Γιος ενός από τους επιφανέστερους οικονομολόγους του 20ού αιώνα, ο καθηγητής Τζέιμς Γκαλμπρέιθ βλέπει την Ευρώπη αδρανή απέναντι στην οικονομική κρίση και θεωρεί σκανδαλώδη οποιαδήποτε επέμβαση του ΔΝΤ στις ευρωπαϊκές οικονομίες. «Η ύφεση μπορεί να διαρκέσει ακόμη και μια δεκαετία», λέει στα «ΝΕΑ». Η διέξοδος βρίσκεται στον δημόσιο τομέα, και το στοίχημα, στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Θα είναι το 2009 απλώς μια κακή χρονιά ή είναι η αρχή μιας μακράς περιόδου ύφεσης;
Πώς θα βλέπατε το μέλλον της μεσαίας τάξης;
Πώς κρίνετε την αντίδραση της Ευρώπης στην κρίση;
Θα είναι το 2009 απλώς μια κακή χρονιά ή είναι η αρχή μιας μακράς περιόδου ύφεσης;
- Ο Τζέιμς Γκαλμπρέιθ απαντά με αυτό το ερώτημα όταν καλείται να προβλέψει τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. «Δυστυχώς, και τα δύο σενάρια είναι πιθανά», λέει από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής. Και αφού επισημαίνει ότι οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη, δηλώνει: «Αυτό που μπορεί να υποθέσει κάποιος είναι ότι χωρίς γενναία επέμβαση του δημόσιου τομέα η κρίση μπορεί να διαρκέσει ακόμη και μια δεκαετία». Αρκούν όμως μερικά σχέδια διάσωσης εκατομμυρίων δολαρίων;
- «Η οικονομία δεν μπορεί να σωθεί από τις τράπεζες», απαντά. «Ασφαλώς και χρειάζεται ένα νέο πλαίσιο κανόνων η αγορά. Αυτό που αποδείχθηκε είναι ότι η περίφημη αυτορύθμιση είχε ημερομηνία λήξης και ότι ένας διαφορετικός τρόπος λειτουργίας είναι απαραίτητος». Η οικονομία δεν μπορεί να σωθεί από τις τράπεζες. Ασφαλώς και χρειάζεται ένα νέο πλαίσιο κανόνων η αγορά
Πώς θα βλέπατε το μέλλον της μεσαίας τάξης;
- Γνωρίζουμε πως η μεσαία τάξη έχει παρελθόν, αλλά έχει μέλλον; Η μεσαία τάξη είναι εξ ορισμού ένα μεγάλο σύνολο ανθρώπων με δυναμική καλής διαχείρισης του νοικοκυριού του. Στις ΗΠΑ όμως βιώσαμε την κατάρρευση του στεγαστικού και του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν με σχετική άνεση, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο αν υφίσταται μεσαία τάξη με οικονομικούς όρους.
- Χωρίς αμφιβολία. Η εκλογή του Ομπάμα είναι ένα μεγαλειώδες γεγονός και γεννάει ελπίδες. Συγκριτικά όμως με τον Ρούσβελτ, ο Ομπάμα έχει δύο μειονεκτήματα. Όταν ανέλαβε ο Ρούσβελτ η ύφεση συμπλήρωνε τέσσερα χρόνια, οπότε ο κόσμος ήξερε ότι θα έπρεπε να ληφθούν δραστικά μέτρα. Επίσης ο Ρούσβελτ είχε έξι μήνες να οργανώσει το νέο πρόγραμμα. Ο Ομπάμα αναλαμβάνει έχοντας στη διάθεσή του μόνο μερικές εβδομάδες προετοιμασίας. Είναι πολύπλοκη κατάσταση, γιατί το κλίμα δεν έχει διαμορφωθεί ώστε ο κόσμος να δεχθεί τις δραματικές αλλαγές.
- Νομίζω ότι και οι τρεις είχαν τον ρόλο τους. Πολύ σημαντικό ρόλο διεδραμάτισε και το Κογκρέσο από τις αρχές του ΄90 έως το 2000. Η βασική ιδέα που μοιράζονταν και οι τρεις τους ήταν πως η αγορά δεν χρειαζόταν ρυθμιστικούς κανόνες για να λειτουργήσει. Η άποψη αυτή οδήγησε στην κατάρρευση του δανειοληπτικού συστήματος, που κατέστρεψε το οικονομικό σύστημα. Είναι σαφές πάντως ότι ο πιο θερμός υποστηρικτής αυτής της θεωρίας ήταν ο Μπους.
Πώς κρίνετε την αντίδραση της Ευρώπης στην κρίση;
- Αντίθετα από τις ΗΠΑ και την Κίνα, η Ευρώπη δεν αντέδρασε στην κρίση. Μοιάζει να έχει παραλύσει. Τώρα το ευρωπαϊκό σύστημα είναι πολύ εύθραυστο και πρέπει να υποστηριχτεί.
- Θα ήταν σκανδαλώδης οποιαδήποτε επέμβαση του ΔΝΤ. Είναι σκανδαλώδες να μην μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να στηρίξει οικονομικά τις χώρες μέλη της. Το ΔΝΤ είναι ένας θεσμός με πολύ κακή φήμη σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι ΗΠΑ και η Ασία έχουν σταματήσει να συνεργάζονται μαζί του. Οι «θεραπείες σοκ» απέτυχαν πλήρως και η Αργεντινή είναι το τελευταίο παράδειγμα. Πράγματι, θα μου κάνει πολύ μεγάλη εντύπωση αν η Ε.Ε. επιτρέψει οποιαδήποτε επέμβαση. Η συνταγή του ΔΝΤ είναι περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και ιδιωτικοποιήσεις. Δηλαδή, ουσιαστικά μια μεγάλη περίοδος ανεργίας και κοινωνικής αστάθειας.
- Πρώτον, εί ναι ο έλεγχος του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Δεύτερον, απαιτείται μεγάλη δράση σε μεγάλη κλίμακα, ένα «πακέτο τόνωσης» ώστε να εξασφαλίσετε εργασία, να παραγάγετε οικονομική δραστηριότητα, να λύσετε ενεργειακά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Όλα αυτά πρέπει να οργανωθούν και να εκτελεστούν από τον δημόσιο τομέα, γιατί οι ιδιώτες δεν πρόκειται να το κάνουν. Οι τράπεζες, για παράδειγμα, έχουν γίνει πιο συντηρητικές στις επενδύσεις τους.
- Όχι. Αυτό ειπώθηκε για την κρίση της δεκαετίας του 1930 και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που ακολούθησε. Νομίζω ότι ιστορικά δεν είναι καθόλου σωστή μια τέτοια προσέγγιση. Αντίθετα, ο πόλεμος ανέκοψε την πορεία της εκβιομηχάνισης. Σήμερα, οι προκλήσεις είναι διαφορετικές. Το στοίχημα είναι στο περιβάλλον και τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Εκεί πρέπει να στραφεί ο δημόσιος τομέας. Μπορούν να γίνουν εκπληκτικά πράγματα όταν τεθεί στόχος, όπως έγινε για παράδειγμα με τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Ήμουν στην Ελλάδα λίγο πριν από τους Αγώνες. Νομίζω ότι κανείς δεν περίμενε πως θα τα προλαβαίνατε όλα και όμως τα πάντα λειτούργησαν τέλεια.
- O πατέρας του Τζέιμς Γκαλμπρέιθ, Τζον Κένεθ, ήταν προοδευτικός οικονομολόγος και από τους μεγάλους θεωρητικούς του κράτους πρόνοιας, ο οποίος απέρριπτε τις τεχνικές αναλύσεις και τα μαθηματικά μοντέλα της λεγόμενης νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας. Ρωτάμε τον Τζέιμς Γκαλμπρέιθ αν από τη σημερινή κρίση μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο κόσμος διδάχθηκε ελάχιστα από τον πατέρα του. Γελάει και μας απαντά: «Ξέρετε, σπουδαίοι άνθρωποι έμαθαν πολλά πράγματα από τον πατέρα μου. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι τα βιβλία του εξακολουθούν να αγοράζονται σχεδόν με τον ίδιο ρυθμό. Όπως φαίνεται, πάντως, κάποιοι θα έπρεπε να τα ξαναδιαβάσουν». Η τελευταία ερώτηση είναι για το Ιράκ ήταν άλλωστε από τους πιο συνεπείς επικριτές του πολέμου. Φοβάται ότι ο Ομπάμα μπορεί να μεταφέρει το μέτωπο στο Αφγανιστάν; «Κατ΄ αρχάς νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό έπειτα από έξι χρόνια να αρχίζουμε να τα μαζεύουμε. Θα μπορούσαμε να καθόμαστε εκεί επί είκοσι χρόνια. Το τι θα συμβεί στο Αφγανιστάν, νομίζω, είναι κάτι που θα το δούμε εν καιρώ. Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι παρότι συνειδητοποιώ πως η επίλυση των θεμάτων αυτών είναι πολύ δύσκολη και νομίζω ότι προέχει η επίλυση στο ιρακινό ζήτημα».
- http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artid=4499637
Σχόλια