρατία και τις σχέσεις τους με δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ρωσία. Η πολυμερής διπλωματία σαν εργαλείο πολιτικής επιρροής, φαίνεται πως δε βοήθησε τις ΗΠΑ. 
Ποιά είναι η ουσία του αμερικανικού θεσμικού εγγράφου;
Τόσο ο απομονωτισμός όσο και η μονομερής δράση, έχουν πλούσια παράδοση στην αμερικανική στρατηγική κουλτούρα και μάλλον, ο τρόπος με τον οποίο οι ΗΠΑ πολιτεύτηκαν κατά τους δύο παγκόσμιους πολέμους θα αποτελέσει τον κύριο άξονα της αμερικανικής στρατηγικής και της αμερικανικής ασφάλειας. 
Οι ΗΠΑ πρόκειται να χρησιμοποιήσουν την τακτική κατατριβής τρίτων, προκειμένου να αφήσουν τις άλλες μεγάλες δυνάμεις του διεθνούς συστήματος να φθαρούν διεκδικώντας τα ζωτικά τους συμφέροντα μεταξύ τους. Στο σημείο της μέγιστης δυνατής φθοράς, θα επανέλθουν με τους όρους του έντιμου διαμεσολαβητή και του υπερπόντιου εξισορροπητή. Εκτός των ανωτέρω, το αμερικανικό κείμενο για τη στρατηγική εθνικής ασφάλειας μας προετοιμάζει για μια νέα αποχή αναφορικά με την πολιτική κουλτούρα της Δύσης.  
  • Στην Ευρώπη έχει ήδη εμφανιστεί με ακραίες μορφές οι οποίες πρόκειται να μετριαστούν. Η ουσία όμως είναι οτι ο κόσμος τείνει στην υποστήριξη του έθνους-κράτους προκειμένου να επιλύσει τα προβλήματα που κληροδότησε το "άτσαλο" άνοιγμα που μολονότι είχε καλές προθέσεις, δεν είχε την ορθή ανάγνωση της περίστασης στην οποία έλαβε χώρα. Αυτή η ανετοιμότητα για μεγάλα βήματα, μας υποχρεώνει να ξαναδιαβάσουμε την ιστορία από την αρχή.
* Ο κ. Αλέξανδρος Θ. Δρίβας είναι Συντονιστής Τομέα Ρωσίας Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων και Υποψήφιος διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων.
ΠΗΓΗ
blogger: Αφιερωμένο εξαιρετικά σ' εκείνους τους αφελείς διεθνιστές - και όχι στους συνειδητούς πράκτορες, εξαγορασμένες πολιτικές πατσαβούρες - που βιάσθηκαν να διαλύσουν το "έθνος-κράτος".

  • Μεταναστευτικό: Ας ετοιμαστούμε για τα χειρότερα

    και τέλος:

    • Θεραπαινίδα της διεθνούς των Αγορών

      • Τζέρεμυ Κόρμπιν: Πώς θα κινηθεί η Αγγλία ενάντια στην παγκοσμιοποίηση

        Η αδιαφορία και η ανία με την οποία διάβαζε ο πρόεδρος Τραμπ το νέο δόγμα Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, έδειχνε πως ούτε καταλάβαινε το κείμενο που κρατούσε στα χέρια του ούτε είχε συμμετάσχει στη συγγραφή του. Ευτυχώς, λίγες μέρες νωρίτερα, ο βασικός συντάκτης του δόγματος, στρατηγός ΜακΜάστερ, είχε αναλάβει να συνοψίσει το περιεχόμενό του: «Ύστερα από ένα μικρό διάλειμμα που πήραμε από την ιστορία, στη λεγόμενη μεταψυχροπολεμική εποχή, η γεωπολιτική επιστρέφει».
        Το νέο δόγμα των ΗΠΑ περιλαμβάνει ανοιχτές απειλές εναντίον της Ρωσίας και της Κίνας, τις οποίες παρουσιάζει σαν στρατηγικούς «εθνικούς ανταγωνιστές» που «απειλούν την αμερικανική ισχύ, την επιρροή και τα συμφέροντα της χώρας», ενώ καλεί σε γιγάντωση των εξοπλισμών και προετοιμασία για το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού πολέμου μεγάλης κλίμακας. Ύστερα, δηλαδή, από σχεδόν 15 χρόνια στα οποία το Πεντάγωνο αυξάνει συνεχώς τις πολεμικές δαπάνες και πραγματοποιεί επιθέσεις με εκατομμύρια νεκρούς και κόστος έξι τρισ. δολαρίων, οι επιτελείς του Τραμπ έκριναν ότι οι εξοπλισμοί είναι ανεπαρκείς και η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ χαρακτηρίζεται από «εφησυχασμό»…
        Το νέο δόγμα, έγραφε στις σελίδες της Γουόλ Στριτ Τζέρναλ ο ιστορικός Άρθουρ Χέρμαν, «φέρνει την ανθρωπότητα στην εποχή πριν από το 1917: Μια αναρχική διεθνής αρένα όπου κάθε κυρίαρχο κράτος, μεγάλο ή μικρό, στηρίζεται αποκλειστικά στη στρατιωτική του δύναμη». Σύμφωνα με τον Χέρμαν, αυτός είναι ο κόσμος του Ότο φον Μπίσμαρκ, ο οποίος το 1862 έλεγε: «Τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας δεν καθορίζονται από ομιλίες και πλειοψηφικές αποφάσεις, αλλά από σίδερο και αίμα». Μάλιστα φαίνεται ότι το αίμα αφορά και τους Αμερικανούς στρατιώτες, αφού το νέο δόγμα απορρίπτει τις προηγούμενες θεωρίες για συγκρούσεις που μπορούν να κερδηθούν από απόσταση, με ελάχιστες απώλειες. «Οι δυνάμεις μας πρέπει να προετοιμαστούν για τη διεξαγωγή πολέμων μεγάλης κλίμακας και για μεγάλη χρονική περίοδο», αναφέρει χαρακτηριστικά.
        Η πιο τρομακτική αναφορά, όμως, σχετίζεται με την «ανάγκη διατήρησης της αποτρεπτικής ισχύος που προσφέρει το πυρηνικό οπλοστάσιο που βρίσκεται σε αμερικανικό έδαφος αλλά και στο εξωτερικό. (…) Ο φόβος της (πυρηνικής) κλιμάκωσης δεν θα αποτρέψει τις ΗΠΑ από το να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους». Λίγες στιγμές στην ιστορία των τελευταίων αιώνων και σίγουρα για πρώτη φορά από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μια στρατιωτική υπερδύναμη έθεσε εαυτόν εκτός κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου και διατύπωσε με τόση ωμότητα τα σχέδιά της να συνθλίψει τους αντιπάλους της με κάθε δυνατό μέσο. Η ήττα, λίγα 24ωρα αργότερα, στην ψηφοφορία του ΟΗΕ για την Ιερουσαλήμ έδειξε ότι η Ουάσιγκτον του Τραμπ δεν διστάζει πλέον να ακολουθήσει τον δρόμο της διεθνούς απομόνωσης.
        *Πηγή: Εφημερίδα «ΠΡΙΝ» (έντυπη έκδοση), 23/12/2017.

Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου