H «μετα-Ευρώπη»

Συντάκτης: Θεόδωρος Γεωργίου*

Για όλα τα πράγματα που συμβαίνουν στην Ευρώπη δεν έχουμε μηχανισμούς στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ενωσης να τα επεξεργασθούμε. Αλλά το κορυφαίο συμβάν συνίσταται στο εξής: ότι η Ευρώπη ως ορθολογική οντότητα μετά τον πόλεμο δεν μπορεί να «κατασκευάσει», να δημιουργήσει εκείνα τα ερμηνευτικά σχήματα, μέσω των οποίων θα ήταν δυνατόν να αυτοδημιουργείται ως ορθολογική κατάσταση κάθε ιστορική στιγμή.
Η ίδια η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σ’ ένα υπαρξιακό και οντολογικό καθεστώς επικοινωνιακής απροσδιοριστίας.

Επιμέρους ευρωπαϊκές κοινωνίες αυτοπροσδιορίζονται ως «φρούρια» και άλλες ως «ανοικτά σύνορα». Η γραφειοκρατική Ευρώπη δεν μπορεί να διεκδικήσει για τον εαυτό της το καθεστώς του δικαστή.
Εάν μπορούσαμε να ορίσουμε την Ευρώπη του εικοστού πρώτου αιώνα, αυτή θα ήταν η «χώρα του πουθενά» στην παγκόσμια ήπειρο, όπου το χρήμα καθίσταται το πρώτιστο κριτήριο και το μέτρο σύγκρισης όλων των αξιών. Η ίδια η Ευρώπη με τις πράξεις της υπονομεύει τον εαυτό της.
Ζούμε τελικά στο καθεστώς της «μετα-Ευρώπης» σε όλα τα επίπεδα. Και στο πολιτικό και στο οικονομικό και στο αισθητικό. Δεν έχουμε να κάνουμε με διαμεσολαβήσεις ανάμεσα στο πολιτικό, στο οικονομικό ή το αισθητικό. Ολα τα κοινωνικά πράγματα τίθενται προς διαπραγμάτευση, ενώ ταυτόχρονα τα ίδια αυτά πράγματα (πολιτικά και οικονομικά) επιζητούν τον αυτοπροσδιορισμό τους.

• Οι ίδιες οι ιδέες της Ευρώπης, δηλαδή οι ιδέες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας, δεν μπορούν να υπάρξουν παρά μόνον μέσω της «αρνητικής» εξέλιξής τους κατά τον φιλόσοφο Τέοντορ Αντόρνο. Αυτό σημαίνει ότι εάν μια κοινωνία δεν βιώσει την έσχατη κατάπτωση του δημοκρατικού διασυρμού της, δεν θα αντιληφθεί σε συνειδησιακό και πολιτικό επίπεδο την έννοια δημοκρατία, την έννοια ελευθερία.
• Η «μετα-Ευρώπη» είναι ο έλλογος μηχανισμός αυτοπροσδιορισμού της ίδιας της Ευρώπης. Με απλή γλώσσα, θα πρέπει τελικά να παίξουμε το «κρυπτό» (το γνωστό παιδικό παιχνίδι), για να καταλάβουμε ότι ο πολιτικός θησαυρός που ονομάζεται «Ευρώπη» είναι ανεξαργύρωτος.

Τελικά, οι Ευρωπαίοι πολίτες, μπροστά στα μείζονα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα της εποχής μας, ποια αιτήματα θέτουν προς επεξεργασία; Η Ευρώπη δεν ανήκει στην ευρωζώνη ούτε στην Ευρωπαϊκή Ενωση ως διοικητική συλλογικότητα. Ανήκει σε όλους τους Ευρωπαίους πολίτες, οι οποίοι δεν επιδιώκουν να γίνουν ακτιβιστές, ούτε να αναπτύξουν πρωτοβουλίες εκτός του ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου.
Η διαφαινόμενη ενδο-ευρωπαϊκή σύγκρουση είναι ανάμεσα στη γραφειοκρατική Ευρώπη, τύπου Βρυξελλών και ευρωζώνης και την άλλη, την πολιτική και διαφωτιστική Ευρώπη των Χούσερλ και Χάμπερμας. Η ορθολογική Ευρώπη των πολιτών εγγυάται και ρυθμίζει όλα τα πολιτικά πράγματα για τα άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως αυτόνομες οντότητες.
Η Ευρώπη δεν δημιουργήθηκε ως γεωγραφική ήπειρος, αλλά ως συνειδησιακή κατάσταση για την οικουμένη. Χρειάζεται επιτέλους μια γενναία πολιτική πρωτοβουλία από όλους μας, πολίτες και πολιτικούς, για να γίνει ξανά η Ευρώπη ορθολογική οντότητα της οικουμένης.
* καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Πηγή