Είναι λάθος η δημοκρατία; Ή το δικαίωμα στο λάθος;

Του Διονύση Μαρίνου

Το «Οχι» στο ελληνικό δημοψήφισμα, το Brexit, αλλά και η πιθανότητα να βγει πρόεδρος ο Τραμπ θέτουν ένα βασικό ερώτημα: έχουν δικαίωμα όλοι οι πολίτες να ψηφίζουν και να έχουν άποψη για τα κοινά;

Πριν από 45 χρόνια, το 1971, το Ολλανδικό Ραδιοτηλεοπτικό Ιδρυμα στα πλαίσια του International Philosopher’s Project, διοργάνωσε μια άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση μεταξύ του αμερικανού διανοητή Νόαμ Τσόμσκι και του enfant terrible της γαλλικής διανόησης, Μισέλ Φουκώ. Το αντικείμενο της κουβέντας τους ήταν η ανθρώπινη φύση. Τίποτα λιγότερο συναφές με την προβληματική των δύο ανδρών. Κι όμως, κατά τη διάρκεια του διαλόγου, η συζήτηση εκτροχιάστηκε -με θαυμαστό τρόπο- προσεγγίζοντας τον τύπο των κοινωνιών που δημιούργησαν οι δημοκρατίες μας.

Από εκείνη τη συζήτηση προέκυψε η ρήση-ρουκέτα του Φουκώ για την πυρηνική δομή της δημοκρατίας ως πολίτευμα και η οποία, συν τω χρόνω, μετατράπηκε σε τσιτάτο και εύκολη ρητορεία στα στόμα ενίων πολέμιών της. «Η δημοκρατία δεν είναι τίποτα άλλο από δικτατορία της τάξης», είχε πει ο γάλλος φιλόσοφος, αλλά για να είμαστε ακριβείς, και οφείλουμε να είμαστε ακριβείς, είχε πει επί λέξει: «Αν με τη λέξη «δημοκρατία» εννοούμε την πραγματική άσκηση της εξουσίας από έναν πληθυσμό που δεν είναι ούτε διαιρεμένος ούτε διατεταγμένος ιεραρχικά σε τάξεις, τότε είναι φανερό ότι απέχουμε πολύ από τη δημοκρατία. Είναι ολοφάνερο όμως ότι ζούμε κάτω από ένα καθεστώς δικτατορίας της τάξης, εξουσίας της τάξης, που επιβάλλεται με τη βία, ακόμη κι όταν τα όργανα αυτής της βίας είναι θεσμικά και συνταγματικά, και στο βαθμό αυτόν δεν τίθεται ζήτημα δημοκρατίας για μας».

Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο,  με τη βία ή χωρίς αυτήν, η έννοια της δημοκρατίας, ήτοι της ευρείας συμμετοχής στα κοινά πράγματα μέσω ενός συστήματος αντιπροσώπευσης, δείχνει στις μέρες μας να πάσχει ή, τουλάχιστον, να δέχεται αρκετή πολεμική ως προς την αποτελεσματικότητά του.

Το πρόσφατο δημοψήφισμα στη Βρετανία, εκείνο που διενήργησε η Ελλάδα πριν από ένα χρόνο, αλλά και οι επικείμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, μας βάζουν, αίφνης, στο κυρίως θέμα: στη σημασιολογική διάσταση της συμμετοχής στα κοινά. Κοινώς: ποιοι δικαιούνται να έχουν άποψη και δικαίωμα ψήφου; Κάτω από ποιες συνθήκες επηρεάζει η κρίση ενός εκάστου για θέματα οριακής φύσης;

• Οι «πούροι» θιασώτες της κοινωνίας των ολίγων και ελαχίστων «καλών» σπέρνουν το τελευταίο διάστημα το σπόρο της αμφισβήτησης σημειώνοντας με τρόπο χονδροειδή ότι οι φτωχοί και απαίδευτοι δεν γνωρίζουν τι ακριβώς ψηφίζουν με αποτέλεσμα οι ψηφοφορίες να βγάζουν τρελά και παλαβά αποτελέσματα.

