Η γεωπολιτική της τεχνολογίας (Up)

την
του Μάκη Ανδρονόπουλου –

Ένα παγκόσμιο οικονομικό κραχ δεν θα αφήσει τίποτε όρθιο. Από τη μια το παγκόσμιο χρέος είναι γύρω στα 215 τρισ. δολ. (300% του παγκόσμιου ΑΕΠ) και από την άλλη η φούσκα των χρηματαγορών είναι 20 φορές μεγαλύτερη από το παγκόσμιο ΑΕΠ (74 τρισ. δολάρια ετησίως), δεδομένου ότι ο τζίρος της είναι γύρω στα 1500 τρισ. δολ. Η πραγματικότητα αυτή οδηγεί τους οικονομολόγους που σκέφτονται έξω από το κουτί, πως η μόνη διέξοδος, εκτός από ένα παγκόσμιο πόλεμο, είναι μια νέα τεχνολογική επανάσταση με αλλαγή παραδείγματος (paradigm shift). 

Αυτή μπορεί να διασώσει και πάλι τον καπιταλισμό και να τον οδηγήσει σε μια νέα φάση, στην 4η Παραγωγική Επανάσταση των Σκεπτόμενων και Αυτο-παραγόμενων Μηχανών (προηγήθηκαν οι δύο βιομηχανικές και η ψηφιακή της πληροφορίας). Βέβαια, ο παγκόσμιος πόλεμος ήδη διεξάγεται, μόνο που δεν είναι συμβατικός με όπλα, αλλά εμπορικός, μεταμοντέρνος. Όλοι πολεμούν με όλους, με πρόστιμα, με κυρώσεις, με αποκλεισμούς, με βιομηχανική κατασκοπεία, με δορυφόρους που υποκλέπτουν επικοινωνίες, με εκατομμύρια θύματα εργαζομένων και ανέργων, με απώλεια δημόσιας περιουσίας και εθνικών πόρων.
Οι δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία, στο Ιράν, στη Βόρειο Κορέα, το Brexit, η κόντρα Βορρά-Νότου στην ΕΕ, η διαμάχη Ουάσιγκτον-Βερολίνου με τα τερατώδη πρόστιμα (Apple 14 δισ. ευρώ, Deutsche Bank 15, VW κ.ά.), το μπλοκάρισμα των χαρτών της Google από τη Νότια Κορέα, αλλά και το γεγονός ότι η Tencent Holdings, η εταιρεία videogames με τη μεγαλύτερη κεφαλαιοποίηση (5,3 δισ. δολ.) υποχρεώνεται σε εγγύηση της αυτονομίας των εταιρειών που αγοράζει, είναι εκφάνσεις αυτού του γεωοικονομικού πολέμου.
Τα μέτωπα είναι παντού και οι μάχες λυσσαλέες με πραγματικά θύματα (η χρηματο-οικονομική κρίση του 2008 κόστισε 30 εκατ. θέσεις εργασίας). Βέβαια, ο φόβος και ο τρόμος όλων είναι η Κίνα, η οποία με την υψηλή ρευστότητα που διαθέτει αγοράζει ότι κινείται, τόσο σε επίπεδο πρώτων υλών (Αφρική, Λατινική Αμερική κ.ά.), όσο και σε τεχνολογικούς τομείς, στους οποίους υστερεί.

