Γράμμα του Άλντους Χάξλεϋ στον Τζορτζ Όργουελ – Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος vs 1984
Λίγους μήνες αφού το 1984 του George Orwell τοποθετήθηκε στα ράφια βιβλιοπωλείων, ο Aldus Huxley του έστειλε ένα γράμμα όπου, ενώ αρχικά επαινεί το βιβλίο, στη συνέχεια κάνει σύγκριση μεταξύ αυτού και του δικού του, Θαυμαστός καινούργιος κόσμος,
που είχε γραφτεί 17 χρόνια πριν και είχε παρόμοιο θέμα. Οι δυο τους
είχαν και προσωπική σχέση, αφού ο Huxley είχε διδάξει στον
δεκατετράχρονο Orwell γαλλικά στο Κολλέγιο του Eton.
Wrightwood. Cal.
21η Οκτωβρίου, 1949
Αγαπητέ κ. Όργουελ,
Ήταν
πολύ ευγενικό εκ μέρους σας να πείτε στους εκδότες σας να μου στείλουν
ένα αντίτυπο του βιβλίου σας. Κατέφτασε ενώ ήμουν στη μέση μιας εργασίας
που απαιτούσε πολύ διάβασμα και τη συμβουλή παραπομπών· και εφόσον η
κακή μου όραση απαιτεί να καταμερίζω το διάβασμά μου, έπρεπε να περιμένω
πολύ καιρό πριν να είμαι ικανός να ξεκινήσω το 1984.
Συμφωνώντας
με όλα όσα οι κριτικοί έχουν γράψει γι’ αυτό, δεν χρειάζεται να σας πω,
άλλη μια φορά, πόσο ωραίο και πόσο βαθιά σημαντικό είναι το βιβλίο.
Μπορώ μήπως, αντ’ αυτού, να μιλήσω γι’ αυτό με το οποίο ασχολείται το
βιβλίο-την απόλυτη επανάσταση; Τα πρώτα ίχνη μιας φιλοσοφίας της
απόλυτης επανάστασης –της επανάστασης που βρίσκεται πέρα από την
πολιτική και την οικονομία, και που στοχεύει στην απόλυτη υπονόμευση της
ψυχολογίας και φυσιολογίας του ατόμου- βρίσκονται στον Μαρκήσιο Ντε
Σαντ, που θεωρούσε τον εαυτό του ως έναν συνεχιστή, τον ολοκληρωτή, του
Ροβεσπιέρου και του Μπαμπέφ. Η φιλοσοφία της άρχουσας μειοψηφίας στο 1984
είναι ένας σαδισμός που έχει φτάσει στη λογική του κατάληξη με το να
πηγαίνει πέρα από το σεξ και να το αρνείται. Το αν στην κυριολεξία η
πολιτική της μπότας-στο-πρόσωπο μπορεί να συνεχιστεί επ’ αόριστον
φαίνεται αμφίβολο. Το δικό μου πιστεύω είναι πως η άρχουσα ολιγαρχία θα
βρει λιγότερο επίμοχθους και σπάταλους τρόπους διακυβέρνησης και
ικανοποίησης της δίψας της για εξουσία, και αυτοί οι τρόποι θα
προσομοιάσουν εκείνους που περιέγραψα στον Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο.
Είχα την ευκαιρία πρόσφατα να ασχοληθώ με την ιστορία του ζωικού
μαγνητισμού και υπνωτισμού, και μου έκανε μεγάλη εντύπωση ο τρόπος με
τον οποίο, επί εκατόν πενήντα χρόνια, ο κόσμος έχει αρνηθεί να αποκτήσει
σοβαρή επίγνωση των ανακαλύψεων του Mesmer, του Braid, του Esdaile, και
των υπόλοιπων.
Εν
μέρει λόγω του επικρατούντος υλισμού και εν μέρει λόγω της επικρατούσας
αίσθησης αξιοπρέπειας, φιλόσοφοι και άνδρες της επιστήμης του δεκάτου
ενάτου αιώνα δεν ήταν πρόθυμοι να ερευνήσουν τα πιο παράξενα γεγονότα
της ψυχολογίας ώστε πρακτικοί άνθρωποι, όπως πολιτικοί, στρατιώτες και
αστυνομικοί, να τα εφαρμόσουν στον χώρο της διακυβέρνησης. Χάρη στην
πρόθυμη άγνοια των πατέρων μας, ο ερχομός της απόλυτης επανάστασης
καθυστέρησε πέντε ή έξι γενιές. Ακόμα ένα ευτυχές ατύχημα ήταν η
ανικανότητα του Φρόυντ να υπνωτίσει αποτελεσματικά και η μετέπειτα
υποτίμηση του υπνωτισμού. Αυτό καθυστέρησε τη γενική εφαρμογή του
υπνωτισμού για τουλάχιστον σαράντα χρόνια. Αλλά τώρα η ψυχανάλυση
συνδέεται με τον υπνωτισμό· και η ύπνωση έγινε εύκολη και επ’ αόριστον
εκτατή μέσω της χρήσης βαρβιτουρικών, τα οποία προκαλούν μια υπνώδη
και ευεπηρέαστη κατάσταση ακόμα και στα πιο απείθαρχα αντικείμενα.
Μέχρι
την επόμενη γενιά πιστεύω πως οι εξουσιαστές του κόσμου θα ανακαλύψουν
πως ο βρεφικός προγραμματισμός και ο ναρκο-υπνωτισμός είναι περισσότερο
αποτελεσματικά, ως εργαλεία διακυβέρνησης, από τα γκλομπ και τις
φυλακές, και πως η δίψα για εξουσία μπορεί εξίσου να ικανοποιηθεί με την
παρότρυνση των ανθρώπων να αγαπάνε τη δουλεία τους όσο με το να τους
χτυπάνε και να τους κλωτσάνε ώστε να συμμορφωθούν. Με άλλα λόγια,
αισθάνομαι πως ο εφιάλτης του 1984 είναι προορισμένος να προσαρμοστεί στον εφιάλτη ενός κόσμου που θα προσομοιάζει περισσότερο αυτόν που φαντάστηκα στον Θαυμαστό καινούργιο κόσμο.
Η αλλαγή θα προκληθεί ως αποτέλεσμα μιας αισθητής ανάγκης για αυξημένη
απόδοση. Εν τω μεταξύ, φυσικά, μπορεί να ξεσπάσει ένας βιολογικός και
πυρηνικός πόλεμος μεγάλου μεγέθους –στην οποία περίπτωση θα έχουμε
εφιάλτες διαφορετικού και μετά βίας νοητού τύπου.
Ευχαριστώ και πάλι για το βιβλίο.
Ειλικρινά δικός σας,
Άλντους Χάξλεϋ
Σχόλια