Πρώτη υποσημείωση: οι φτωχοί και απαίδευτοι κατέχουν την αισθητή πλειοψηφία των κοινωνικών συνόλων διότι μια ευάριθμη μειοψηφία «εκλεκτών» τους οδήγησε σε αυτό το σημείο. Κανείς δεν γεννιέται μορφωμένος και ενδεής. Εκτός αν υπάρχει κάποια γενετική έρευνα που αποδεικνύει ότι στο dna των ανθρώπων εγγράφονται τα περιουσιακά στοιχεία και οι γνώσεις που θα αποκτήσουν εν ζωή.

Δεύτερη υποσημείωση: προς αυτούς τους απαίδευτους και αμόρφωτους απευθύνονται οι ελίτ προσφέροντάς τους την έννοια του «πολίτη» και ζητώντας τους τη ψήφο, τη γνώμη, τη συγκατάβαση ή την άρνησή τους. Τα καλά και συμφέροντα; Δηλαδή: όταν οι πολίτες ταυτίζονται με την κυρίαρχη άποψη είναι αρεστοί και όταν παρεκκλίνουν αυτής θεωρούνται αποσυνάγωγοι;

Κατά τον Νόαμ Τσόμσκι δεν τίθεται κανένα δίλημμα. Ως διαπρύσιος λάτρης της άμεσης δημοκρατίας, δήλωνε σε εκείνη τη συζήτηση με τον Φουκώ: 

• «Αν είχαμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο πράγματα, να εμπιστευτούμε τη συγκεντρωμένη εξουσία όσον αφορά τη λήψη της σωστής απόφασης σ’ αυτό το θέμα, ή να εμπιστευτούμε τις ελεύθερες συνενώσεις των ελευθεριακών κοινοτήτων όσον αφορά το ίδιο θέμα, τότε θα επέλεγα το δεύτερο». 
• Σαν να λέμε: είναι προτιμότερο να κάνει λάθος μια κοινότητα ανθρώπων από το να αφήσουμε μια ελιτίστικη ομάδα να κανοναρχεί τις απόψεις των πολλών.

Το ερώτημα είναι, ωστόσο, ενεργό και μένει να απαντηθεί: κι αν οι πολλοί, όντως, κάνουν λάθη; Αν το πλειοψηφικό «Οχι» στο ελληνικό δημοψήφισμα ήταν ένα είδος ομαδικής πλάνης; Αν το Brexit των Βρετανών ήταν μια πράξη αυτοχειρίας; Αν οι Αμερικανοί υπερψηφίσουν τον πρώτο παρατυχόντα σχιζοφρενή για πρόεδρό τους (βλ. Τραμπ);

Μήπως, λοιπόν, η λαϊκή κρίση είναι ευεπίφορη στα λάθη; Μακριά από το… αγριεμένο πλήθος και τις λογής λαϊκιστικές περικοκλάδες, μπορεί κανείς να εικάσει βάσιμα ότι, όντως, πολλές φορές ολόκληρες κοινωνίες καταλήφθηκαν από το «κακό» ή το «λάθος». Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης και η άνοδος του Χίτλερ δεν ήταν αποτέλεσμα ένθεης κρίσης. Ούτε ο «πατερούλης» Στάλιν ήταν κάποιο κοινωνικό πείραμα.

Τούτο, όμως, απέχει πολύ από το θέτει κανείς μια γραμμή διαχωρισμού ανάμεσα τους λιγότερο και τους περισσότερο «ικανούς» στο να λειτουργούν σε συνθήκες δημοκρατίας.

• Αν η μόρφωση και το κοινωνικό στάτους είναι τα βασικά κριτήρια κατηγοριοποίησης, τότε μάλλον είμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο που προσεγγίζει την «ορθοδοξία» της δημοκρατίας, την οποία, φευ, έχουν δικαίωμα να την διακηρύττουν μόνο λίγοι, ελάχιστοι και εκλεκτοί. Κι αν αυτοί, με τη σειρά τους, κάνουν (ένα ακόμη) λάθος; Ποιος θα τους κρίνει; Οι ακόμη λιγότεροι εκλεκτοί; Στο τέλος θα μας απομείνει ένας (μεσσίας) να κρίνει τους πάντες.
• Χρειαζόμαστε, λοιπόν, μια νέα πολιτική εννοιολόγηση;  Μια μεσσιανική σύλληψη, ενδεχομένως; Μια εσχατολογική ερμηνεία των αποτελεσμάτων της δημοκρατίας επί τη βάσει κοινωνικών συμφραζομένων;

Ο ιταλός φιλόσοφος, Τζόρτζιο Αγκάμπεν, είχε επισκεφθεί πριν από τρία χρόνια την Αθήνα και είχε μιλήσει για τη σύγχρονη έννοια της δημοκρατίας. Είχε πει: «Η  δημοκρατία είναι  μια έννοια διφορούμενη. Σημαίνει τη συγκρότηση του πολιτικού σώματος, αλλά και την τεχνολογία, απλώς, της διακυβέρνησης: σήμερα η δημοκρατία είναι μια τεχνική της εξουσίας, ανάμεσα σε άλλες. Ας κάνουμε αυτή τη διάκριση, ανάμεσα στην πραγματική δημοκρατία ως συγκρότηση του πολιτικού σώματος και τη δημοκρατία ως τεχνική διακυβέρνησης που στηρίζεται στα γκάλοπ, τις εκλογές, τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης, τη διακυβέρνηση ιδίως μέσω των ΜΜΕ κλπ. Η δεύτερη εκδοχή, αυτό που οι κυβερνήσεις αποκαλούν δημοκρατία, δεν μοιάζει σε τίποτα με  την αθηναϊκή  δημοκρατία του 5ου αιώνα. Αν αυτό είναι η δημοκρατία, απλούστατα, δεν με ενδιαφέρει».

Υπάρχει, όμως, και ο αντίλογος. Ο βέλγος συγγραφέας Ντέιβιντ φαν Ρέιμπρουκ, δημοσίευσε στις 29/6 στον βρετανικό Guardian ένα μακροσκελές άρθρο γύρω από τις παθογένειες της σύγχρονης δημοκρατίας και την ανάγκη να περάσουμε από την «πολλή συμμετοχή» σε μια κεντρομόλα διευθέτηση των κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων. Μάλιστα, κάνει λόγο για «εκλογικό φονταμενταλισμό» με τους οπαδούς αυτής της «ασθένειας» να πιστεύουν πως οι εκλογές λύνουν όλα τα θέματα των κοινωνιών. Αρα, μέσες άκρες, το ζητούμενο σε μια δημοκρατία δεν πρέπει να είναι μόνο το δικαίωμα της ψήφου, ή, τουλάχιστον, να μην περιορίζεται μόνο σε αυτό το καθήκον, αλλά θα πρέπει να υπάρχει μια εξαντλητική συζήτηση της κοινωνίας γύρω από θέματα που την απασχολούν.

Ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά» εξηγούσε πως το βασικό ελάττωμα της δημοκρατίας είναι ότι εξομοιώνει τα ανόμοια και εξισώσει τα άνισα. Δίνει ίσα δικαιώματα σε άτομα με διαφορετικές υποχρεώσεις, άρα καταργεί την υπευθυνότητα, ενώ οι διαφορετικές ικανότητες των ατόμων αυτομάτως γκρεμίζουν την έννοια της αξιοκρατίας. Βέβαια, κινδυνεύουμε από τούτη τη μικρή περικοπή ενός μνημειώδους βιβλίου να λάβουμε λανθασμένες απόψεις για την άποψη του Σταγειρίτη.

Ωστόσο, και πάλι το ερώτημα παραμένει: θέλουμε μια δημοκρατία α λα καρτ, κατά το δοκούν, κατά περίσταση; Ή μια δημοκρατία των πολλών που θα έχει δικαίωμα ακόμη και στο λάθος;

Οπως έλεγε και ο Ρούσβελτ: «Κάθε φορά που καλείσαι να πάρεις μια απόφαση το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι το σωστό, το αμέσως καλύτερο είναι να κάνεις το λάθος. Το χειρότερο πράγμα είναι να μην κάνεις τίποτα».

