του Κώστα Μελά –
Η διόγκωση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας είναι το αναγκαίο, αλλά όχι ικανό αποτέλεσμα του νέου ρυθμιστικού πλαισίου που επιβλήθηκε -κυρίως με ενέργειες των ΗΠΑ - στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.Η διαδικασία απορρύθμισης και η έντονη διεθνοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών (παγκοσμιοποίηση) συμβαδίζουν κατά τρόπο ανακλαστικό. Δηλαδή, η μια διαδικασία (απορρύθμιση) αποτελεί παράγοντα δημιουργίας της άλλης (παγκοσμιοποίηση). Οι ρυθμίσεις που απορυθμίστηκαν ήταν πρωτίστως εθνικές, αφορούσαν δηλαδή, στον οικονομικό χώρο που ονομάζεται έθνος. Ως εκ τούτου, οι λιγότερες ρυθμίσεις οδηγούν σε μεγαλύτερη ένταση της διεθνοποίησης.
Χαρακτηριστικά του σύγχρονου ανοιχτού χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι η ελεύθερη κίνηση των κεφαλαιακών ροών, η απορρύθμιση και αποκανονικοποίηση των πλαισίων λειτουργίας του, η ευρύτατη πρακτική arbitrage και τα πολύπλοκα συστήματα κάλυψης κινδύνων (παράγωγα προϊόντα). Αυτά ως επί το πλείστον μετατρέπονται και λειτουργούν ως κερδοσκοπικά συστήματα. Συνέχεια εδώ
Οι καινοτομίες του χρηματοπιστωτικού τομέα (δημιούργησαν νέες χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες) μετέβαλαν και τον τρόπο με τον οποίο χρηματοδοτούνταν οι βιομηχανικές και εμπορικές δραστηριότητες. Επίσης, μετέβαλαν και τον τρόπο με τον οποίο τα νοικοκυριά διαχειρίζονται τις οικονομίες τους. Συγχρόνως, άλλαξαν τις παραμέτρους που καθορίζουν τη λειτουργία των κυβερνήσεων ως προς τη χάραξη και την άσκηση της οικονομικής πολιτικής.
Δομικός μετασχηματισμός
Η άσκηση της χρηματοπιστωτικής λειτουργίας ουσιαστικά μετατράπηκε σε συνεχή προσπάθεια διαχείρισης κινδύνων μέσα σε ένα εντελώς αβέβαιο και ρευστό περιβάλλον. Όμως, η ικανή συνθήκη, η οποία θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε τις παρατηρούμενες εξελίξεις, θα πρέπει να αναζητηθεί στην ίδια τη διαδικασία της συσσώρευσης του κεφαλαίου. Ειδικά στη σημερινή συγκυρία της διευρυμένης αναπαραγωγής του.Πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και την πρώτη δεκαετία της μεταπολεμικής περιόδου, η χρηματοπιστωτική σφαίρα αντιμετωπιζόταν σαν το λιπαντικό που ήταν απαραίτητο στην εξυπηρέτηση των αναγκών της παραγωγής. «Παρ’ όλα αυτά υπήρχε η τάση σχετικής αυτονόμησης και της δημιουργίας κερδοσκοπικών υπερβολών στα τελευταία στάδια της ανόδου του οικονομικού κύκλου. Κατά κανόνα, τα επεισόδια αυτά είχαν σύντομη διάρκεια και δεν επέφεραν μακροχρόνιες επιπτώσεις στη δομή και τη λειτουργία της οικονομίας» (Sweezy .P .M, Economic Reminiscences, Monthly Review, Vol. 47, No 1, May 1995, p. 8-9).
Τα τελευταία χρόνια, όμως, κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, παρατηρείται ένας δομικός μετασχηματισμός στην ίδια τη διαδικασία συσσώρευσης του κεφαλαίου. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας τείνει να αυτονομηθεί από την παραγωγή και από κυριαρχούμενος να μετατραπεί σε κυρίαρχο.
Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τη νέα συγκρότηση της παγκόσμιας οικονομικής τάξης υπό την καθοδήγηση του νέου χρηματιστικού κεφαλαίου, ειδικά του αμερικανικού. Το χρηματιστικό κεφάλαιο τείνει να επιβληθεί στον πραγματικό τομέα της οικονομίας, δηλαδή στην παραγωγή, την απασχόληση, τους μισθούς και την κατανομή του παραγόμενου πλούτου, καθορίζοντας σε μεγάλο ποσοστό τη λειτουργία τους.