Η κινεζική εισβολή και οι δυτικές γραμμές άμυνας

Το 2016 η Κίνα ήταν ο πρώτος ξένος επενδυτής στην Γερμανία (20 και 22,4 δισ. δολ. 2015 και 2016 αντίστοιχα). Έκανε δύο εξαγορές γερμανικών εταιριών υψηλής τεχνολογίας μέσω επενδυτικών funds, της Aixtron που παράγει ημιαγωγούς (ειδικούς κρυστάλλους που είναι απαραίτητοι για την κατασκευή τρανζίστορ και ηλεκτρονικών κυκλωμάτων για τους υπολογιστές) και της Kuka που φτιάχνει ρομπότ.
Αυτές οι εξαγορές σόκαραν τους δυτικούς παίκτες, οι οποίοι αντιλαμβάνονται πως με ετήσιες εξαγορές πάνω από 100 δισ. δολ. το χρόνο, η Κίνα θα τα πάρει όλα. Εμβληματικές κινέζικες επενδύσεις έγιναν στη σουηδική Volvo, στην βρετανική Lotus, στην ιταλική Pirelli, στο γαλλικό Club Med και το λιμάνι του Πειραιά (67%) κ.ο.κ.. Η ορμή των Κινέζων επενδυτών είναι τέτοια που υποχρέωσαν τον προηγούμενο Γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ να εμποδίσει τον κινέζικο όμιλο ξενοδοχείων Jin Jiang να αποσπάσει την πλειοψηφία στην αλυσίδα Accor και την Βρετανίδα πρωθυπουργό Τερέζα Μέι να καθυστερήσει όσο μπορούσε μια κινέζικη επένδυση σε πυρηνικό εργοστάσιο.
Έτσι, η γραμμή άμυνας των δυτικών που διαμορφώνουν οι Αμερικανοί, προχώρησαν σε ένα ιδιότυπο νέο-προστατευτισμό. Η Επιτροπή Ξένων Επενδύσεων στις ΗΠΑ (Committee on Foreign Investment in the U.S. – CFIUS) έκανε ένα διάβημα στην Aixtron, διατυπώνοντας «ανησυχίες για ζητήματα αμερικάνικης εθνικής ασφάλειας». Οι Νew Υork Times κάνουν ρεπορτάζ για αθέμιτες εξαγορές, καθώς πίσω από τα κινέζικα funds κρύβονται κρατικές εταιρείες και κεφάλαια.
Επισημαίνεται πως αντίστοιχες εξαγορές απαγορεύονται στους δυτικούς στην Κίνα. Η Wall Street Journal επεσήμαινε την συστηματική εμπλοκή της Αμερικανικής Επιτροπής Ξένων Επενδύσεων στη ματαίωση μεγάλων διεθνών συμφωνιών, όπως αυτό των 2,8 δισ. δολ. της Royal Philips NV που είχε συμφωνήσει το 2015 να πουλήσει το κομμάτι του φωτισμού σε Κινέζο επενδυτή.
Οι Κινέζοι απάντησαν με μια κίνηση ματ. Μετοχοποιούν χρέος κινεζικών εταιρειών ύψους 120 τρισ. κινεζικών γουάν, δηλαδή 18 τρισ. δολ, γεγονός που επιτρέπει την άμεση ιδιωτικοποίησή τους. Έτσι και τις εταιρείες τους απαλλάσσουν από τραπεζικά βάρη και αφαιρούν το επιχείρημα της κρατικής στήριξης, ιδιωτικοποιώντας τες!

Η δραματική έκκληση Έτιγνκερ

Ο αρμόδιος Επίτροπος για τον Προϋπολογισμό της ΕΕ, Γκούντερ Έτινγκερ, στην αρχή του μήνα έκανε μια δραματική έκκληση προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αποσύρουν τις προτάσεις τους για την περικοπή σχεδόν 500 εκατ. ευρώ από το μεγαλύτερο ερευνητικό πρόγραμμα Horizon 2020, ύψους 80 δισ. ευρώ. Το πρόγραμμα ξεκίνησε το 2014 και αποβλέπει να το τοποθετήσει την ΕΕ στην αιχμή της παγκόσμιας έρευνας και τεχνολογίας, προσδίδοντάς της ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας.
Στο πλαίσιο της μείωσης των δαπανών κατά 1,7 δισ. ευρώ, έχουν προταθεί, επίσης, περικοπές 46 εκατ. από τα προγράμματα δορυφορικής πλοήγησης Galileo και Egnos, 33 εκατ. από το έργο πυρηνικής σύντηξης ITER και 20 εκατ. από το πρόγραμμα Copernicus. Ο Έτινγκερ θύμισε στους Ευρωπαίους ότι με τις περικοπές απομακρύνονται από το στόχο επενδύσεων 3% του ΑΕΠ στην έρευνα, καθώς τώρα η ΕΕ είναι καθηλωμένη στο 2%.
Οι αποφάσεις για τον κοινοτικό Προϋπολογισμό αναμένονται μέχρι τις 20 Νοεμβρίου. Το κλίμα λιτότητας, όμως, έχει προκαλέσει προβληματισμό, καθώς το 2019 θα βγει από τον προϋπολογισμό η βρετανική συνεισφορά. Η αγωνία για τα ερευνητικά προγράμματα είναι μεγάλη, όχι μόνο στο επίπεδο των επιστημόνων που πληρώνονται από αυτά, αλλά και στους ιδιώτες επενδυτές που συμμετέχουν με δικά τους κεφάλαια σε προγράμματα όπως το Horizon 2020. ΠΗΓΗ
===============
Τεχνολογία και γεωοικονομικός πόλεμος;