Πηγή:  protagon.gr
----------------

Η Βρετανία δεν είναι Ελλάδα

 του Απόστολου Διαμαντή

Μέρα με τη μέρα αποκαλύπτεται ο πολιτικός αυταρχισμός της ευρωπαϊκής ηγεσίας που άρχισε τις απειλές προς τους βρετανούς να φύγουν αμέσως. Κανένας τρόπος όμως δεν υπάρχει να τους υποχρεώσουν να ενεργοποι-ήσουν το σχετικό άρθρο εξόδου. Αυτό είναι καθαρά δική τους υπόθεση. Μπορεί να το κάνουν τώρα, μπορεί του χρόνου, μπορεί και ποτέ. Αυτοί θα το αποφασίσουν.

Το να απαιτούν οι αξιωματούχοι των Βρυξελλών από τους Άγγλους να φύγουν αμέσως συνιστά παρέμβαση ωμή στα εσωτερικά ενός ανεξάρτητου κράτους. Το δημοψήφισμα ήταν μια βρετανική υπόθεση, δεν ήταν υπόθεση του Γιούνκερ. Οι Άγγλοι είναι σε θέση να τσιγαρίζουν την ΕΕ για κανένα χρόνο τουλάχιστον, μέχρις ότου καταλήξουν. Και θα καταλήξουν ανάλογα με τα δικά τους εθνικά συμφέροντα.

Επιπλέον, οι Άγγλοι δεν είναι ούτε Έλληνες, ούτε δανοί πολιτικοί -που το 1992 ψήφισαν δύο φορές για να κάνουν το όχι ναι στο Μάαστριχτ- για να τρομοκρατούνται και να αλλάζουν τις αποφάσεις τους. Συνήθως, όσοι πολιτικοί χειρίζονται αυτές τις υποθέσεις δεν συνυπολογίζουν όλες τις παραμέτρους -κυρίως τις ιστορικές- αλλά περιορίζονται στην οικονομική σφαίρα. Είναι δυνατόν το έθνος που έφτιαξε την Magna Carta, τον κοινοβουλευτισμό, την Τράπεζα, τον ατμό και τη βιομηχανική εποχή να....
ασχοληθεί με τις ελαφρότητες του Γιουνκέρ ή τις απειλές του Σόϊμπλε;

ΕΕ Χωρίς νομιμοποίηση

Είναι τέτοιος ο κυνισμός των ευρωπαίων πολιτικών, ώστε δεν διστάζουν να ομολογήσουν πως κυβερνούν χωρίς πολιτική νομιμοποίηση. Ο Αλέν Ζιπέ, γκωλικός υποψήφιος για την προεδρία της Γαλλίας, δήλωσε πως «το να οργανώσεις τώρα ένα δημοψήφισμα στη Γαλλία είναι σαν να δίνεις στο πιάτο μια νίκη στην Μαρίν Λεπέν»! Δηλαδή; Τι σημαίνει αυτό; Πως κυβερνούμε ερήμην του λαού; Πως η ΕΕ υπάρχει ενάντια στη θέληση των Γάλλων; Αυτό ακριβώς σημαίνει.

Όταν ρωτάς έναν Άγγλο, εάν θέλει να αποφασίζει ο Σουλτς για λογαριασμό του, σε μια γερμανική Ευρώπη, έναν Άγγλο όμως που έχει υπερασπίσει με αίμα την ελευθερία του από τους Γερμανούς, τί περιμένεις να σου απαντήσει; Ναι; Όχι θα απαντήσει. Το ίδιο -και περισσότερο- ο Γάλλος. Αυτό δεν είναι λαϊκισμός, είναι απλώς στοιχειώδες αίσθημα εθνικής αξιοπρέπειας. Και έτσι, δεν τους ρωτάμε καν. Κυβερνούμε ερήμην τους. Μέσα σ’ αυτήν την πραγματικά θλιβερή πολιτική ομάδα που ελέγχει σήμερα τα ευρωπαϊκά κράτη, από δεξιούς μέχρι δήθεν αριστερούς, το μόνο που αξίζει είναι η προστασία των τραπεζών. Το τι ακριβώς θέλουν οι λαοί είναι παντελώς αδιάφορο, είναι λαϊκισμός.