Υπέρ αργούντων και εισοδηματιών
- Το χρηματιστικό κεφάλαιο αντιστοιχεί στο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, όταν αυτό το τελευταίο υπερισχύει σε οποιαδήποτε ιστορική συγκυρία έναντι του παραγωγικού κεφαλαίου. Όταν, δηλαδή, οι διαμεσολαβούμενες από το χρηματοπιστωτικό σύστημα και τους οιονεί χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς πιστώσεις (κλασικές ή νέας μορφής) δεν κατευθύνονται στην εξυπηρέτηση των αναγκών της πραγματικής οικονομίας.
- Αντιθέτως, αυτονομούμενες από αυτές, καθίστανται αυτάρκεις μορφές «επενδυτικής τοποθέτησης» στην υπηρεσία εξυπηρέτησης των ίδιων συμφερόντων των κοινωνικών ομάδων που τις κατέχουν.
Το χρηματιστικό κεφάλαιο δεν αποτελεί απλή συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το αντίστοιχο βιομηχανικό. Αντιθέτως, το φαινόμενο αυτό σηματοδοτεί την οριστική -στην ιστορική περίοδο που διάγουμε- κατίσχυση των χρηματικών επί των οικονομικών και παραγωγικών προδιαγραφών. Αυτό συμβαίνει με την επικράτηση της εισοδηματικής λογικής εις βάρος της παραγωγικής. Του χρήματος, εις βάρος της οικονομίας.
Το χρηματιστικό κεφάλαιο δεν σηματοδοτεί τόσο έναν ιδιαίτερο τρόπο παραγωγής «καθαρού εισοδήματος», όσο κυρίως έναν τρόπο συγκέντρωσης και οικειοποίησης του ήδη διαθέσιμου εισοδήματος.
Παράλληλα, παρατηρούμε ότι οι σημερινές μορφές χρηματιστικής συσσώρευσης δεν επαναδιοχετεύουν τον παραγόμενο πλούτο στην οικονομία, ώστε να συνεχίζει να λειτουργεί αναπόσπαστο ένα σύστημα διευρυμένης αναπαραγωγής. Αντιθέτως, τον αποσπούν μονόπλευρα από τη σφαίρα της παραγωγής και τον εναποθέτουν στην χρηματοπιστωτική σφαίρα, δηλαδή σε αυτήν που, χωρίς να παράγει, συντηρείται από τις δυνατότητες της παραγωγικής σφαίρας.
Απόλυτος άρχων
Το χρηματιστικό κεφάλαιο και ο συγκεκριμένος τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται, παραγόμενο και αναπαραγόμενο, στη σημερινή παγκόσμια αλλά και ελληνική συγκυρία, παράγει ασύγκριτα περισσότερες εισοδηματικές προσόδους από τα παραγωγικά επιχειρηματικά εισοδήματα και τους μισθούς εργαζομένων.- Οι εν λόγω πρόσοδοι εκτρέφουν αργούντες αποταμιευτές, εισοδηματίες και χρηματιστηριακούς κερδοσκόπους.
- Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια μεγάλη μεταφορά κεφαλαίου από τους άμεσα παραγωγικούς τομείς στους χρηματοπιστωτικούς. Ο λόγος που πραγματοποιείται αυτή η μεταφορά θα πρέπει να αναζητηθεί στην αδυναμία διεύρυνσης της παραγωγής. Στις δυσκολίες, δηλαδή, που συναντά το κεφάλαιο στο να διευρύνει την αναπαραγωγή του. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να οδηγηθούμε στο κεντρικό σημείο της καπιταλιστικής συσσώρευσης, ή αλλιώς στη διαδικασία αποταμίευσης-επένδυσης στην καρδιά της καπιταλιστικής οικονομίας.
Είναι γεγονός πως ο μόνος τρόπος για να γίνει κατανοητή η λειτουργία του καπιταλισμού στη Δύση, και όχι μόνο σε αυτή, είναι η αλληλεξάρτηση του χρηματοπιστωτικού τομέα και της πραγματικής οικονομίας. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας, όμως, έχει αναμφισβήτητα το πάνω χέρι.
Σχόλια