του Μάκη Ανδρονόπουλου –

Στις ΗΠΑ τα πράγματα με την έρευνα παρουσιάζουν προβλήματα και χρηματοδοτική κόπωση. Ο Christopher Mims, σε μια ανάλυσή του στη Wall Street Journal στο τέλος του 2016, διαπίστωνε ότι η δαπάνη για έρευνα και ανάπτυξη έχει δραματικά καταρρεύσει από το 2% του ΑΕΠ στο 0,6%. Υπενθύμιζε ότι όλες οι καινοτομικές εφαρμογές που εμπορευματοποιήθηκαν στο παρελθόν προέκυψαν από τη βασική έρευνα μερικές δεκαετίες πριν.

Όμως, οι σύγχρονες εταιρείες που επενδύουν στην έρευνα και ανάπτυξη επικεντρώνονται στις ανάγκες της αγοράς και ο ορίζοντάς τους είναι μόλις ένα τρίμηνο μπροστά. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι τα νούμερα που θα δείξουν στους μετόχους και στους επενδυτές. Για τις εταιρείες το να ξοδέψουν λεφτά στη βασική έρευνα σημαίνει αβεβαιότητα και πολύ μακροπρόθεσμη απόσβεση.
Ο Mims κατέληγε ότι υπάρχει μια σοβαρή χρηματοδοτική κόπωση από τον ιδιωτικό τομέα της βασικής έρευνας και αυτό είναι ένα στρατηγικό μειονέκτημα που θα φανεί αργότερα. Βέβαια, από τις πρώτες κινήσεις που έκανε ο Ντόναλντ Τράμπ ήταν να συναντήσει τους γίγαντες της Σίλικον Βάλεϊ στον πύργο του στο Μανχάταν.
Τους ζήτησε να μπουν μπροστά στην επανεκκίνηση της πραγματικής αμερικάνικης οικονομίας και να διαμορφώσουν μαζί συνθήκες, ώστε να μην απειληθεί η αμερικανική τεχνολογική πρωτοκαθεδρία από την Κίνα, ούτε ερευνητικά, ούτε εμπορικά. Ως αντίδωρο πρότεινε τη δημιουργία μεγάλων ψηφιακών υποδομών, ώστε να μειωθούν οι ανισορροπίες εντός των ΗΠΑ.