Ο λαϊκισμός είναι πλέον το όπιο της ευρωπαϊκής ελίτ. Όπως τόνισε στη Φιγκαρώ και ο καθηγητής της ιστορίας του δικαίου στο πανεπιστήμιο της Βενσέν Ζακ ντε Σεν Βικτόρ  «όποιος είναι ευρωσκεπτικιστής θεωρείται εγκληματίας. Σε ορισμένους κοινωνικούς κύκλους είναι υποχρεωτικό να είσαι φιλοευρωπαίος. Τελεία. Οι Βρυξέλλες έχουν πάντα δίκιο».

Ποιοι είναι αυτοί οι κοινωνικοί και πολιτικοί κύκλοι; Προφανώς αυτοί που ωφελούνται από μια χειραγώγηση των μαζών, από την κατάλυση των εθνικών κρατών, ώστε να ελέγχουν απόλυτα τόσο τα πλεονάσματα, όσο και την πολιτική εξουσία, που γίνεται έτσι μια κλειστή υπόθεση. Είναι αυτοί που προσπαθούν τώρα να μαζέψουν υπογραφές στο Λονδίνο για να επαναλάβουν το δημοψήφισμα και να βιάσουν έτσι τον αγγλικό λαό.

Ο Σεν Βικτόρ το λέει πολύ εύστροφα: «Η αντίδραση στο Λονδίνο όσων δεν ψήφισαν Brexit δείχνει την απόγνωση μιας αστικής ελίτ, κυρίως νέας ηλικίας, η οποία θεωρεί ότι προδόθηκε από την επαρχία, τους γέρους και τους ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα. Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για μια απόρριψη της δημοκρατίας. Θα το ονόμαζα «επανάσταση των ελίτ», σε αντίθεση με το γνωστό «επανάσταση των μαζών». Οι ελίτ σήμερα ζουν σε μια απίστευτη απομόνωση, είναι ικανοποιημένες από τον εαυτό τους, απορρίπτουν όλα όσα διαφεύγουν από την προσωπική τους απόλαυση, είναι αποκομμένες από την πραγματικότητα του κόσμου που τις περιβάλλει. Πρόκειται για παγκόσμιες κοινωνικές τάξεις... Όταν αυτές οι ελίτ έρχονται αντιμέτωπες με μια βίαιη επιστροφή της πραγματικότητας, όπως π.χ. το αποτέλεσμα ενός δημοκρατικού δημοψηφίσματος, δεν διστάζουν να μιλήσουν κατά της δημοκρατίας. Αυτή είναι η παρακμή του δημοκρατικού λόγου».

Αλλά ο Γάλλος ιστορικός δεν γνωρίζει πως το πρόβλημα λύθηκε ήδη. Το έλυσε η ίδια η Φώφη από τις Βρυξέλλες: « Δεν θα επιτρέψουμε στο λαϊκισμό και τις συντηρητικές πολιτικές να διαλύσουν την Ευρώπη»!

Και έτσι, μετά από αυτό το καίριο χτύπημα στον λαϊκισμό, όλα θα πάνε καλά. Αλλά όχι και τόσο καλά, διότι οι Γάλλοι γκωλικοί -που ίσως κερδίσουν την Λεπέν- όπως ο Σαρκοζί, δηλώνουν πως «θα επαναφέρουν τον πρωταρχικό ρόλο των εθνών στην ΕΕ, καθώς είναι τα έθνη που στηρίζουν τη δύναμή μας», ενώ και ο Φρανσουά Φιγιόν είπε πως «πρέπει να αναδιοργανώσουμε την ΕΕ δίνοντας βάρος στα έθνη, αφού η ΕΕ δεν συνιστά ομόσπονδο κράτος».

Η επίθεση όμως της Φώφης και των υπολοίπων Ελλήνων πολιτικών και δημοσιογράφων εναντίον του λαϊκισμού ίσως διασώσει τον Γιούνκερ από το ναυάγιο.

από το «tvxs.gr»