Στη σκακιέρα της παγκοσμιοποίησης

Από το μεγάλο διεθνές γεωπολιτικό παιγνίδι της τεχνολογίας δεν λείπει η Ρωσία, που έχει παρουσία στις αγορές, κυρίως μέσω της στρατιωτικής και πυρηνικής τεχνολογίας. Οι συμφωνίες για πωλήσεις συστοιχιών πυραύλων S-400 στην Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία αλλάζουν πολλά στην πίτα των εξοπλισμών.
Σημειωτέον ότι σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, το μερίδιο της Ρωσίας στο παγκόσμιο εμπόριο αυξήθηκε περίπου τέσσερις φορές. Από 210 δισ. δολ. το 2003 εκτινάχθηκε στα 730 δισ. δολ. το 2014. Οι εμπορικές σχέσεις της Ρωσίας με την ΕΕ αντιπροσωπεύουν το 44% του συνόλου αυτού του εμπορικού τζίρου.
Μέσα σε αυτό το κλίμα λυσσαλέου ανταγωνισμού εκκολάφτηκε η πολιτική νέο-προστατευτισμού του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, που συνίσταται στην παλιννόστηση των αμερικανικών παραγωγικών επενδύσεων στο αμερικανικό έδαφος. Για να το καταφέρει προωθεί την άγρια δασμολόγηση των εισαγόμενων και την υιοθέτηση άλλων προστατευτικών μέσων, κατά παράβαση όλων των διεθνών συμβάσεων που οι ίδιες οι ΗΠΑ επέβαλαν στον κόσμο. Κάπως έτσι, ο Τραμπ έγινε ο αρχάγγελος της αντι-παγκοσμιοποίησης σε μια προσπάθεια να ξαναφέρει πίσω τις δουλειές στις ΗΠΑ.
Με αυτόν τον τρόπο, τον περασμένο Ιανουάριο στο Φόρουμ του Νταβός, ο Τραμπ άφησε τον θρόνο της παγκοσμιοποίησης στον Κινέζο πρόεδρο Ζι Τζινπίνγκ, ο οποίος με βουδιστική νηφαλιότητα τον ειρωνεύτηκε λέγοντας: «Η επιδίωξη της προστασίας είναι ακριβώς σαν να κλειδώνει κάποιος τον εαυτό του σε ένα σκοτεινό δωμάτιο για να αφήσει απέξω τον άνεμο και τη βροχή, αλλά έτσι αφήνει απέξω και το φως και τον αέρα». Επεσήμανε ακόμα πως «κανείς δεν θα βγει νικητής από ένα εμπορικό πόλεμο».

Καταλυτικός ο ρόλος της τεχνολογίας

Και για όσους δεν κατάλαβαν, διευκρίνισε ότι η παγκοσμιοποίηση δεν εφευρέθηκε από κάποιον, αλλά είναι το φυσικό αποτέλεσμα των δυνάμεων που κινούν την ανθρωπότητα προς τα εμπρός. Γι’ αυτό δεν πρέπει να κατηγορηθεί για τα δεινά του κόσμου. Δεν φταίει η παγκοσμιοποίηση για την οικονομική κρίση, αλλά το κυνηγητό του υπερβολικού κέρδους από το χρηματιστικό κεφάλαιο.
Χωρίς την υποχρέωση της διπλωματικής αβρότητας, ο Κινέζος δισεκατομμυριούχος Τζακ Μα (ιδρυτής της Alibaba) απευθυνόμενος στους Αμερικανούς στο Νταβός τους εξήγησε ότι «δεν είναι ότι άλλες χώρες που κλέβουν θέσεις εργασίας από τα παιδιά σας, αλλά η στρατηγική σας. Μοιράστε τα χρήματα και τα πράγματα με το σωστό τρόπο, δηλαδή, αντί να σπαταλάτε τρισεκατομμύρια σε πολέμους, επενδύστε τις υποδομές». Λίγους μήνες μετά, ο Τζινπίνγκ ανακοίνωσε το διεθνές πρόγραμμα One belt, one road το νέο δρόμο του μεταξιού.
Είναι σαφές ότι ο παγκόσμιος πόλεμος είναι γεωοικονομικός που σημαίνει μεν ότι όλοι είναι εναντίον όλων, αλλά και ότι συνεχώς σχηματίζονται νέες συσπειρώσεις. Η δημιουργία της νέας Παγκόσμιας Αναπτυξιακής Τράπεζας από τους BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) και οι εντατικές προσπάθειες αποδολαριοποίησης του κόσμου. Η Κίνα θα τιμολογεί στο εξής και θα πληρώνεται στο νόμισμά της, ενώ το ίδιο επιδιώκει και η Σαουδική Αραβία.
Όλα αυτά αποτελούν εκφάνσεις μιας λυσσαλέας αναδιανομής των νέων φυσικών, ενεργειακών και κεφαλαιακών πόρων. Οι μελλοντολόγοι και οι οικονομολόγοι λένε πως η τεχνολογία θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο εκκολαπτόμενο νέο γεωοικονομικό περιβάλλον. Πολύ σύντομα θα δούμε τεκτονικές αλλαγές. Οι αλλαγές που έφερε το Διαδίκτυο θα μοιάζουν μπροστά τους με παιδικά παιγνίδια.



Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου